- Jako młody psychiatra zostałem wezwany kiedyś w nocy do Pana, który biegał po oddziale i gasił i zapalał światła, czym denerwował innych pacjentów. Spytałem go, czemu to robi, a on spojrzał na mnie, jak na osobę niedorozwiniętą i mówi: kurcze, jakie wy macie szczęście, że ja mam doświadczenie w prowadzeniu tego statku kosmicznego. Przecież wy nawet nie wiecie, gdzie się światła pozycyjne zapala...

To tylko jedna z wielu barwnych anegdot opowiedzianych przez prof. Łukasza Święcickiego w rozmowie z Robertem Mazurkiem, poświęconej mitom związanym z terapią psychiatryczną. Złą sławą okryte są na przykład zabiegi elektrowstrząsów, często przedstawiane jako okrutna praktyka, która powoduje cierpienie i całkowitą utratę pamięci u chorych.

- Zabieg ten jest stosowany u osób z ciężką depresją, taką, która prowadzi do śmierci - opowiadał gość audycji "Piątek z Mazurkiem". - Pacjentów wcześniej się znieczula i usypia, żeby byli zwiotczeni. Prąd, który przepuszczamy przez ich korę czołową jest bardzo słaby. W zabiegu tym chodzi o to, żeby wywołać około 30 sekund zsynchronizowanej aktywności elektrycznej mózgu. Po takiej operacji pacjenci, którzy wcześniej nie dawali znaku życia i pokarm otrzymywali poprzez sondę, często wstają i proszą o śniadanie. To czasami wygląda jak cud - opowiadał.

Zdaniem prof. Łukasza Święcickiego, nieprawdą jest, że osoby po elektrowstrząsach całkowicie tracą pamięć. - Nam się wydaje, że te utraty są stosunkowo niewielkie i przemijające. Zresztą ludzie cierpiący na depresję mają z reguły bardzo duże zaburzenia pamięci. Oni widzą świat w czarnym sosie, w związku z czym nie mają powodów, żeby zapamiętywać, to co ich otacza. Po wyleczeniu z tego stanu nagle zaczynają dostrzegać otaczające ich rzeczy i uświadamiają sobie, że nie pamiętają, co było wcześniej. Niektórzy wtedy zrzucają to na elektrowstrząsy - wyjaśniał.

Więcej na temat codziennych praktyk psychiatrów, stosunku Polaków do terapii, ale też mrocznego zabiegu lobotomii, który na szczęście nie jest już praktykowany - w nagraniu audycji.

Robert Mazurek, fot. Grzegorz Śledź

bch/kul

- Wkrótce okazało się, że jestem także współautorem scenariusza, jednym z prowadzących oraz pomysłodawcą nazwy tego programu - opowiadał Jan Pospieszalski. - Oryginalność "Swojskich klimatów" polegała na przeciwstawieniu się powszechnej wówczas filozofii kserokopiarki: bezkrytycznemu przejmowaniu z zachodu nie tylko wzorców ekonomicznych, lecz także kulturowych i obyczajowych - wyjaśnił. Faktycznie, w telewizji publicznej po raz pierwszy od dekad pojawili się w 1994 roku autentyczni muzycy ludowi, a status gwiazd zyskali gaździna Bigosowa czy ojciec Leon Knabit.

Medialne zaangażowanie basisty doprowadziło jednak do napięć w Voo Voo - najważniejszym zespołem w muzycznej karierze Jana Pospieszalskiego, z którym związany był on przez ponad dekadę. W końcu, w 1997 roku, doszło do rozstania, a artysta poświęcił się całkowicie działalności  publicystycznej. Skąd taka radykalna zmiana życiowego kursu?

- To kwestia dysonansu poznawczego, którego doświadczam od lat 90.: żyjemy w wolnym kraju, a Polska wciąż pozostaje państwem absurdów. A skoro miałem poczucie, że światopogląd, wrażliwość i wizja historii, z którą się identyfikuję, były w mediach praktycznie nieobecne, to po prostu należało wejść w tę sferę - wyjaśnił gość Roberta Mazurka. Jan Pospieszalski nie ukrywa, że jego życiowa postawa to efekt wychowania w tradycyjnej, wielodzietnej rodzinie. - Była nas dziewiątka, nie licząc rodziców. Mój brat Mateusz sypiał na desce kreślarskiej i marzył nie tyle o swoim pokoju, co o własnej szufladzie. A dziś, jako jedyny z nas, ma wielki, wspaniały dom na strzeżonym osiedlu - żartował .

Kariera muzyczna była dla Jana Pospieszalskiego nie tylko sposobem na realizację marzeń i talentów, lecz także na "wyrwanie się z częstochowskiej biedy". Jego pierwszym poważnym zespołem stały się Czerwone Gitary, w których składzie grał w latach 70. Wbrew prowokacjom Roberta Mazurka, artysta nie pozwolił powiedzieć złego słowa na legendę bigbitu. Co więcej, zwrócił uwagę, że Czerwonym Gitarom zdarzały się antysystemowe epizody. Chociażby uczynienie PRL-owskiego przeboju z piosenki o... Żołnierzach Wyklętych.

O jaki utwór chodzi? Odpowiedź w nagraniu "Piątku z Mazurkiem".

mm/bch

Marek Nowakowski był laureatem Warszawskiej Nagrody Literackiej 2010, autorem m.in. książek: "Raport o stanie wojennym" i "Moja Warszawa. Powidoki". Zmarł w piątek, 16 maja. Miał 79 lat.

Prof. Andrzej Makowiecki nazywał tego wybitnego kronikarza życia stolicy "najwarszawściejszym z pisarzy". Robert Mazurek i profesor Włodzimierz Bolecki, z którym połączyliśmy się telefonicznie, porównali Marka Nowakowskiego do Leopolda Tyrmanda. Nie tylko ze względu na łączącą ich fascynację Warszawą i jej półświatkiem, lecz także na poszukiwanie wewnętrznej wolności wbrew osaczającej rzeczywistości PRL-u.

- On w pewnym sensie żył poza komuną. Był człowiekiem wolnym, który na PRL patrzył z dystansu, z własnego wnętrza, do którego komuna nie miała dostępu - mówił teoretyk i historyk literatury. - Jego misją było pokazywanie, czym ten załgany świat jest naprawdę. Dowodził, że pośród szarej codzienności są ludzie wyrastający ponad PRL. Dlatego właśnie opisywał odchodzący świat marginesu społecznego - wyjaśnił. - Wydaje mi się, że twórczość była dla Marka Nowakowskiego rodzajem emigracji wewnętrznej, sposobem na przetrwanie... - skomentował Redbad Klynstra.

Dramatopisarz Wojciech Tomczyk wspominał swoje pierwsze spotkanie z Markiem Nowakowskim podczas strajków studenckich 1981 roku. Doświadczony pisarz zdradził mu, że żałuje, iż bardzo wcześnie zaczął się zajmować literaturą zawodowo. - Powiedział: "najpierw trzeba żyć, a potem pisać", co wtedy wydało mi się herezją. Teraz wiem, że to się sprawdza - podsumował Wojciech Tomczyk.

Robert Mazurek rozmawiał także telefonicznie z krytykiem literackim Tomaszem Burkiem oraz dziennikarką Joanną Lichocką. A Redbad Klynstra opowiadał, co łączy "jego Warszawę" z Warszawą Marka Nowakowskiego, a co je różni. I w czym to miasto podobne jest do Nowego Jorku... Zachęcamy do słuchania "Piątku z Mazurkiem".

mm/jp