Literacka Nagroda Nobla. Prof. Przemysław Czapliński: dla Olgi Tokarczuk literatura to medium wrażliwości

Olga Tokarczuk wróciła do Wrocławia po niemieckim tournée, podczas którego dowiedziała się o werdykcie Królewskiej Szwedzkiej Akademii Nauk. Pisarka podkreśliła, że w Polsce doświadcza wiele życzliwości: - Jestem człowiek empata, który łapie cudze emocje. Czuję ogromną ilość dobrej energii, która spływa na mnie i pozwala przeżyć to całe ogromne zamieszanie. Wczoraj byłam na spacerze z psem i widziałam, jak ludzie uśmiechają się do mnie, jak starają się być delikatni i nie narzucać się.

Autorka wspominała też moment, w którym dowiedziała się o nagrodzie. - Poczułam się bardzo bezradna, że co ja mam zrobić, kto będzie tym wszystkim zarządzał, pomagał. Byłam zagubiona, ale też mam takie szczęście, że po drodze zawsze znajdowałam właściwe osoby. Najpierw miasto Bielefeld i ludzi, którzy czekali tam na mnie jako pierwsi. Potem znalazła się niesamowita dziennikarka, która bardzo mi pomogła i wzmocniła. Wreszcie okazało się, że miasto Wrocław jest bardzo otwarte na mnie, czeka i jest w stanie wejść w różne pomysły.

Olga Tokarczuk: jestem teraz jedną nogą za granicą (archiwalny wywiad)

Maria Skłodowska-Curie wzorem

Olga Tokarczuk jest ósmą laureatką Nagrody Nobla w historii Polski. Pisarka podkreśliła, że w tym gronie najbliżej jej nie do literatów, ale fizyczki i chemiczki. - Z Marią Skłodowską-Curie identyfikuje się jako z kobietą. To bardzo ważne, co zrobiła. Ona przekroczyła swoje wykluczenie ze względu na płeć, która jej nie pozwalała studiować w Polsce w tamtym czasie. Ona nie tylko dokonała ważnych odkryć z fizyki i chemii, ale przekroczyła społeczne szykany, które miała wokół siebie.

W audycji noblistka wyjaśniła, dlaczego jej zdaniem literatura nie ma płci i mówiła o trwającym obecnie ważnym dla kobiet momencie w dziejach świata. Olga Tokarczuk opowiadała ponadto o pomyśle powołania fundacji wspierającej pisarzy i pisarki, tłumaczy i tłumaczki, a także badania nad literaturą i przekładem ("Będę szczęśliwa mogąc oddać światu to, co dostałam"). W rozmowie nie zabrakło wątku najbliższych planów ("Marzę o tym, żeby wrócić do pisania").

***

Rozmawiał: Grzegorz Chojnowski

Gość: Olga Tokarczuk (pisarka)

Data emisji: 21.10.2019

Godzina emisji: 16.11

Rozmowa została wyemitowana w audycji "Wybieram Dwójkę".

bch

Olga Tokarczuk: z noblistów najbliżej mi do Marii Skłodowskiej-Curie

10 grudnia br. Olga Tokarczuk odebrała literacką Nagrodę Nobla. Z tej okazji przypomnieliśmy w Dwójce jej opowieści zarejestrowane w 2005 roku dotyczące pierwszych książek, fascynacji psychologią Junga i "Lalką" Prusa, a także marzeń podróżniczych. Pisarka mówiła wówczas między innymi również o tym, jak wygląda jej literacka praca.

- Mam w głowie całą bibliotekę książek, które powinnam napisać i które właściwe mają już jakiś kształt, mniej lub bardziej zarysowany. Jak mam czas i energię, mogę coś zdjąć z tej wirtualnej półki i zacząć wypełniać puste strony tekstem. Te sugestie narracyjne, czym się powinnam zająć, podsuwają mi wydarzenia mojego życia, doświadczenia – opowiadała Olga Tokarczuk.

Jak przyznała, czasem okazuje się, że trzeba "odstawić na półkę nie do końca napisaną książkę". - Zdarzy się, że mogę do niej wrócić, ale tez są takie książki, które porzuciłam.

Na czym polega według pisarki pewne założenie, "być może największy błąd, jaki popełniamy w życiu", które przyjmuje w swoich relacjach z czytelnikiem? Dlaczego nie lubiła klasycznych zakończeń bajek? W opowieściach Olgi Tokarczuk również o jej wizji "pełni szczęścia". - Mieć ogromne łóżko, przed nim mnóstwo książek, czytać. I mieć jeszcze dobrą kawę, i ładny widok przez okno…

***

Tytuł audycji: Zapiski ze współczesności

Przygotowała: Joanna Szwedowska

Data emisji:  9-13.12.2019

Godzina emisji: 12.45

W magazynie "Widziane z Polski" relacjonujemy wręczenie Literackiej Nagrody Nobla za 2018 rok Oldze Tokarczuk. Pisarka odebrała złoty medal i dyplom z rąk króla Szwecji Karola XVI Gustawa. Per Waesterberg z Akademii Szwedzkiej złożył laureatce gratulacje w języku polskim. Powiedział, że Olga Tokarczuk w swojej twórczości przekazała między innymi historię Polski leżącej na skrzyżowaniu kultur. Jak podkreślił, polska literatura "błyszczy w Europie – ma w swoim dorobku już kilka Nagród Nobla, a teraz przyszła pora na kolejną, tym razem dla pisarki o światowej renomie i niezwykle rozległym wachlarzu zainteresowań, łączącej w swej twórczości elementy poezji i humoru". - Olga Tokarczuk jest wirtuozem w kreowaniu postaci, potrafi uchwycić je w momencie ich ucieczki od codziennego życia. Pisze o tym, o czym nie pisze nikt inny: "o nieznośnej i ogromnej osobliwości tego świata" - wyjaśnił Per Waesterberg. - Jej powieść "Bieguni" to niezwykle różnorodny opis podróży, poruszania się po pasażerskich poczekalniach i hotelach, to spotkanie z bohaterami, o których wiemy bardzo niewiele, a także zbiór pojęć ze słowników, baśni i dokumentów. Tokarczuk wzajemnie przeciwstawia naturę i kulturę, rozum i szaleństwo, męskość i kobiecość, z prędkością sprintera przekracza społecznie i kulturowo wytworzone granice - podkreślił.

