Natalia Malek: zaciekawiło mnie to, co nazywam odmiennością

Robert Małecki, autor powieści kryminalnych, laureat nagród Wielkiego Kalibru i Kryminalnej Piły podzielił się ze słuchaczami "Literackich witamin" ulubionymi lekturami z zakresu literatury pięknej i... swojej własnej, czyli kryminalnej.

Pierwszą z omawianych lektur było "Ziemia, planeta ludzi" Antoine'a de Saint-Exupéry'ego, do której autor podchodził wielokrotnie, aż w końcu całkowicie się w niej zatracił.

- To jest książka, którą po raz pierwszy przeczytałem będąc nastolatkiem i w tamtych latach zupełnie jej nie zrozumiałem i się od niej odbiłem. Pomyślałem sobie, że nie jestem w stanie jej przeczytać. - wspominał Robert Małecki. - Dzisiaj jest to książka, którą mam u siebie na półce i którą często wyjmuję i w której zaznaczam ołówkiem fragmenty. 

"Ziemia, planeta ludzi" to połączenie reportażu pilota z przemyśleniami filozoficznymi Exupéry'ego. Jak wskazał na to gość "Literackich witamin", utrzymana została w idei personalizmu, który zakłada, że człowiek jest częścią wspólnoty.

Kolejną omawianą przez Małeckiego lekturą była "Blizna" Auðura Ava Ólafsdóttira. - To historia o Jonasie, który wyjeżdża z Islandii po to, aby popełnić samobójstwo. Człowiek, który zupełnie nie pasuje do świata, w którym żyje, postanawia ze sobą skończyć, ale nie chce tego robić na Islandii. W związku z tym zabiera walizkę, kilka niezbędnych sprzętów i wyjeżdża do nieznanego czytelnikowi kraju do niedawna ogarniętego wojną. To, co spotyka naszego bohatera to rodzaj spotkania z drugim człowiekiem i zrozumienie, że ludzie potrzebują bliskości i tego, aby "dawać siebie".

Pomoc, którą niesie główny bohater powieści spełnia wspomniane potrzeby, determinuje jego życie, dalsze działania, a także - tak samo jak w przypadku "Ziemi, planety ludzi" - porządkuje jego miejsce w świecie.

Andrzej Fabianowski: sięgam często do Norwida

Ostatnią z polecanych lektur był kryminał - "Hipotermia" Arnaldura Indriðasona. Jest to najnowsza pozycja islandzkiego pisarza, który debiutował w 1997 roku powieścią "Synowie pyłu" uważaną za potencjalny początek nowej fali w islandzkiej powieści kryminalnej.

- "Hipotermia" to nie jest taki tylko prosty kryminał. To jest forma traktatu o śmierci, o mistycyzmie, relacjach człowieka z życiem poza materialnym, próbie poznania, co jest za tą granicą życia - opowiadał Robert Małecki. - Indriðason jest doskonałym narratorem, oszczędnym w słowach, ale też budującym niesamowicie melancholijny klimat swoich opowieści. Bije z nich dojmujący smutek, a wpływa na to oczywiście cała aura panująca na Islandii.

Czekamy również na Państwa opowieści o książkach, które w tym czasie są "literackimi witaminami". Nasz adres mailowy literackiewitaminy@polskieradio.pl.

***

Tytuł audycji: Literackie witaminy

Prowadziła: Kinga Michalska

Gość: Robert Małecki (pisarz, dziennikarz, autor kryminałów)

Data emisji: 5.02.2021

Godzina emisji: 16.45

ML

"Golem" Macieja Płazy głosem Krzysztofa Wakulińskiego

"Golem" to barwny obraz galicyjskiego, żydowskiego miasteczka z początku XX wieku. To także na poły baśniowa, na poły realistyczna opowieść o tajemniczym mężczyźnie, którego pojawienie się w małym miasteczku na Podolu burzy spokój jego mieszkańców.

- To jest człowiek znikąd. Tajemnicza postać młodzieńca, wyraźnie niezdrowego, po jakichś strasznych przejściach. Jest głuchy, chociaż niektóre dźwięki jakby słyszy. Nie wiadomo, skąd się wziął, natomiast kierują go słowa, które rozbrzmiewają mu w głowie. Są to słowa modlitw i psalmów - wyjaśnił Maciej Płaza.

- Myśli chasydów owijają się wokół tego przybysza. Próbują zgłębić, kim jest, dlaczego przyszedł, czy nie próbuje ich zwieść. A jeśli jego przybycie to znak – czy nie jest fałszywy? Mieszkańcy zauważają również, że przybysz słyszy pewne dźwięki, identyfikowane jako trefne, np. szczekanie psów, krakanie kruka. Słyszy też dźwięki, które w miarę rozwoju akcji nabierają złowrogiego charakteru, jak ostrzenie noży. Słowem – jest wyczulony na dźwiękową aurę - podkreślił gość audycji.

Czytaj też:

• "Dybuk" Szymona An-skiego. "To najsłynniejszy dramat miłosny"
• Kobieta fotograf w świecie chasydów. Agnieszka Traczewska: miałam bardzo trudne zadanie

Autor "Golema" tłumaczył, że te ponadnaturalne zdolności przybysza z jednej strony intrygują mieszkańców miasteczka a z drugiej przepełniają ich obawą. Główny bohater, chociaż przez dłuższy czas sam o tym nie wie, wyczuwa nadciągające zagrożenie. Jednak dopiero w toku akcji dowiadujemy się, jak niezwykle ważna jest jego umiejętność.

Maciej Płaza w swojej powieści pokazał wymyślone miasteczko na tle ważnych historycznych wydarzeń – pogromów żydowskich i nadciągających wojen. – Akcja dzieje się na początku XX wieku na Podolu. Ta mroczna aura, otaczająca społeczność, wynika z fali pogromów w XIX i XX wieku, które dotknęły też rodziny mieszkańców podolskiego sztetla. To był mroczny czas dla Żydów, którzy w tamtym czasie i miejscu żyli w stanie zagrożenia - mówił pisarz.

Czytaj też:

• Izrael Singer pisał o ludziach, a nie o Żydach czy Polakach
• Pisarka, która jechała z Cohenem na białym koniu

Gość audycji podkreślił, że jego książka powstała z ogromnej inspiracji literackim przetworzeniem żydowskiej postaci golema, czyli istoty utworzonej z gliny na kształt człowieka, ale pozbawionej duszy. Autor starał się też ukazać swoją fascynację chasydyzmem, który – w przeciwieństwie do judaizmu – oparty jest na afirmacji i radości wspólnego przeżywania wiary.

- To też religijność ekstatyczna, w której nie brakuje burzliwych dyskusji nad pismami, nie brakowało kieliszka gorzałki, fajki, tańca i śpiewu. Chasydyzm jest tą gałęzią, którą można się zachwycić i olśnić

Fragmentów powieści "Golem" mogą Państwo słuchać na naszej antenie w interpretacji Krzysztofa Wakulińskiego codziennie o 11.00 w cyklu "To się czyta".

***

Tytuł audycji: Rozmowy po zmroku

Prowadziła: Kinga Michalska

Gość: Maciej Płaza (prozaik, tłumacz, literaturoznawca, laureat Nagrody Literackiej Gdynia, Nagrody Kościelskich, Literackiej Nagrody Europy Środkowej "Angelus", finalista Nagrody Literackiej "Nike")

Data emisji: 9.02.2021

Godzina emisji: 21.30