W tym roku mija 80. rocznica urodzin Thomasa Bernharda - znakomitego austriackiego prozaika i dramatopisarza. W swoich powieściach, opowiadaniach i dramatach atakował społeczeństwo austriackie za zakłamanie, obłudę i hipokryzję, a także za brak odwagi, by rozliczać się z historią. Był znany ze swoich prowokacji i obrazoburczych wypowiedzi, co nie przeszkodziło w wielokrotnym wysuwaniu go jako kandydata do Literackiej Nagrody Nobla. Nigdy jej jednak nie otrzymał. W Polsce ukazały się pod koniec ubiegłego roku dwie ważne książki Bernharda: "Moje nagrody" i "Spotkanie", które rzucają nowe światło na jego postać i twórczość.

W "Zakładce literackiej" tłumaczka literatury niemieckiej - Sława Lisiecka i germanistka - prof. Barbara Surowska opowiadały o życiu i twórczości austriackiego pisarza.

Początkowo Bernhard podążał śladami swego dziadka, który tworzył w duchu "literatury ojczyźnianej", pełnej pochwały dla postawy patriotycznej. Jednak zasłynął dopiero dzięki skandalom towarzyszącym prezentacji jego dzieł, bardzo agresywnych wobec swojego kraju. Był przekonany, że Austria, która nie dokonała rozrachunku z faszyzmem, zachowuje nadal winę, której nie można odpuścić. - Bernhard rozróżniał dwa gatunki ludzi: człowieka i faszystę i twierdził, że we własnym kraju na ogół styka się z... faszystami, zwłaszcza tam, gdzie dochodzi do jakiś spotkań z władzą – mówiła Sława Lisiecka.

Krytycznie odnosił się do nagród literackich, które otrzymywał. Miał do nich stosunek całkowicie pragmatyczny, interesowała go przede wszystkim finansowa strona tych nagród, natomiast nie wierzył w aspekt związany z honorem i chęcią uczczenia go. Z drugiej strony źle reagował na niepochlebne artykuły prasowe na swój temat. W książce "Moje nagrody" ocenia własne wyróżnienia we właściwy dla niego ironiczny sposób, znalazły się tam też jego mowy, które wygłaszał na galach wręczenia nagród.

- Przez całe swoje życie prowokował, ale też poruszał wiele bardzo ważnych problemów, po nim robiła to Elfride Jelinek i Peter Handke. Prowokacje były sposobem zwrócenia uwagi na zagadnienia, które wydawały mu się warte dyskusji – mówiła Sława Lisiecka. Zwróciła także uwagę, że Bernhard oprócz nawoływań do rozliczenia z przeszłością mówił też o kwestiach dotyczących życia w każdym kraju, pokazywał bezsens rozmaitych ludzkich zachowań, wyśmiewał zakłamanie i bezmyślność stadnych zachowań. – W każdej książce jego literacką wielkość widać w tworzeniu groteskowych obrazów, ukazywaniu człowieka w krzywym zwierciadle - dodaje tłumaczka.

Audycję przygotował Witold Malesa.

Aby wysłuchać całej "Zakładki literackiej" (audycja w każdą niedzielę o godz. 18:00 w Dwójce), kliknij ikonę dźwięku "Skandalista Thomas Bernhard" w boksie Posłuchaj po prawej stronie.

Christian Boltanski jest uznawany za jednego z najważniejszych współczesnych francuskich artystów. Od 2005 roku artysta zaprasza do galerii gości, aby nagrać ich bicie serca, tworząc w ten sposób wciąż rosnącą bibliotekę dźwiękową. "Archiwum serc" gościło już m.in. w galeriach w Paryżu, Londynie, Sztokholmie, Mediolanie, a od wtorku zacznie powiększać swoje zasoby o dźwięki z Warszawy.

Kurator projektu Milada Ślizińska przypomnina, że Boltanski sam kilka lat temu nagrał bicie własnego serca. Nagranie prezentował w galeriach na wystawie "Le Coeur", m.in. w warszawskiej Galerii Foksal. Artysta za pomocą systemu elektronicznego podłączał dźwięk do żarówki, która pulsowała w rytm serca.

"Archiwum serc" to kontynuacja wcześniejszego projektu. W opinii samego artysty "jest to coś w rodzaju autoportretu, obrazu czy fotografii".

