Gośćmi "Notatnika kulturalnego” byli Małgorzata Sikorska-Miszczuk – autorka sztuki "Mesjasz. Bruno Schulz" i reżyser Michał Zadara, który wystawił tę sztukę w teatrze w Wiedniu. Polskiego wystawienia dotychczas jeszcze nie było.

Tytuł sztuki sugeruje, że zdarzenia sceniczne oscylują wokół obrosłego legendą utworu Brunona Schulza pt. "Mesjasz". Stąd stawiane są w niej pytania o to, czy autor go napisał, czy też nie? Czy może w czasie zawieruchy wojennej powieść ta gdzieś się zagubiła? Sztuka rozgrywa się na kilku poziomach zdarzeń – między innymi ukazane są w niej ostatnie chwile życia Schulza, jego myślenie o Mesjaszu, ale również poszukiwania rękopisu przez Jerzego Ficowskiego, zmagania Autorki z Reżyserem, patriotyczne działania pani Podsekretarz stanu z ministerstwa kultury i sztuki...
Reżyser sztuki "Mesjasz. Bruno Schulz" Michał Zadara przyznał, że jego zdaniem "Mesjasz" jest autorstwa Brunona Schulza. Popularny jest jednak pogląd, że napisał on dwie książki, po czym pracował nad trzecią - "Mesjaszem”, który zaginęła podczas wojny.

- W tym spektaklu był wykład (…) i w nim jedna z postaci sztuki, Reżyser, mówi o tym, że "Mesjasz" istnieje, że jest on performancem. A dlatego istnieje, gdyż był on pomyślany przez Schultza jako performance. To jest najodważniejsza teza tego spektaklu. Schultz mianowicie stworzył dzieło, księgę, której nie ma. Teoria do tego zjawiska, do performance'u, jest zawarta w jego dziełach, tam jest często mowa o księgach, których nie ma i są doskonałe tylko dlatego, że znamy ich strzępy. Moją tezą było to, że "Mesjasz” jest przykładem takiej księgi – tłumaczył reżyser.

- Jeśli nie ma podstawy adaptacji, to wtedy pośrednią wiedzą na temat dzieła są moje decyzje adaptacyjne - przekonywała Małgorzata Sikorska-Miszczuk, autorka sztuki "Mesjasz. Bruno Schulz". – W takim wypadku tropimy dzieło z kolei z moich strzępów – dodała.

Zwierzyła się, że poprzez każdą sztukę eksploruje samą siebie, co traktuje jako "podróż życiową". Uważa się bowiem za osobę, która ma potrzebę absurdu, stąd m.in. postać w sztuce pani Podsekretarz stanu z ministerstwa kultury i sztuki.

- To jest postać ulepiona z tylu obserwacji, wyjazdów zagranicznych, absurdu odnajdywanego w placówkach kulturalnych, które coś muszą promować – tłumaczyła.

Audycję prowadziła Iwona Malinowska.

– Wielu nie uważa Turcji za kraj konserwatywnych muzłumanów, wielu też nie uważa jej za kraj nowoczesnie zwesternizowany – mówił noblista w specjalnym wywiadzie dla Dwójki. To myślenie pośrednie – łączące dwa wydawałoby się odległe światy – ma swój wyraz również jeśli chodzi o stosunek Orhana Pamuka do zjednoczonej Europy, czy – patrząc się szerzej – świata zachodniego. – Jestem człowiekiem odpowiadającym się za Zachodem. Chciałbym, aby Zachód był obecny w gospodarce Turcji. Również pewien fragment kultury Turcji jest tym, co bardzo dobrze wiąże się z Europą. Natomiast istnieje we mnie taka część, która jest kulturowo bardzo konserwatywna. Chodzi o to, by zachować bogactwo i złożoność tego, co daje nam tradycja kultury osmańskiej – wyjaśniał.

***

Orhan Pamuk jest gościem specjalnym 4. Międzynarodowego Festiwalu Literatury im. Josepha Conrada. Spotkanie z noblistą odbędzie się w środę, 24 października, o godz. 20.00 w Auditorium Maximum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Transmisja wideo z tego wyjątkowego wydarzenia do obejrzenia na stronie radiowej Dwójki! Fragmenty ze spotkania przedstawimy na antenie Dwójki następnego dnia, 25.10, o godz. 15.00-16.00.

***

Obok Orhana Pamuka - tureckiego oświeconego intelektualisty – poznaliśmy w rozmowie także jego inną, dla czytelników przecież najważniejszą twarz: pisarza; tego, który żyje na co dzień literaturą, który, jak napisał, by czuć się szczęśliwym, musi przyjmować codzienną dawkę lektury. Na pytanie o źródła swojego literackiego doświadczenia, mówił: – Sztuka powieści zawiera w sobie dwa sposoby życia: chcemy opowiedzieć o sobie jako o kimś innym i o innych, jakby byli nami.
Jaki jest stosunek Orhana Pamuka do Josepha Conrada, patrona krakowskiego festiwalu? Ile zawdzięcza jako twórca tradycji epickiej Wschodu? Co zmieniło się w jego życiu po otrzymaniu Nobla? Zapraszamy do wysłuchania rozmowy z pisarzem, którą przeprowadzili Dorota Gacek i Bartosz Panek.

Eric Emmanuel Schmitt, trzykrotny laureat Nagrody im. Moliera, jest autorem bardzo popularnym w Polsce – zarówno jako prozaik, jak i dramaturg. Krytycy wyżej cenią jednak jego dramaturgię niż powieści. Ten filozof z wykształcenia porwał się też na przygodę z filmem, ekranizując własną prozę: "Oskara i panią Różę". Twórczość Schmitta tłumaczona jest na wiele języków, jest on swoistym fenomenem popularności.
Sztuka pt. "Gość" (z tomu "Intrygantki", wydanego niedawno przez Wydawnictwo Znak) przyniosła mu światową sławę. Rzecz dzieje się w Wiedniu, jest już po anszlusie Austrii. Stary, schorowany Zygmunt Freud waha się, czy wyjechać do Ameryki, czy nie. Jego córka opowiada się za wyjazdem, ale Freud nie bardzo chce opuścić swoją dalszą rodzinę i przyjaciół.  
Pewnego dnia, gdy córka zostaje zabrana na gestapo celem przesłuchania, Freuda odwiedza tajemnicza postać. Kim jest ów gość? Jesteśmy jako odbiorcy trzymani w niepewności: czy to człowiek psychicznie chory czy... Bóg. Wymiana poglądów między Freudem a Nieznajomym to frapujący pojedynek na racje, argumenty i słowa...
W Dwójkowej audycji z cyklu "Świat na scenie – o dramaturgii współczesnej" przypomniano, że w Polsce nazwisko Schmitta nabrało rozgłosu 15 lat temu, kiedy Teatr Telewizji zaprezentował jego sztukę "Wariacje enigmatyczne”. Wkrótce potem na sceny teatrów dramatycznych weszły nie tylko "Wariacje…”, lecz także inne utwory dramatyczne Schmitta, a także – zaadaptowane na potrzeby sceny –  jego powieści i opowiadania. Prowadząca audycję Iwona Malinowska i krytyk teatralny Janusz Majcherek omówili przede wszystkim niejednoznaczną historię sztuki "Gość". Jak stwierdzono, Schmitt inteligentnie i złośliwie mówi o sprawach ostatecznych…
Zapraszamy do wysłuchania obszernych fragmentów audycji.