Sąd podjął taką decyzję po tym, jak prokuratura wnioskowała o zmianę kwalifikacji prawnej ze zbrodni komunistycznej na zbrodnię przeciwko ludzkości.

Jarosław W. jest oskarżony o bezprawne internowanie 39 osób na dzień przed wprowadzeniem stanu wojennego.  Dekret o stanie wojennym został opublikowany w Dzienniku Ustaw 17 grudnia 1981 roku. Jak stwierdził IPN, oznacza to, że decyzje o pozbawieniu wolności w okresie od 12 do 17 grudnia były podejmowane bezprawnie.
Adwokat milicjanta odpierał ten zarzut, twierdząc, że Jarosław W. był tylko zwierzchnikiem jednej z 49 komend MO w Polsce i wykonywał polecenia centrali w Warszawie.
Prokurator IPN-u Andrzej Pozerski zgłosił prośbę o zmianę kwalifikacji prawnej ze zbrodni komunistycznej na zbrodnię przeciwko ludzkości. Wniósł także o 5 lat więzienia dla Jarosława W. Były komendant Milicji Obywatelskiej nie przyznaje się do winy. Sąd zapowiedział, że wyrok zapadanie 8 kwietnia.

sm

Ale to tylko część - niejako filmowa - codziennej niezwykle ważnej działalności każdego państwa. Również polskiego, które od odzyskania niepodległości musiało bronić swojej niepodległości i suwerenności. Służby wywiadowcze odegrały w tym ogromną rolę.  

Kulisy ich pracy odsłania pierwszy tom serii "Studia nad wywiadem i kontrwywiadem Polski w XX wieku" wydany właśnie przez szczeciński oddział Instytutu Pamięci Narodowej.

Polski wywiad, wysoko oceniany zarówno przez wrogów, jak i sojuszników, tak jak państwowość, przechodził przez różne koleje losu. W 1918 roku służby wywiadowcze były budowane od podstaw. 25 października Rada Regencyjna podjęła decyzje mające znaczenie dla przyszłej organizacji władz wojskowych. W ich strukturze znalazło się oczywiście miejsce dla Wydziału Informacyjnego, który w listopadzie przekształcił się w oddział VI Sztabu z sekcjami obejmującymi wywiad na Zachodzie, wywiad na Wschodzie, kontrwywiad i informowanie władz o problemach  wojskowych i politycznych ościennych państw. W kolejnych miesiącach i latach następowały kolejne reorganizacje, w 1921 roku ukształtował się system służb informacyjnych opartych na podziale na cywilne i wojskowe.

Ten etap historii skończył się wraz z niepodległą Polską, choć polski wywiad na uchodźctwie nie zaprzestał działań. Autorzy publikacji przyjęli jednak państwo polskie - jakie by ono nie było - jako organizatora służb wywiadowczych.

Zapraszamy do serwisu Historia najnowsza – Polska >>>

Pisząc o służbach w  czasach ograniczonej suwerenności i wpływów Sowietów, autorzy zwracają uwagę, że doświadczenia II RP były bardzo wysoko cenione przez kierownictwo służb PRL i zadają pytanie badawcze - na razie bez pełnej odpowiedzi - o współpracę oficerów przedwojennej dwójki z nowymi służbami. A także z wywiadami państw zachodnich. Zwracają też uwagę, że pisanie o tym okresie jest poruszaniem się po ziemi nieznanej. Dotyczy to zarówno wywiadu cywilnego, jak i wojskowego.