-Można by np. zebrać bicie serca od wszystkich członków rodziny i przechowywać - jak przechowuje się rodzinne fotografie w albumie. Po śmierci zostają po nas ubrania, buty, przedmioty, a bicie serce kończy się razem z naszym życiem. Ono naprawdę jest bardzo ulotne. Christian Boltanski zawsze interesował się historią, ale historią zwykłych ludzi. Pamięcią, ale taką, której nie pisze się wielką literą. Jego prace były budowane ze zużytych ubrań, starych fotografii. Podobnie jest z biciem serca - mówi Ślizińska.

Każde nagranie ma być zachowane w trzech kopiach. Jedną z nich ma otrzymać na płycie CD osoba, które bierze udział w nagraniu, druga ma pozostać w CSW, trzecia zostanie wysłana na wyspę Teshima na Morzu Japońskim - tam Boltanski umieścił swoje archiwum.

- Mógłbym wstawić "Archiwum serc” do internetu, ale głęboko wierzę w znaczenie podróży. Myślę tu o podróży w sensie pielgrzymki. Idea, że aby usłyszeć bicie serca np. własnej babci, trzeba pojechać na drugi koniec świata, na małą japońska wyspę w bezmiarze oceanu, jest ważnym aspektem mojej pracy. Słuchanie bicia serca po prostym naciśnięciu guzika nie miałoby dla mnie najmniejszego sensu. Do tego dochodzi również aspekt przygody, powieści przygodowej. Daleka wyspa przywodzi na myśl Robinsona Cruzoe czy Kapitana Nemo - tłumaczył artysta.

Aby dostać się na małą japońską wyspę należy dolecieć do Tokio, a stamtąd do Osaki. Tam łapie się prom, a potem jeszcze jedną łódź, która dopływa na wyspę Teshima. Na nadbrzeżu stoi budynek, w którym mieści się archiwum serc Boltanskiego. Personel pomaga w wyszukaniu właściwego nagrania i odtworzeniu go.

-Jest w tym coś utopijnego, szalonego, trochę jak z Jamesa Bonda - oceniła Milada Ślizińska.

Bicie serca można nagrywać w CSW codziennie, oprócz poniedziałków, w godzinach 12-19, a piątki - do 21. W jednej z sal Zamku Ujazdowskiego ustawiona jest mała niepozorna budka. Wizyta w niej trwa mniej więcej 4 minuty. Samo nagranie - najwyżej 40 sekund.

Projekt w CSW potrwa do 20 marca.

Christian Boltanski (ur. 1944) mieszka i tworzy w Paryżu. Bardzo szybko odszedł od swojej początkowej praktyki malarskiej w stronę twórczości, która w latach 1969 - 1971 ogniskowała się wokół tematu dzieciństwa. Obecnie interesuje się przede wszystkim zagadnieniami skupionymi wokół tematu przemijania i pamięci.

Kurator projektu Milada Ślizińska była gościem trójkowej audycji "Radiowy Dom Kultury". Aby dowiedzieć się więcej, wystarczy kliknąć w ikonę dźwięku w boksie Posłuchaj po prawej stronie.

(mz, pap)

W czwartek wieczorem w Berlinie ruszył festiwal filmowy Berlinale. O nagrodę Złotego i Srebrnego Niedźwiedzia ubiegać się będzie 22 filmy. To największy po Cannes i Wenecji festiwal filmowy - w sumie, podczas 10-dniowej imprezy zaprezentowanych zostanie 400 filmów.

Smutnym akcentem początku festiwalu jest puste krzesło, którego raczej nie zajmie jeden z siedmiu jurorów. Ma ono przypominać o tym, że robienie filmów nie jest zawsze bezpiecznym zajęciem. To irański reżyser Jafar Panahi jest wielkim nieobecnym festiwalu. Nie mógł przyjechać do Berlina, bo w grudniu został skazany za kręcenie bez państwowego zezwolenia i podburzanie filmami narodu na 6 lat więzienia. Zakazano mu także kręcenia i wyjeżdżania z kraju przez 20 lat.

- Mamy ciągle nadzieję, że uda mu się przybyć - mówi przewodnicząca jury, aktorka Isabella Rossellini - Nie poddamy się, będzie bardzo ważną postacią tego festiwalu.

Berlin staje się światową stolicą filmu już po raz 61. Przez 10 dni niemiecka metropolia przypominać będzie Hollywood - Plac Poczdamski, jak pisze "Berliner Zeitung" - to europejski Sunset Boulevard, a elegancka Friedrichstrasse to Rodeo Drive.

