Logika bohatera historii, logika historyka

- Postać historyczna ma prawo twierdzić, że rzeczywistość była bardziej skomplikowana, niż nam się wydaje, bo osoba taka podejmowała decyzje w warunkach złożonych, niepełnej wiedzy. Broni się zatem przed oceną. Historycy operują dokumentami, logiką, weryfikacją źródeł. To my sine ira et studio - bez gniewu i uprzedzenia - powinniśmy przeanalizować wszystkie okoliczności i wyciągnąć wnioski – podkreśla prof. Wojciech Roszkowski.

Historyk, pod warunkiem dostępu do dokumentów, ma pełniejszą wiedzę o rozgrywających się w przeszłości wydarzeniach, niż jakakolwiek osoba biorąca w nich bezpośredni udział. Stąd ocena tych wydarzeń przez aktorów na scenie historii i przez historyków bywa różna. Prof. Roszkowski wyjaśnił to na przykładzie, pokazując, dlaczego w jego ocenie wprwadzenie stanu wojennego zwiększało groźbę interwencji sowieckiej, nie zaś, jak twierdzi generał Jaruzelski, zmniejszało ją.

Od kwerendy do biografii

- Gdy prowadziłem kwerendy archiwalne w sekretariacie Komitetu Obrony Kraju wręcz przestraszyłem się postaci generała. To nie jest ten generał, którego znamy z historii przez pryzmat posiedzeń Biura Politycznego czy sekretariatu Komitetu Centralnego. Tam nie był do końca sobą. W Komitecie Obrony Kraju był innym człowiekiem innym – opowiada płk Lech Kowalski.

Badanie życiorysu i kariery generała Wojciecha Jaruzelskiego stało się osobistą pasją płk. Kowalskiego i doprowadziło do wydania książki w roku 2002. Przedstawił w niej bogaty materiał źródłowy i dokonał rewizji wielu twierdzeń dotyczących kariery wojskowej generała, jego wykształcenia i szlaku bojowego.

Sine ira?

Zarówno w wypowiedziach publicznych, jak i na kartach wznowionej właśnie książki płk Kowalski nie kryje osobistej niechęci wobec generała Wojciecha Jaruzelskiego - mówi o tym otwarcie również w Dwójkowej audycji.

- Nie da się oderwać historyka, jego tez, od jego życiorysu, motywacji, stylu - podkreśla prof. Roszkowski. - Styl może być uwiarygadniający tezę albo odbierający jej wiarygodność. Narzucanie pewnej emocjonalnej oceny zanim się przekona czytelnika sprawia wrażenie uprzedzeń. Szkoda, bo książka jest przekonująca, dokumentacja bardzo bogata. Autor psuje sobie trochę sztukę…

Zapraszamy do wysłuchania audycji

***

Był wieloletnim dyplomatą PRL-u. 1 grudnia 1977 po raz drugi wyjechał jako ambasador do Stanów Zjednoczonych. Po ogłoszeniu w Polsce stanu wojennego poprosił o azyl polityczny w USA. Nazywał się Romuald Spasowski.

Władze komunistyczne uznały porzucenie przez Spasowskiego placówki za zdradę. 4 października 1982 roku dyplomata został zaocznie skazany na karę śmierci, pozbawiony praw publicznych na zawsze oraz przepadek mienia. Trzy lata później odebrano mu też obywatelstwo.

Podczas transmisji w TV amerykańskiej specjalnego programu ”Żeby Polska była Polską”, w którym wzięli udział znani aktorzy i wybitni politycy z całego świata, by wyrazić swą solidarność z naszym narodem, Romuald Spasowski mówił:

- Zwracam się do naszych przyjaciół na całym świecie! W Polsce toczy się obecnie wojna. Nie jest to wojna przy użyciu armat, czołgów i bomb, lecz jest to wojna idei. Idee są silniejsze niż jakakolwiek broń. Zbierzmy nasze siły, wsłuchując się w słowa naszego hymnu ”Jeszcze Polska nie zginęła”.

Rozmowę ze Spasowskim przeprowadził na antenie Rozgłośni Polskiej RWE Jan Nowak-Jeziorański. Pytał Spasowskiego o przyczyny podjęcia decyzji pozostania na Zachodzie, przebieg spotkań z prezydentem Ronaldem Reaganem, karierę zawodową.

- Kiedy składałem swoje oświadczenie, w którym wystąpiłem przeciwko wypowiedzeniu wojny przez juntę wojskową narodowi polskiemu zależało mi na tym, by ten mój głos dotarł do wszystkich, by był powszechnie znany, by ludzie wiedzieli, że również za granicą są Polacy, którzy kochają swój naród – mówił dyplomata.

Spasowski wydał swoje pamiętniki ”Prawdziwe wyzwolenie”.

- Ta książka jest o mnie. Opisuję swoje życie i na jego tle przedstawiam to, co działo się w Polsce i na świecie. Pisząc te pamiętniki kierowałem się jednym, prawdą – mówił w wywiadzie, jakiego udzielił korespondentowi Rozgłośni Polskiej RWE w Waszyngtonie, Jackowi Kalabińskiemu.

- Uważam, że ekipa gen. Jaruzelskiego jest absolutnie dla Moskwy wygodna i spełnia te zadania, jakie władze sowieckie wobec tej ekipy stawiają, tj. trzymanie narodu polskiego za twarz w sposób jak najbardziej brutalny. Nie mam co do tego najmniejszych wątpliwości – stwierdził.

Uniewinniony został 25 listopada 1990 roku, a trzy lata później przywrócono mu polskie obywatelstwo. Nigdy jednak nie powrócił do kraju. Zmarł na raka 9 sierpnia 1995 w Oakton w stanie Wirginia, USA.

Posłuchaj, co o sobie, ekipie gen. Wojciecha Jaruzelskiego i pomocy ze strony Ronalda Reagana mówił Romuald Spasowski na antenie Rozgłośni Polskiej RWE.

Zajrzyj na strony serwisu "Stan wojenny">>>