Pierwsze wzmianki o ziemiach białoruskich wiążą się z przybyciem na te ziemie drużyny Waregów (skandynawskich wikingów). Pierwszy historyczny władca Białorusi, Rogwołod, przybył zza morza i założył gród Połock. Jego brat, Tur, popłynął wzdłuż Dniepru i Prypeci i założył gród Turów.

- Rogwołod wdał się w walkę pomiędzy Rurykowiczami – Włodzimierzem i Jaropełkiem. W wyniku tej walki Rogwołod stracił życie, zaś jego córka, Rogneda, została pod przymusem żoną Włodzimierza. Od ich syna, Iziesława, pochodzi dynastia Rogwołodowiczów, panujących w Połocku. Najsłynniejszym przedstawicielem dynastii był Wsiesław Czarodziej – wyjaśniał prof. Oleg Łatyszonek w audycji Andrzeja Sowy z cyklu "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej – Białoruś".

Na jego panowanie przypada szczytowy okres władztwa księstwa połockiego. Wsiesław rywalizował nawet o dominację nad Kijowem, skąd przegonił go popierający konkurenta polski król Bolesław Śmiały. Podobnie, jak w Królestwie Polskim, również i księstwo połockie zostało osłabione przez decyzję władcy o podziale państwa między synów. Rozbicie dzielnicowe osłabiło strukturę polityczną ziem białoruskich i doprowadziło do ingerencji państw ościennych.

Pod panowaniem litewskim

- W połowie XIII wieku pojawia się na Białorusi pierwszy litewski władca, Mendog, który osiadł w Nowogródku i przyjął nawet koronę królewską – mówił prof. Oleg Łatyszonek. - To z czasów Mendoga pochodzi pierwszy zapis nazwy Biała Ruś, jeszcze po łacinie jako Russia Alba.

Panowanie Mendoga i jego syna, Wojsiełka, zakończyła śmierć ich obu w walkach wewnętrznych, z których zwycięsko  wyszła dynastia Giedymina. Jego synowie  - Kiejstut i Olgierd – podzielili się władzą nad Wielkim Księstwem Litewskim. Kiejstut bronił zachodu, Olgierd kierował ekspansją na wschodzie.

WIĘCEJ NA TEMAT BIAŁORUSI ZNALEŹĆ MOŻNA NA STRONIE RAPORT BIAŁORUŚ >>>>>

W unii z Królestwem Polskim

- Giedyminowicze nie byli w stanie zwyciężyć Moskwy, nowego lidera ziem ruskich, ani utrzymać władzy nad swoją częścią Rusi. Stąd też szukali ratunku w unii z Polską i chrzcie w obrządku zachodnim – wyjaśniał historyk.

Związek z Polską oznaczał przeniknięcie na ziemie białoruskie kultury Europy Zachodniej. Wówczas pojawił się tam gotyk,  a później humanizm i odrodzenie. Najwybitniejszym białoruskim przedstawicielem renesansu był Franciszek Skaryna, absolwent Akademii Krakowskiej, drukarz i tłumacz Biblii na język starobiałoruski.

Unia brzeska - narodziny Kościoła unickiego

- Z drugiej strony, nieustannie trwała walka prawosławnych o równouprawnienie z katolikami. Szczególnie nasilona po unii brzeskiej w 1596 roku – wyjaśniał prof. Oleg Łatyszonek.

Konflikty wewnętrzne i zewnętrzne

- W XVII wieku Ruś dzieliła się na Wielką (Moskwa), Małą (Ukrainą) i Białą (Białoruś). Białoruś padła ofiarą straszliwej wojny wywołanej powstaniem Chmielnickiego i rosyjską interwencją. Zginęła połowa ludności – podkreślał historyk.

Ruina gospodarcza kraju, wywołana przez ponad sto lat krwawych wojen, niosła za sobą zastój kulturalny. Język białoruski w 1696 roku stracił status języka urzędowego.

- Pod koniec XVIII wieku naród białoruski był narodem chłopskim. Białoruska elita przyjęła polską kulturę, język białoruski przetrwał w warstwach niższych – wyjaśniał gość Andrzeja Sowy.