Wśród kandydatów do nagród jest tylko jeden polski film. Animacja "Świteź" startuje w konkursie Berlinale Shorts (kliknij TU i dowiedz się więcej). Na festiwalu jest też kilka polskich akcentów. Zdjęcia do filmu "El Premio" wykonał polski operator Wojciech Staroń. Film "Made in Poland" oglądać będzie można poza konkursem.

Imprezę, na którą tylko wczoraj sprzedano 32 000 biletów, rozpocznie pokaz filmu braci Coen "True Grit (Prawdziwe męstwo)" z Mattem Damonem i Joshem Brolinem. Aktorzy spotkają się wieczorem z widzami. Od jutra "Prawdziwe męstwo" będzie można zobaczyć także w każdym polskim kinie.
 
Berliński festiwal zawsze z powodzeniem miesza duże filmowe wydarzenia z najaktualniejszymi tematami społecznymi, które można poruszyć na ekranie.

Posłuchaj relacji Polskiego Radia z Berlina, kliknij dźwięk "Rusza Berlinale" po prawej stronie artykułu.

W "Wybieram Dwójkę" opowiedzieliśmy także o rozpoczynającym się festiwalu. Kliknij drugi dźwięk "Maciej Wiśniewski nt. 61. Międzynarodowego Festiwalu Filmowego w Berlinie".

W piątek pokazany zostanie film thriller "Margin Call", przedstawiający 24 godziny z życia nowojorskich finansistów tuż przed wybuchem kryzysu w 2008 roku. W rolach głównych występują Kevin Spacey i Demi Moore.

W pierwszych dniach festiwalu pokazane zostaną filmy koncentrujące się na życiu w dyktaturze - "The Prize" (Cena) Paula Markovitch's o wojskowym reżimie w Argentynie i "The Devil's Double" (Sobowtór diabła), w którym Dominic Cooper gra sobowtóra syna Saddama Husseina.

Berlinale zastanawia się także nad przyszłością kina. W tym roku odbędą się tu ważne premiery 3D dwóch wizjonerów. Wim Wenders zaprezentuje trójwymiarowy film taneczny o choreografce Pinie Bausch, a Werner Herzog dokument o prehistorycznych obrazach naskalnych we Francji, kręcony karkołomną techniką w trójwymiarze.

Warto bacznie przyglądać się wydarzeniom na Berlinale. To tam podpisywane są przez studia filmowe najważniejsze kontrakty. Część z 400 pokazywanych filmów na pewno mocno przykuje uwagę mediów i ludzi z filmowej branży, a to zdecyduje o tym, co będziemy oglądać w przyszłym roku w najbliższym kinie.

usc

"Jutro będzie lepiej" Doroty Kędzierzawskiej  jest opowieścią o trójce dzieci mieszkających na dworcu kolejowym w jednym z rosyjskich miast. To polsko-japońska koprodukcja, autorem zdjęć jest Artur Reinhart.

Obrazowi udało zakwalifikować się do sekcji Generation tegorocznego Berlinale. – Na festiwalu w stolicy Niemiec odbędzie się europejska premiera "Jutro Będzie lepiej" – mówi reżyserka.

Generation jest sekcją wyjątkową. Filmy pokazywane w jej ramach oceniają dwie grupy jurorów: dorośli i dzieci. - Młodzi widzą i rozumieją lepiej niż ludzie dojrzali – uważa Kędzierzawska.

Do konkursu w sekcji wytypowano w sumie 59 produkcji z 30 krajów. Film Doroty Kędzierzawskiej jest jedynym reprezentantem Polski.

Pokazywany był już w wielu odległych miejscach na świecie, między innymi w Korei Południowej, Dubaju i Indiach. Jak podkreśla operator Artur Reinhart, twórcy wszędzie spotkali się doskonałym przyjęciem. - Staramy się kręcić tak, żeby nasze filmy były zrozumiane na całym świecie – dodaje reżyserka.

"Jutro będzie lepiej" wciąż czeka jednak na Polską premierę, która odbędzie się najprawdopodobniej wczesnym latem.

Dorota Kędzierzawska przyznaje, że bardzo zależy jej na promocji produkcji inteligentnych. - Ambitne filmy wciąż nie mają u nas łatwej drogi do widza. Chcemy popracować nad tym, żeby stosunek przeciętnego odbiorcy do obrazu innego niż przyjemna komedia uległ zmianie.

Posłuchaj rozmowy Ryszarda Jaźwińskiego z twórcami filmu, kliknij dźwięk "Jutro będzie lepiej w Berlinie" po prawej stronie artykułu.

(dmc)