Uroczystość była zwieńczeniem trwającego w Szwecji Tygodnia Noblowskiego, w czasie którego Olga Tokarczuk wygłosiła wykład zatytułowany "Czuły narrator".

Prezydent Andrzej Duda przedstawił wyniki dorocznego konkursu "Startupy w Pałacu”. To akcja promująca młode polskie przedsiębiorstwa gotowe do ekspansji na rynki zagraniczne. W Pałacu Prezydenckim był Michał Fedusio.

Instytut Pileckiego opublikował „Listę Ładosia” - to nazwiska ponad 3200 osób, które dzięki polskim dyplomatom otrzymały fałszywe paszporty. Blisko 800 z nich przeżyło Holokaust. "Lista Ładosia", która jak zapowiedzieli jej twórcy będzie w dalszym ciągu uzupełniana, to naukowo opracowany imienny spis posiadaczy paszportów kilku krajów latynoamerykańskich, także zaświadczeń o obywatelstwie części z tych państw, wystawionych osobom pochodzenia żydowskiego przez Poselstwo RP w Szwajcarii we współpracy z organizacjami żydowskimi. Posiadanie tych dokumentów uratowało przed śmiercią część Żydów, którzy w okresie II wojny światowej byli systematycznie i masowo wywożeni przez niemieckich nazistów do obozów koncentracyjnych i obozów zagłady. Szczegóły w naszym programie.

Rozmawiamy także o "Dekalogu" Krzysztofa Kieślowskiego. Mija właśnie 30 lat od powstania filmów.

W cyklu "Kierunek: Polska" dziś spotkanie z Zofią Lis-Kozłowską, która powróciła z emigracji w Irlandii.

Reprezentacja wybitnych polskich sportowców, pod egidą Caritas Polska, pojedzie trasą dawnego Dakaru z Misją Uratuję Cię.

5 stycznia 2020 roku wyruszy rajd charytatywny Africa Eco Race 2020. Załoga rajdu, pokonując 6 tysięcy kilometrów z Monte Carlo do Dakaru, będzie promować stronę internetową Caritas Polska uratujecie.pl. Rajdowcy przekażą także 20 ton mleka w proszku dla głodujących dzieci, podopiecznych ośrodka misyjnego w Senegalu.

Uczestnicy rajdu to legendy sportu motorowego Adam Czachor i Marek Dąbrowski świętujący 20. rocznicę pierwszego startu w rajdzie Paryż - Dakar. Adam Czachor kilka razy znalazł schronienie w ośrodku misyjnym na przedmieściach Dakaru, kierowanym przez siostrę urszulankę Ksawerę Michalską. Teraz rajdowcy chcą promować ideę pomagania osobom chorym i doświadczonym przez los. Informacje na ten temat zebrała Ewa Plisiecka.

W naszym programie audycja z cyklu Język polski bez granic. Rozmawiamy o kulturze języka polskiego, o tym w jaki sposób się komunikujemy.

Na magazyn "Widziane z Polski" zaprasza Halina Ostas.

Olga Tokarczuk: są książki, które porzuciłam

Zdawałoby się, że dzieli ich wszystko: tematyka dzieł, zainteresowania pozatwórcze, wreszcie wiek. Jednak w korespondencji Olgi Tokarczuk i Andrzeja Wajdy silnie wyczuwa się wzajemne zainteresowanie i podobne odczuwanie świata. W listy, które od 1998 roku pisali do siebie noblistka i laureat Oscara, możemy wczytać się za pośrednictwem literackiego dwumiesięcznika internetowego "Palimpsest".

- Andrzej Wajda wyczuł w Oldze Tokarczuk talent literacki. On nie doceniał siebie jako człowieka piszącego. Wiedział, że nie wyjdą mu dialogi, że nie umie wymyślać opowieści i potrzebował literackiego współpracownika. Taki leitmotiv w późnym okresie jego twórczości jest taki, że on ciągle się zawodzi, nie może tego współpracownika znaleźć. W dwóch momentach życia, najpierw w drugiej połowie lat 90. i później w połowie pierwszej dekady XXI wieku, bardzo liczył na dwa konkretne etapy współpracy właśnie z Olgą Tokarczuk. Potrzebował jej kobiecego spojrzenia przygotowując swój wymarzony film biograficzny o Chopinie. Zależało mu na rozwinięciu fabularnym do obrazu, bowiem miał to być film bez dialogów, z samą muzyką Chopina - wyjawił prof. Tadeusz Lubelski.

Korespondencja w tej sprawie trwała dwa lata, aż Olga Tokarczuk wycofała się z tego pomysłu. Przy którym z filmów Andrzeja Wajdy doszło w końcu do współpracy między nim a pisarką? Jaką jej książkę reżyser chciał zekranizować? O tym można było się dowiedzieć z dalszej części audycji.

***

Przygotowała: Aldona Łaniewska-Wołłk

Gość: prof. Tadeusz Lubelski (autor opracowania korespondencji między Olgą Tokarczuk i Andrzejem Wajdą)

Data emisji: 24.02.2020

Godzina emisji: 16.10

Materiał został wyemitowany w audycji "Wybieram Dwójkę".

pg/am