30 stycznia 1948 roku indyjski nacjonalista Nathuram Godse zastrzelił w Delhi 78-letniego Mahatmę Gandhiego.

Indyjski filozof, polityczny i duchowy przywódca hindusów przed uzyskaniem niepodległości, był jednym z twórców współczesnej indyjskiej państwowości. Propagował pacyfizm jako środek walki politycznej, działał w Indyjskim Kongresie Narodowym, był wielokrotnie więziony.

Mimo że w momencie odzyskania przez Indie niepodległości Gandhi nie pełnił już żadnej funkcji państwowej ani partyjnej, a cała władza przeszła całkowicie w ręce Nehru, jego autorytet był wciąż silny, każdy liczył się z jego słowem. Gandhi starał się załagodzić napięcie między różnymi grupami, uspokoić nastroje antymuzułmańskie, a tym samym antyhinduskie po drugiej stronie, co nie podobało się ekstremistom po jednej i drugiej stronie.

Ostatni dzień przywódcy duchowego Indii

Gandhi odprawiał regularnie ceremonię publicznych modłów. Tak miało być również 30 stycznia 1948 roku – ostatniego dnia jego życia. Modlitwy odbywały się w rezydencji wielkiego przemysłowca indyjskiego Birla, z którego gościny korzystał. Na ceremonię oprócz przyjaciół i zwolenników ściągało też zwykle sporo obcych wiedzionych obowiązkiem lub tylko ciekawością.

Jeden z naocznych świadków zamachu relacjonował potem w radiu angielskim: - W ogrodzie było tylko 300 osób. W pierwszej linii zebranych dostrzegłem krępego trzydziestokilkuletniego mężczyznę, który podbiegł po stopniach w kierunku Gandhiego, wyciągnął rewolwer i oddał kilka strzałów, niemal dotykając jego ciała. Gandhi upadł. Przez kilka sekund nikt nie zdawał sobie sprawy, co zaszło, wszyscy byli oszołomieni. Ktoś rzucił się na zamachowca, chwytając go za ramię. Teraz dopiero tłum się poruszył, rozległ się lament, a sześciu ludzi próbowało unieść Gandhiego. Inni rzucili się na napastnika, bito go, aż upadł. Potem odprowadzono do aresztu. Gandhiego zaniesiono do domu Birla, gdzie zmarł w ciągu godziny.

Wyrok dla zabójcy

Zabójca Nathuram Godse miał 37 lat, był hinduskim fundamentalistą, pracował jako dziennikarz, redaktor gazety. Gniew tłumu zwrócił się przeciwko ekstremistom hinduskim należącym do organizacji Hindu Mahasabha, której Godse był prowincjonalnym sekretarzem. W Bombaju tłum niszczył domy znanych członków Mahasabha. W rodzinnym mieście zamachowcy spalono 50 domów.

Proces trwał prawie rok. Na ławie oskarżonych zasiadło 10 osób. O motywach swojego działania Godse mówił: - "Gandhi sprowokował mnie swoim własnym cackaniem się z muzułmanami. Przez 20 lat prowokował nas hindusów". Zabójcę stracono 11 listopada 1949 roku.

mk

20 maja 1498 roku wyprawa Vasco da Gamy dopłynęła do miasta Kalikut, tym samym wyznaczając drogę morską do Indii. 

Świat w XV wieku

Gdy Vasco da Gama wypływał z portu w Belém, europejska mapa świata znacznie różniła się od dzisiejszej. – Dobrze znana była Europa, północne skrawki Afryki, a od początków XV wieku coraz lepiej rozpoznawane było zachodnie wybrzeże Afryki – mówił na antenie PR prof. Andrzej Karpiński – przed 1492 rokiem właściwie nieznany był Nowy Świat, a całkowicie nierozpoznane pozostawały Australia, Antarktyda i Południowa Afryka.

Wciąż obowiązywały przewidywania Ptolemeusza o istnieniu gigantycznego kontynentu południowego, będącego przeciwwagą dla Eurazji. Zgodnie z tym Ocean Indyjski miał być morzem wewnętrznym.