Pod carskim panowaniem

Narastające na tym tle konflikty kulturowo-wyznaniowe były dodatkowo podsycane przez zewnętrzne mocarstwa, dążące do rozbiorów Polski. Rozpoczęła się walka o rząd białoruskich dusz.

- Już w czasie insurekcji kościuszkowskiej powstańcy pisali patriotyczne pieśni po białorusku i odezwy  powstańcze wzywające do walki z Moskalami. Co ciekawe, Tadeusz Kościuszko stał się bohaterem białoruskiego folkloru, który wyzwoliłby chłopów, gdyby nie opór szlachty i moskiewska przemoc – mówił prof. Oleg Łatyszonek.

W czasie wyprawy Napoleona na Moskwę, pierwowzory Mickiewiczowskiego księdza Robaka infiltrowały ziemie białoruskie, by przekonać tutejszą ludność o potrzebie wsparcia Bonapartego.

- Napoleon po zajęciu Witebska ogłosił w tym mieście utworzenie tymczasowego rządu Białej Rusi. Co ciekawe, było to pierwsze białoruskie państwo utworzone pod tą nazwą, ale nie weszło do białoruskiej tradycji politycznej. Utonęło w mroku dziejów jako krótki epizod epoki napoleońskiej – podkreślał historyk.

Upadek powstania listopadowego przyniósł intensywną rusyfikację nie tylko na ziemiach Królestwa Kongresowego, ale także ziem wcielonych bezpośrednio do Rosji. Car Mikołaj I przeprowadził kasatę unii brzeskiej w 1839 roku. Rok później wycofał z użytku Statut Wielkiego Księstwa Litewskiego.

 - Likwidacja unii kościelnej miała fundamentalne znaczenie dla przyszłości Białorusi, przeciwstawiła bowiem prawosławne chłopstwo katolickiej szlachcie – wyjaśniał prof. Oleg Łatyszonek. - Skutki tego posunięcia widoczne były już w czasach Powstania Styczniowego, które na Białorusi nosiło pewne cechy religijnej wojny domowej. Powstanie Styczniowe ma na Białorusi wymiar tragiczny: podzieliło społeczeństwo na wiele pokoleń. Odtąd zadaniem białoruskiego ruchu narodowego było połączenie tych dwóch skłóconych części narodu.

***

Polskie Radio - Serwisy specjalne dla Białorusi

Zarząd Polskiego Radia podjął decyzję o pilnym zmodyfikowaniu obowiązującej ramówki i wprowadzeniu na antenie Programu 1 Polskiego Radia specjalnych serwisów informacyjnych w języku białoruskim, które będą poświęcone obecnej sytuacji w tym kraju. Dzięki należącym do PR S.A. nadajnikom Radiowego Centrum Nadawczego w Solcu Kujawskim, Program 1 jest dostępny z "powietrza" na falach długich o częstotliwości 225 kHz na terenie prawie całej Europy i pokrywa zasięgiem całe terytorium Białorusi.

Specjalne serwisy informacyjne przygotowywane przez Sekcję Białoruską redakcji Polskiego Radia dla Zagranicy są emitowane 3 razy dziennie: rano po godzinie 6.30, w magazynie "W samo południe" po godzinie 12.00 oraz wieczorem po godzinie 22.00 w magazynie "Polska i Świat". 

bm

- Poprzedzająca Powstanie Styczniowe reforma rolna i uwłaszczenie chłopów przyniosły skutek po upływie pokolenia, kiedy do życia społeczno-politycznego zaczęli wchodzić synowie wolnych chłopów – podkreślał prof. Oleg Łatyszonek na antenie Polskiego Radia.

WIĘCEJ NA TEMAT BIAŁORUSI ZNALEŹĆ MOŻNA NA STRONIE RAPORT BIAŁORUŚ >>>>>

Białoruscy Narodnicy

Białoruski ruch narodowy narodził się w latach 80. XIX wieku.