Czesława Irena Bociańska (po mężu Winkelmann), obywatelka polska, z zawodu sekretarka, mieszkała w Sopocie. Była atrakcyjną, uwodzicielską kobieta, bezpruderyjną i łatwo nawiązującą kontakty… Obie strony uważały ją za swoją współpracownicę i rozpoczęła się gra - to tylko jedna z wielu - wcale nie najbardziej sensacyjna - kombinacja wywiadowcza z czasów II Rzeczypospolitej. Nie brakowało ich i w latach PRL. Można je znaleźć w szkicu Władysława Bułhaka opowiadającym między innymi o tym, że to nie Bursztynowa Komnata była przyczyną, że wyrok śmierci, na który Erich Koch został skazany przez polski sąd w 1959 roku nie został wykonany. Hitlerowski zbrodniarz miał uwiarygodnić jednego z najważniejszych agentów polskiej bezpieki Andrzeja Madejczyka.

Przygotowany pod redakcją Wojciecha Skóry i Pawła Skubisza pierwszy tom "Studiów nad wywiadem i kontrwywiadem Polski w XX wieku" choć jest pracą pionierską, to na pewno uporządkuje wiedzę na temat historii polskich służb specjalnych w XX wieku. Trzeba jednak pamiętać, że przeszkodą w prowadzonych pracach badawczych na służbami specjalnymi w Polsce wciąż pozostaje mocno ograniczony dostęp do materiałów archiwalnych.

pg, materiały prasowe

Zobacz serwis - Historia >>>

W poniedziałek SA niejednogłośnie utrzymał wyrok Sądu Okręgowego Warszawa-Praga, który w październiku 2012 r. uznał, że Dziedzic złożyła prawdziwe oświadczenie lustracyjne, zaprzeczające związkom ze służbami PRL. Pion lustracyjny IPN twierdził, że była ona w latach 1958-1966 agentką kontrwywiadu MSW jako TW "Marlena".

- Są jeszcze sędziowie w Warszawie - skomentowała 86-letnia Dziedzic. IPN, który nie zgadza się z wyrokiem, może wystąpić do prokuratora generalnego, by w jej sprawie złożył kasację do Sądu Najwyższego.

W 2006 r. "Newsweek", a potem m.in. "Misja Specjalna" TVP podały nazwisko Dziedzic wśród dziennikarzy PRL, którzy mieli być tajnymi współpracownikami SB. Dziedzic, która zaprzeczała, by była "Marleną", wniosła do sądu o autolustrację.

Dziedzic mówiła wiele razy o "nachodzeniu" jej przez SB, która "utrudniała jej pracę zawodową" i fabrykowała akta. Uznała się za wieloletnią ofiarę tajnych służb, bo sprawa jej rzekomej współpracy miała być zemstą wysokiego oficera służb za to, że w latach 50. nie chciała z nim zatańczyć, a potem poskarżyła się do KC PZPR, że za odmowę przetrzymano ją przez całą noc na komendzie.

Nie zachowała się ani teczka pracy "Marleny", ani jej zobowiązanie do współpracy. Są zaś zapisy oficera prowadzącego Włodzimierza Lipińskiego (już nie żyje) i sześć dokumentów z lat 60., pod którymi Dziedzic miała się podpisać; w tym pokwitowania wzięcia pieniędzy.

Według IPN miała też ona dostać od SB 9 tys. zł pożyczki, którą oddała dopiero po czterech latach. Zdaniem IPN taka nieoprocentowana pożyczka była rzadkością i świadczyła o znaczeniu agenta. Dziedzic mówiła, że "nie ma w świadomości", by przyjmowała pożyczkę, bo "nie miała wtedy problemów finansowych". Pokwitowania pieniędzy od SB uznała za zmanipulowane - biegły ocenił, że to ona je podpisała.

Zakaz i odwołanie

W 2010 r. SO uznał oświadczenie Dziedzic za nieprawdziwe i zakazał jej pełnienia funkcji publicznych na trzy lata.

- Lustrowana przekazywała informacje kontrwywiadowi w ograniczonym zakresie, kontakty były sporadyczne, ale jednak była to współpraca - uznał wtedy SO. Podkreślił, że "brak jest związków pokwitowań z udzielaniem informacji".