Poszukiwania nowej drogi

Ożywione kontakty handlowe z Indiami prowadzono od czasów średniowiecza. Główny szlak, zwany lewantyńskim, biegł przez Morze Śródziemne, a dalej lądem przez tereny Bliskiego Wschodu. Opanowanie przez Turków Osmańskich wschodnich wybrzeży Morza Śródziemnego stworzyło potrzebę wytyczenia nowego szlaku handlowego do Indii.

Król Portugalii Manuel I dowództwo wyprawy, która miała opłynąć Afrykę i dotrzeć drogą morską do Azji powierzył Vasco da Gamie. W nieznane ruszyły trzy karawele i 120 osób załogi. Po opłynięciu Przylądka Dobrej Nadziei flota dotarła na nieznane wody.

Od tego czasu płynął na wyczucie, po drodze nawiązując kontakty z tubylcami. Im dalej na północ docierał, tym na więcej śladów arabskiej penetracji natrafiał. Dawało to nadzieję na dobry szlak morskiej drogi do Indii, a jednocześnie uzmysłowiło konieczność rywalizacji z Arabami.

Przełom

Upragnioną pomoc otrzymał na północy, w królestwie Malindi. Stamtąd arabski nawigator poprowadził flotę Vasco Da Gamy do wybrzeża malabarskiego. 20 maja 1498 wyprawa osiągnęła cel – dopłynęła do państwa Kalikat w Indiach.  

Dzięki odkryciu Portugalczycy na kilkadziesiąt lat stali się monopolistami w handlu z Indiami. Wyprawa pozwoliła nawiązać pierwsze stałe, morskie połączenie Europy ze Środkowym i Dalekim Wschodem, będące głównym szlakiem handlowym, aż do czasu budowy Kanału Sueskiego. Ponadto demistyfikacji uległa ptolemejska wizja Oceanu Indyjskiego. Okazało się, że to otwarty ocean, połączony z Atlantykiem.

Wyprawa Vasco da Gamy to wielki przełom i zmiana horyzontu geograficznego, obowiązującego od czasów starożytnych.

mjm

24 października 1605 Dżahangir został koronowany w Agrze na cesarza imperium Wielkich Mogołów. ”Był władcą bogatym i potężnym (…) Niepodzielnie władał całymi północnymi Indiami i dużą partią środkowych, stale też poszerzał swe państwo w kierunku południowym, kosztem niezawisłych dotąd księstw” – pisał Kazimierz Dziewanowski w książce Brzemię Białego Człowieka.

Mogołowie, muzułmańscy potomkowie Tamerlana i Czyngis-Chana, rządzili Indiami od 1526 roku. Przez blisko dwieście lat nieliczna grupa obcych najeźdźców dominowała nad milionami Hindusów. Ich imperium było ogromne. Liczyło ponad 3,2 miliona kilometrów kwadratowych. Swoimi rozmiarami znacznie przekraczało Persję, czy Imperium Ottomańskie.

Mogołowie krwawo rozprawiali się ze wszystkimi nieprzestrzegającymi twardego prawa islamu. Pozostawili po sobie zgliszcza hinduskich świątyń, ale też dobrze prosperujące szlaki handlowe i liczne cuda architektury, do dziś przypominające o ich potędze. Przede wszystkim Tadż Mahal, mauzoleum wzniesione na pamiątkę przedwcześnie zmarłej cesarzowej, najpopularniejszą atrakcję turystyczną Indii. Zaciekła i bezwzględna walka o władzę kontrastowała z imponującym rozwojem sztuki, architektury i nauki.

Nie wypracowali jednak żadnej zasady dziedziczenia. Śmierć każdego władcy niosła za sobą ryzyko rozpadu imperium. Od początku XVIII wieku Półwysep Indyjski pogrążał się w anarchii. Władzę przejmowała lokalna arystokracja. Powstawały nowe, wojujące ze sobą ośrodki. Majsur, Imperium Marathów, czy bajecznie bogaty Bengal walczyły o wpływy z Imperium Wielkich mogołów.