- Jego narodziny związane są z powstaniem białoruskiej sekcji rosyjskiej partii rewolucyjnej "Narodnaja Wola". Białoruska sekcja wydawała swoje czasopismo w języku rosyjskim pt. "Gomon" ("Gwar") – wyjaśniał prof. Oleg Łatyszonek w audycji Andrzeja Sowy z cyklu "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej – Białoruś". - Z publicystyki na łamach Gomonu i druków ulotnych jawi się jasny program narodowy. Po raz pierwszy Białorusini byli przeciwstawieni Rosjanom, Polakom, Ukraińcom i Litwinom. Do tej pory wszelkie programy głoszące przyszłość narodu białoruskiego widziały tę przyszłość w związku z Litwinami i kontynuacji Wielkiego Księstwa Litewskiego.

Narodnicy byli pierwszą grupą białoruskiej inteligencji, która nie wywodziła się ze spolonizowanej białoruskiej szlachty, a z chłopstwa. To przełożyło się na ciepły stosunek Narodników do prawosławia i krytykę katolicyzmu, utożsamianego z polskością. Również w literaturze białoruskiej początkowo wiodący był żywioł prawosławny.

Historia Białorusi. Część 1: Od Rogwołoda do Powstania Styczniowego

- Dwa pierwsze poematy satyryczne, "Eneida na opak" i "Taras na parnasie", wyszły spod pióra prawosławnych pisarzy -  podkreślał historyk. - dopiero w drugiej połowie XIX wieku autorzy katoliccy przejmują z rąk prawosławnych palmę pierwszeństwa w literaturze.

Białoruska Rewolucyjna Gromada

Podobny trend był widoczny w ruchu narodowym.

- Szlacheccy synowie zaczęli przejmować przewodnią rolę w ruchu narodowym dopiero na początku XX wieku – wyjaśniał gość Andrzeja Sowy. - Powtarzali program Narodników, starszych od nich o pokolenie.

Na początku stulecia powstała pierwsza białoruska partia polityczna – Białoruska Rewolucyjna Gromada (później: Białoruska Socjalistyczna Gromada). Twórcami partii byli Wacław Iwanowski oraz bracia Iwan i Anton Łuckiewiczowie.

- Gromada wzięła aktywny udział w wydarzeniach Rewolucji 1905 roku w Rosji, nie udało się jej jednak poderwać ludu białoruskiego do walki – oceniał prof. Oleg Łatyszonek.

"Nasza Niwa"

Po upadku rewolucji, bracia Łuckiewiczowie zaczęli wydawać gazetę "Nasza Niwa".

- Stała się ona ośrodkiem białoruskiej myśli narodowej i kultury. Pisali dla niej białoruscy wieszcze narodowi – Janka Kupała i Jakub Kołas. Tutaj dojrzewał talent Maksima Bahdanowicza, który pierwszy wprowadził temat miasta do białoruskiej literatury – wyliczał historyk.

Na lata przed I wojną światową przypada rozwój białoruskiego życia politycznego, znajdującego swoje ujście w powstawaniu kolejnych partii politycznych i gazet. Ośrodkami rozwoju białoruskiej

- Białoruski ruch narodowy nadal raczkował. Można spotkać się ze stwierdzeniami, że jeszcze 10-20 lat rozwoju i ruch ten byłby lepiej przygotowany do wydarzeń związanych z wojną. Niestety, historia nie dała tego czasu Białorusinom  - konkludował prof. Oleg Łatyszonek.

***

Polskie Radio - Serwisy specjalne dla Białorusi

Zarząd Polskiego Radia podjął decyzję o pilnym zmodyfikowaniu obowiązującej ramówki i wprowadzeniu na antenie Programu 1 Polskiego Radia specjalnych serwisów informacyjnych w języku białoruskim, które będą poświęcone obecnej sytuacji w tym kraju. Dzięki należącym do PR S.A. nadajnikom Radiowego Centrum Nadawczego w Solcu Kujawskim, Program 1 jest dostępny z "powietrza" na falach długich o częstotliwości 225 kHz na terenie prawie całej Europy i pokrywa zasięgiem całe terytorium Białorusi.