W 2011 r. SA uchylił tamten wyrok, uznając że SO nie wykazał, by Dziedzic miała świadomość współpracy oraz by doszło do jej "materializacji". SA ocenił, że pokwitowania nie są typowe, bo zazwyczaj agenci nie podpisywali się nazwiskiem, lecz tylko kryptonimem. W ponownym procesie SO uznał, że nie ma "bezspornych dowodów" na podjęcie tajnej współpracy, przekazywanie informacji operacyjnych, świadomości współpracy i jej tajności. SO podkreślił, że informacje uzyskane przez SB od Dziedzic nie były istotne i nie można wykluczyć, że w ogóle nie pochodziły od niej, tylko od otaczającej ją "sieci agentów" lub z podsłuchu.

IPN - który wnosił o uznanie kłamstwa lustracyjnego i o zakazanie jej na trzy lata pełnienia funkcji publicznych - złożył wtedy apelację.

***

Dziedzic urodziła się w Kołomyi (dziś Ukraina). Pracę dziennikarską zaczęła w 1946 r.; od 1956 r. była w TVP. Stworzyła pierwszy talk-show "Tele-Echo", który prowadziła 25 lat (do kwietnia 1981 r.). Od 1983 do 1991 r. prowadziła "Wywiady Ireny Dziedzic".

mr

Kilka godzin trwało we wtorek poszukiwanie w lesie pod Piaśnicą (woj. pomorskie) mogił osób zamordowanych jesienią 1939 r. przez hitlerowców. Nie odkryto nieznanych dotychczas mogił.

Badania prowadzono na zlecenie gdańskiego IPN, który chce poznać niewyjaśnione dotąd okoliczności tej zbrodni. Przypuszcza się, że pod Piaśnicą Niemcy zamordowali i pochowali 12-14 tys. osób.

Badania terenowe są częścią śledztwa podjętego w 2011 r. Prokuratorzy badający sprawę zapoznali się z zeznaniami licznych świadków i pozyskali dokumenty z niemieckich archiwów. Źródła te podają, że mogą istnieć mogiły, na których ślady dotychczas nie natrafiono.

Przeszukanie lasu pod Piaśnicą miało na celu zweryfikowanie tych informacji. Prokuratorom pomagali specjaliści wyposażeni w wykrywacze metalu. Liczono bowiem, że na miejsce masowego grobu może wskazywać np. duża ilość łusek po nabojach.

- Nie trafiliśmy na łuski, ani też na żaden inny ślad mogący wskazywać na istnienie mogiły. Znaleźliśmy natomiast pojedyncze przedmioty pochodzące z pewnością bądź z dużym prawdopodobieństwem z czasów II wojny światowej - powiedział szef pionu śledczego gdańskiego IPN Maciej Schulz. Znaleziono m.in. monetę, scyzoryk i fragmenty drutu kolczastego.
- Drut mógł być wykorzystywany np. do ogrodzenia terenu, na którym w 1944 r. pracowali przy grobach więźniowie, łańcuchy mogły z kolei służyć do skuwania więźniów - wyjaśnił Schulz.
Prawdopodobnie latem śledczy wrócą do piaśnickich lasów, by sprawdzić co najmniej jeszcze jedno miejsce, w którym mogła być zlokalizowana niezidentyfikowana dotąd mogiła. Przed wykonaniem tych badań prokuratorzy chcą jednak przeprowadzić dodatkową kwerendę w niemieckich archiwach.
Niemcy przeprowadzali masowe egzekucje w lesie w Piaśnicy w połowie października 1939 r. Niektóre źródła podają, że trwały one do kwietnia 1940 r. Szacuje się, że hitlerowcy zamordowali tam głównie przedstawicieli polskiej inteligencji - nauczycieli, wojskowych, urzędników, duchownych, działaczy społecznych i politycznych z Pomorza Gdańskiego, a także cudzoziemców.
By zatrzeć ślady zbrodni, hitlerowcy sprowadzili więźniów z obozu koncentracyjnego Stutthof, którzy przez kilka tygodni latem i jesienią 1944 r. palili zwłoki ofiar. Więźniów później rozstrzelano i pochowano w lesie.
Wielu sprawców mordów w piaśnickich lasach zostało po II wojnie światowej osądzonych. Pierwsze śledztwo w tej sprawie wszczęła w 1967 r. Okręgowa Komisja Badania Zbrodni Hitlerowskich w Gdańsku. Po zgromadzeniu szeregu dowodów i wyjaśnieniu części istotnych okoliczności zbrodni, zostało ono zawieszone w 1975 r. We wrześniu 2011 r. postępowanie zdecydował się wznowić gdański IPN.

