Historia

Efekt "Polewacza". Polacy oglądają filmy od 127 lat

Ostatnia aktualizacja: 14.11.2023 05:56
14 listopada 1896 roku w Teatrze Miejskim w Krakowie miał miejsce pierwszy na ziemiach polskich pokaz filmowy z wykorzystaniem aparatury braci Lumière. To oficjalny początek kina na ziemiach polskich, choć wszystko mogło potoczyć się inaczej.
Fragment plakatu promującego pokazy filmowe braci Lumire
Fragment plakatu promującego pokazy filmowe braci Lumière Foto: Wikimedia/domena publiczna

lumiere bracia 1200.jpg
Bracia Lumière nie wierzyli w przyszłość kinematografu

Z początku kino było rozrywką plebejską. Filmy wyświetlano w budach i namiotach, w zaborze rosyjskim zaś w tzw. bałaganach. Ale ten stan nie trwał długo. W grudniu 1895 r. w kawiarni Grand Cafe w Paryżu bracia Lumière zorganizowali pierwszy w dziejach płatny pokaz filmów. Przez kolejne kilkanaście lat kino tułało się po najrozmaitszych miejscach. W pierwszej dekadzie XX w. pojawiły się pierwsze sale kinowe. I niemal natychmiast nastąpił prawdziwy wysyp filmowych przybytków. Także w Polsce.

Posłuchaj
28:37 Dwójka Akademia kina 18.11.2016.mp3 O narodzinach X muzy w Polsce mówi prof. Marek Hendrykowski (PR, 18.11.2016) 

Nie Edison, nie Prószyński

Wynalazek braci Lumière szturmem zdobył serca polskiej publiczności. Nie udało się to wcześniejszym cudom techniki, takim jak Edisonowski cynetograf, który zaprezentowano w lipcu 1896 roku w Warszawie, Łodzi i Lwowie. Widzowie byli rozczarowani, a wyraz dał temu recenzent  "Kuriera Lwowskiego", pisząc: "obrazy kinematograficzne robią wrażenie niczego więcej, jak dobrze znanej, a tak przez dzieci zwłaszcza oklaskiwanej dioramy, o tyle lepszej, że ruchomej, a o tyle gorszej, że wiele obrazów, zwłaszcza fotografii scen z życia musi być bezbarwnych i że nieznośne ich migotanie utrudnia patrzenie i męczy niesłychanie oko".

Posłuchaj
30:24 2015_12_04 22_00_07_PR2_Akademia_kina.mp3 Prof. Marek Hendrykowski o historii sal kinowych (PR, 4.12.2015)

 

22:36 Bracia Lumier - Ojcowie duchowi XX wieku - aud. Ireny Eichler.mp3 Bracia Lumière - twórcy kinematografu, prekursorzy sztuki filmowej - posłuchaj aud. Ireny Eichler z cyklu "Ojcowie duchowi XX wieku" z udziałem krytyka filmowego, Marii Oleksiewicz. (PR, 23.06.1996) 

Kariery nie zrobił także pleograf stworzony w Belgii przez polskiego wynalazcę Kazimierza Prószyńskiego. Urządzenie było gotowe w 1984 roku, niecały rok przed  francuskim kinematografem. Podczas prezentacji pleografu Louis Lumiére miał oznajmić obecnym: "panowie, ten człowiek jest pierwszy w kinematografii, ja jestem drugi". Liczne niedoskonałości aparatu Prószyńskiego sprawiły jednak, że konstruktor pracował nad nim jeszcze przez kilka następnych lat. A wtedy nad Wisłą pojawiła się już konkurencja.

Kadr z "Polewacza polanego" ("l'Arroseur arrosé") z 1895 roku. Dzieło znalazło się w programie pierwszych pokazów filmowych na ziemiach polskich. Fot. Wikimedia/domena publiczna Kadr z filmu braci Lumière "Polewacz polany" ("l'Arroseur arrosé") z 1895 roku. Fot. Wikimedia/domena publiczna

Kino w teatrze

- W 1896 roku agent braci Lumière, który wędrował z miasta do miasta z lumière'owską aparaturą i filmami, przyjechał do Krakowa – opowiadał historyk filmu prof. Marek Hendrykowski w 2016 roku. 14 listopada francuski "projekcjonista" pokazał krakowskiej publiczności filmy braci Lumière. Był to 20-minutowy zestaw krótkich filmów. – W pierwszej serii pokazano "Śniadanie dziecka" i "Polewacza polanego". Słynne filmy, które wtedy obiegały cały świat – mówił filmoznawca.

kinematograf__663.jpg
Paryskie początki kina

Kinematograf odniósł wielki sukces. Już kilka dni po premierze pokazy filmowe zaczęły towarzyszyć każdemu przedstawieniu teatralnemu. Zainteresowanie publiczności było tak duże, że jeszcze w grudniu z Francji dwa razy przysyłano nowe filmy. Co ósmy mieszkaniec Krakowa obejrzał filmy nakręcone przez Francuzów. A był to zaledwie początek wielkiej miłości do kina, którą Polacy po dziś dzień dzielą z resztą świata.

mc

Czytaj także

Kino zaczęło się od braci Lumière

Ostatnia aktualizacja: 28.12.2020 05:55
Metryką chrztu kinematografu jest pierwszy publiczny i płatny pokaz zorganizowany przez braci Lumiere w Grand Café w Paryżu. Nikt nie przypuszczał, że da początek nowej sztuce.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Bracia Lumière nie wierzyli w przyszłość kinematografu

Ostatnia aktualizacja: 31.08.2017 10:25
– Do końca swojej działalności byli zaskoczeni powodzeniem swojego wynalazku – mówił znawca początków kina Grzegorz Pieńkowski, z którym spotkaliśmy się przy okazji polskiej premiery dokumentu "Bracia Lumiere" Thierry'ego Frémauxa.
rozwiń zwiń
Czytaj także

100 wynalazków na stulecie - aeroskop, czyli "kamera śmierci"

Ostatnia aktualizacja: 24.01.2018 12:00
Gdy myślimy o początkach światowej kinematografii do głowy przychodzi nam nazwisko Lumiere. Tymczasem Kazimierz Prószyński, wybitny konstruktor pochodzenia polskiego, śmiało konkurować mógł z francuskimi braćmi, bowiem skonstruował własną "kamerę śmierci".
rozwiń zwiń
Czytaj także

"Podróż na księżyc". Rzecz o narodzinach kina

Ostatnia aktualizacja: 29.03.2018 11:03
Bohaterami słuchowiska "Podróż na księżyc" Moniki Milewskiej są Georges Mélies i Ludwik Lumiere - twórcy, którzy stoją u początków europejskiego kina. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Kazimierz Prószyński. Pionier światowej kinematografii

Ostatnia aktualizacja: 16.01.2019 16:00
W audycji rozmawialiśmy o rekonstrukcji pierwszego polskiego filmu wyreżyserowanego przez wynalazcę, który odkrył ruchomy obraz przed braćmi Lumiere.
rozwiń zwiń
Czytaj także

87 lat temu odbył się pierwszy festiwal filmowy w Wenecji

Ostatnia aktualizacja: 06.08.2019 06:00
Malownicza i wyglądająca jak filmowa scenografia Wenecja nadawała się do tego najlepiej. W 1932 roku okoliczności i potrzeba poskładały elementy i tak pierwszy raz 6 sierpnia rozwinięto czerwony dywan dla gwiazd w tym mieście.
rozwiń zwiń