Specjalne serwisy informacyjne przygotowywane przez Sekcję Białoruską redakcji Polskiego Radia dla Zagranicy są emitowane 3 razy dziennie: rano po godzinie 6.30, w magazynie "W samo południe" po godzinie 12.00 oraz wieczorem po godzinie 22.00 w magazynie "Polska i Świat". 

bm

Na początku I wojny światowej w guberniach białoruskich wprowadzono stan wojenny. Zabroniono działalności politycznej, strajków, demonstracji publicznych i zebrań, wprowadzono wojenną cenzurę i sądy polowe.

- Równocześnie władze rosyjskie wprowadziły szeroką kampanię propagandową, mającą na celu pobudzenie wojennego zapału poddanych – podkreślał prof. Oleg Łatyszonek w audycji Katarzyny Kobyleckiej z cyklu "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej – Białoruś". – Także przez Białoruś przetoczyła się fala manifestacji, nabożeństw i uroczystych zebrań, deklarujących poparcie dla wojennego wysiłku państwa.

WIĘCEJ NA TEMAT BIAŁORUSI ZNALEŹĆ MOŻNA NA STRONIE RAPORT BIAŁORUŚ >>>>>

Choć nadal ukazywały się ważne białoruskie gazety – "Nasza Niwa" i "Bielarus" – to przez blisko rok aktywność białoruskiego ruchu narodowego była znacznie ograniczona. Jego siłę nadszarpnęło dodatkowo powołanie do carskiego wojska tysięcy Białorusinów.

Historia Białorusi. Część 1: Od Rogwołoda do Powstania Styczniowego

- Dopiero w kwietniu 1915 władze zezwoliły na utworzenie Białoruskiego Towarzystwa Pomocy Ofiarom Wojny w Wilnie. Przewodniczącym był Wacław Iwanowski, jego zastępcami – Antoni Łuckiewicz i Wacłau Łastouski. W czerwcu towarzystwo wystąpiło z odezwą do obywateli Białorusi, organizowało punkty żywienia, stołówki i internaty. Starło się też udzielać pomocy uchodźcom z terenów objętych działaniami wojennymi.

Bieżeństwo

Latem 1915 roku ruszyła wielka niemiecka ofensywa. Rozgromiona rok wcześniej pod Tannenbergiem i pokonana w maju pod Gorlicami armia rosyjska zmuszona była wycofywać się na całej linii. Padały kolejne linie rosyjskiej obrony.

- Ogromnym problemem stał się masowe uchodźstwo ludności z terenów zajmowanych przez Niemców, tzw. bieżeństwo. Wycofujący się Rosjanie stosowali taktykę spalonej ziemi. Wojska rosyjskie otrzymały rozkaz ewakuacji nie tylko mężczyzn zdolnych do noszenia broni, ale całych rodzin z dobytkiem. Żeby pobudzić ludność do ucieczki, władze rosyjskie, przy pomocy duchowieństwa prawosławnego, przeprowadziły szeroką akcję propagandową. Odwoływano się do uczuć patriotycznych, ale także rozpowszechniano plotki o barbarzyństwie Niemców – podkreślał historyk.

Pogłoski potwierdziły się zresztą częściowo: Niemcy bombardowali sporadycznie ciągnące na wschód tabory uchodźców, a w rejonie Pińska użyli przeciwko cywilom nawet broni gazowej. Exodus osiągnął olbrzymie rozmiary. W lipcu na jednej z dróg, na odcinku między Kobryniem i Baranowiczami znajdowało się ponad 400 tys. ludzi.

Historia Białorusi. Część 2: Narodziny ruchu narodowego

- Władze rosyjskie starały się jak najszybciej odtransportować bieżeńców w głąb Rosji. Stanowili oni poważne obciążenie dla systemu komunikacji i zaopatrzenia na zapleczu frontu. Obawiano się także, że zdesperowane rzesze uchodźców mogą stać się zarzewiem buntu, a nawet rewolucji – wyjaśniał prof. Oleg Łatyszonek.