Badania w Piaśnicy przeprowadzano wcześniej dwukrotnie. Pierwsze, połączone z ekshumacjami, miały miejsce w 1946 r. W ich trakcie natrafiono na 30 mogił, z których 26 przebadano. W kolejnych badaniach - wykonanych w 1962 r. - natrafiono na jeszcze jedną mogiłę. Według zeznań świadków masowych grobów mogło być jednak więcej - nawet 35.

Zobacz także serwis specjalny o II wojnie światowej >>>

Zobacz galerię - dzień na zdjęciach>>>

Artykuł "Tajemnica Witolda Pileckiego" zawiera m.in. protokoły zeznań podpisane przez rotmistrza. Według ubeckich dokumentów Witold Pilecki już pierwszego dnia śledztwa wskazał adres i personalia swojej najbliższej współpracownicy Marii Szelągowskiej.

O Witoldzie Pileckim w Radiach Wolności

Specjalne oświadczenie w sprawie artykułu wydał IPN, w którym rzecznik instytutu Andrzej Arseniuk podkreślił że autor artykułu w "Polityce" swój wywód opiera na wyrwanym z kontekstu protokole przesłuchania rotmistrza Pileckiego przez UB z 8 maja 1947 roku.

- Romanowski ignoruje powszechnie dostępną wiedzę o stalinowskich metodach śledczych, a w szczególności relacje świadków o torturach wobec rotmistrza Pileckiego. Według relacji sądzonych razem z nim współwięźniów – Tadeusza Płużańskiego i Marii Szelągowskiej, a także księdza Antoniego Czajkowskiego – w czasie przesłuchań rotmistrz był torturowany, wyrwano mu paznokcie z rąk i nóg, miał miażdżone jądra, był nabijany na nogę od stołka – napisał Arseniuk.

I dodaje, że jeśli ktokolwiek ma wątpliwości co do stalinowskich metod "to może odwiedzić kwaterę "Ł" na warszawskich Powązkach Wojskowych i zapoznać się z pracą medyków sądowych, którzy pokażą mu ślady tortur na czaszkach i szkieletach ekshumowanych osób – bohaterów Polskiego Państwa Podziemnego".

Według znanych przekazów nikt ze współoskarżonych nigdy nie formułował żadnych zastrzeżeń co do postawy rotmistrza Pileckiego w śledztwie.

Rotmistrz Witold Pilecki to jeden z największych polskich bohaterów. W 1939 roku współtworzył Tajną Organizację Wojskową. Rok później przedostał się do obozu w Auschwitz (w Warszawie celowo wszedł w kocioł łapanki, by go tam zesłano). Na miejscu zorganizował ruch oporu, przekazywał też informacje o niemieckich zbrodniach. Był autorem pierwszych na świecie raportów o Holokauście. Następnie działał w II oddziale Kedywu Komendy Głównej AK. Oskarżony i skazany przez komunistyczne władze Polski Ludowej na karę śmierci, był torturowany, a następnie został stracony w 1948 roku. Jego grobu do dziś nie odnaleziono.

Zobacz galerię: DZIEŃ NA ZDJĘCIACH >>>

to, polityka, niezalezna.pl, IPN