Wreszcie po Indiach zaczęła panoszyć się brytyjska Kompania Wschodnioindyjska. Stosując zasadę divide et impera (dziel i rządź) stopniowo doprowadziła do marginalizacji znaczenia Wielkich Mogołów. Upadek imperium w 1857 roku był dziełem gubernatorów na służbie Imperium Brytyjskiego.

Posłuchaj audycji o powstaniu i upadku potężnego Imperium Wielkich Mogołów.

Do KL Dachau pod Monachium naziści zesłali łącznie 2794 zakonników, diakonów, księży i biskupów katolickich. 1773 duchownych pochodziło z Polski.

W informacji przekazanej przez biuro prasowe Episkopatu abp Gądecki przypomniał, że obóz koncentracyjny Dachau był szczególnym miejscem męczeństwa polskiego duchowieństwa. Zwrócił uwagę, że kapłani polscy byli w Dachau gorzej traktowani niż inni duchowni, np. duchowni niemieccy. - Zakazywano im odprawiania Mszy świętej i nabożeństw - wskazał.

Jak zaznaczył - "Kapłani mogą się uczyć hartu ducha i ofiarności, jaką miało ówczesne duchowieństwo". - Dzisiaj, gdy nie istnieją takie okoliczności, gdy cieszymy się wolnością, warto, żeby księża, którzy lekko nieraz traktują swoje powołanie i z byle powodu rezygnują z niego, zobaczyli, czym jest prawdziwe kapłaństwo – zaznaczył przewodniczący KEP.

CZYTAJ RÓWNIEŻ

Rzecznik KEP: podczas II wojny światowej niemieccy naziści zamordowali 20 proc. polskich księży

Ustanowiony przez Episkopat w 2002 roku Dzień Męczeństwa Duchowieństwa Polskiego ma na celu upamiętnienie księży, którzy byli ofiarami systemów totalitarnych, szczególnie nazizmu i komunizmu.

Główne uroczystości w Kaliszu

- Główne uroczystości, jak co roku, odbędą się w Sanktuarium św. Józefa w Kaliszu. Mszy św. o godz. 12.00 będzie przewodniczył bp Grzegorz Suchodolski z Siedlec - poinformowano w komunikacie.

Obchody w Kaliszu są kontynuacją corocznego dziękczynienia księży – więźniów Dachau za wyzwolenie obozu 29 kwietnia 1945 roku. W obawie przed likwidacją obozu, zawierzyli się oni św. Józefowi i ślubowali, że jeśli przeżyją, będą pielgrzymować co roku do kościoła św. Józefa w Kaliszu.

Czytaj także:

• "Niemcy chcieli pozbyć się warstwy przywódczej Kościoła". Jagodzińska o więźniach Dachau
• Piekło ponad dwustu tysięcy więźniów Dachau

Obóz został wyzwolony 29 kwietnia 1945 roku. Ocaleni księża z Polski do końca życia wypełniali złożone przyrzeczenie i pielgrzymowali do Kalisza, dziękując za ocalenie. Ostatni z nich, ks. Leon Stępniak, zmarł w 2013 roku.

Główny obóz dla duchownych

Dachau było głównym obozem dla duchownych katolickich, protestanckich i prawosławnych. Wśród ok. 3 tys. uwięzionych zakonników, diakonów, księży i biskupów katolickich 1773 pochodziło z Polski. 868 duchownych zostało zamęczonych w obozie, najwięcej z terenów diecezji poznańskiej (147), włocławskiej (144) i łódzkiej (112). Spośród blisko 600 zakonników największą grupę ofiar stanowili jezuici, misjonarze św. Wincentego i salezjanie.

29 kwietnia 2015 r. w 70. rocznicę wyzwolenia niemieckiego obozu koncentracyjnego w Dachau do tego miejsca pielgrzymowali biskupi i kapłani z całej Polski.

Tegoroczne obchody Dnia Męczeństwa Duchowieństwa Polskiego będą transmitowane z Kalisza przez Radio Rodzina Diecezji Kaliskiej i Telewizję Internetową "Dom Józefa".

pg