Zrujnowana Białoruś

W 1916 roku w głębi Rosji doliczono się 1 340 tys. uchodźców z guberni białoruskich. W maju 1918 roku liczba ta zwiększyła się do ponad 2 mln. Białorusinów rozlokowano wzdłuż całej rozległości carskiego imperium – od Moskwy i Piotrogorodu, po daleką Syberię.

W 1916 roku front ustabilizował się, przecinając ziemie białoruskie. Zachód znalazł się pod okupacją niemiecką, wschód utrzymywał ciężar wyżywienia całej przyfrontowej armii carskiej. Przytłoczone grabieżczą polityką ziemie białoruskie biedniały z dnia na dzień. Sytuacji nie poprawiał fakt, że ponad połowa Białorusinów w wieku produkcyjnym poszła do wojska, a jedna trzecia gospodarstw pozostała pod opieką kobiet.

***

Polskie Radio - Serwisy specjalne dla Białorusi

Zarząd Polskiego Radia podjął decyzję o pilnym zmodyfikowaniu obowiązującej ramówki i wprowadzeniu na antenie Programu 1 Polskiego Radia specjalnych serwisów informacyjnych w języku białoruskim, które będą poświęcone obecnej sytuacji w tym kraju. Dzięki należącym do PR S.A. nadajnikom Radiowego Centrum Nadawczego w Solcu Kujawskim, Program 1 jest dostępny z "powietrza" na falach długich o częstotliwości 225 kHz na terenie prawie całej Europy i pokrywa zasięgiem całe terytorium Białorusi.

Specjalne serwisy informacyjne przygotowywane przez Sekcję Białoruską redakcji Polskiego Radia dla Zagranicy są emitowane 3 razy dziennie: rano po godzinie 6.30, w magazynie "W samo południe" po godzinie 12.00 oraz wieczorem po godzinie 22.00 w magazynie "Polska i Świat". 

bm

Skromny białoruski ruch narodowy wchodził w 1917 rok z nadziejami na uzyskanie autonomii, albo nawet w pełni niepodległego państwa. Niedługo po obaleniu caratu w lutym 1917 roku białoruskie partie powróciły do aktywnej polityki. W marcu wznowiła działalność Białoruska Socjalistyczna Hramada oraz Białoruska Partia Ludowych Socjalistów.

Historia Białorusi. Część 3: Bieżeństwo - wielki exodus roku 1915

– Z ich inicjatywy w kwietniu 1917 roku odbył się w Mińsku pierwszy zjazd białoruskich organizacji i partii, który opowiedział się za autonomią Białorusi w ramach Federacyjnej Demokratycznej Republiki Rosyjskiej – mówił prof. Oleg Łatyszonek w audycji Andrzeja Sowy z cyklu "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej – Białoruś".

Zjazd wyłonił struktury przyszłego autonomicznego państwa. Władzę ustawodawczą miała sprawować Białoruska Rada Krajowa, zaś wykonawcza miała należeć do Białoruskiego Komitetu Narodowego z Romanem Skirmuntem na czele. Był to przedstawiciel ziemiaństwa, przed wybuchem I wojny światowej należał do środowiska tzw. krajowców. Postulowali oni odrodzenie historycznego Wielkiego Księstwa Litewskiego, w którym równe prawa miałyby wszystkie zamieszkujące je narodowości – Polacy, Litwini, Białorusini i Żydzi.

Historia Białorusi. Część 2: Narodziny ruchu narodowego

Rozłam w białoruskim ruchu narodowym

Równolegle z tworzeniem zaczątków przyszłego państwa białoruski ruch narodowy prowadził pracę u podstaw. Partie polityczne wydawały własne czasopisma, spośród których największe znaczenie zyskała "Hramada" Białoruskiej Socjalistycznej Hramady.

Aktywną rolę odgrywał także Białoruski Komitet Narodowy. Pod jego zwierzchnictwem powstało Białoruskie Towarzystwo Kulturalne oraz gazeta "Wolnaja Biełaruś". Jego działaczom udało się także zorganizować 24 i 25 czerwca 1917 roku obchody Dni Wolnej Białorusi, które odbyły się w Mińsku i Mohylewie.

Tymczasem w Rosji pogłębiało się rewolucyjne wrzenie. Zwolennicy rosyjskiego imperializmu zaczęli podburzać  białoruskich chłopów przeciwko Białoruskiemu Komitetowi Narodowemu, który w dużej części składał się z katolików. Według ich propagandy tym samym miał być narzędziem polskiej szlachty do podporządkowania sobie białoruskiego ludu. W takiej sytuacji większość białoruskich działaczy socjalistycznych uznała powołanie Białoruskiego Komitetu Narodowego ze Skirmuntem na czele za błąd polityczny

Historia Białorusi. Część 1: Od Rogwołoda do Powstania Styczniowego

Białoruscy socjaliści zwołali w Mińsku zjazd, który odwołał Białoruski Komitet Narodowy i powołał na jego miejsce Centralną Radę Organizacji Białoruskich, która miała reprezentować ugrupowania "w pełni demokratyczne i opowiadające się za przekazaniem całej ziemi bez wykupu ludowi pracującemu i obroną interesów robotników".

– Tak więc  Białoruska Socjalistyczna Hramada odniosła zwycięstwo za cenę jedności białoruskiego ruchu narodowego – powiedział prof. Oleg Łatyszonek w audycji Polskiego Radia z 1999 roku.

WIĘCEJ NA TEMAT BIAŁORUSI ZNALEŹĆ MOŻNA NA STRONIE RAPORT BIAŁORUŚ >>>>>

W stronę jedności i niezależności

Na wieść o coraz większej anarchii w Rosji w przeddzień rewolucji październikowej, skłócony białoruski ruch narodowy zaczął ponownie się jednoczyć.

– Na początku listopada 1917 roku w Mińsku powstała Wielka Rada Białoruska. Miała być zarodkiem przyszłego organu władzy państwowej autonomicznej Białorusi. W jej skład wchodzili przedstawiciele białoruskich organizacji społeczno-politycznych, kulturalno-oświatowych i wojskowych. Można więc mówić o pewnej, choć niedostatecznej i spóźnionej konsolidacji ruchu białoruskiego – wyjaśniał prof. Oleg Łatyszonek w audycji Andrzeja Sowy z cyklu "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej – Białoruś".

Wielka Rada Białoruska zwołała na 5 grudnia 1917 roku Zjazd Wszechbiałoruski w Mińsku, na którym stawiło się 1800 delegatów. Ogłoszono na nim, że naród białoruski ma prawo do samostanowienia i stworzenia niepodległego państwa.

Taka uchwała nie spodobała się bolszewikom, którzy w nocy z 30 na 31 grudnia 1917 roku przerwali obrady i aresztowali część delegatów. Brutalna interwencja nie zakłóciła jednak determinacji białoruskich działaczy, którzy już wkrótce doprowadzili do ogłoszenia niepodległości Białorusi.

***

Polskie Radio - Serwisy specjalne dla Białorusi

Zarząd Polskiego Radia podjął decyzję o pilnym zmodyfikowaniu obowiązującej ramówki i wprowadzeniu na antenie Programu 1 Polskiego Radia specjalnych serwisów informacyjnych w języku białoruskim, które będą poświęcone obecnej sytuacji w tym kraju. Dzięki należącym do PR S.A. nadajnikom Radiowego Centrum Nadawczego w Solcu Kujawskim, Program 1 jest dostępny z "powietrza" na falach długich o częstotliwości 225 kHz na terenie prawie całej Europy i pokrywa zasięgiem całe terytorium Białorusi.

Specjalne serwisy informacyjne przygotowywane przez Sekcję Białoruską redakcji Polskiego Radia dla Zagranicy są emitowane 3 razy dziennie: rano po godzinie 6.30, w magazynie "W samo południe" po godzinie 12.00 oraz wieczorem po godzinie 22.00 w magazynie "Polska i Świat".

sa