Posłuchaj

Na początku pandemii Makarewicz zaobserwowała w sobie niemoc skupienia się i przez jakiś czas czytała tylko zaległe gazety. Kiedy to minęło postanowiła, że trzeba ten czas lepiej wykorzystać i sięgnęła po książki odkładane na później.

- Przeczytałam prawie całą Olgę Tokarczuk. Oczywiście czytałam ją już wcześniej, zwłaszcza "Księgi Jakubowe" zrobiły na mnie wielkie wrażenie, ale przeczytałam "Biegunów", których nie znałam - powiedziała tłumaczka. Okazało się, że natknęła się w nich na postać Angelo Solimana, który jest głównym bohaterem książki jednego ze współczesnych węgierskich pisarzy. Niestety, żadne wydawnictwo nie było nią zainteresowane. Ale to, że Angelo Soliman występuje u Olgi Tokarczuk, która po drodze została Noblistką, pocieszyło Makarewicz, że może gdzieś się uda wydać tego "Wypchanego barbarzyńcę" Gergelya Péterfyego.

- Potem zdarzyła się cudowna rzecz, o której koniecznie muszę powiedzieć, bo zawsze możemy liczyć na przyjaciół - stwierdziła tłumaczka. - Od Macieja Stroińskiego, który pisze do "Przekroju", usłyszałam o Stefanie Zweigu. Tłumaczka przyznała, że wcześniej miała o nim niezbyt dobre zdanie. Uznawała go za "pisarza sentymentalnego z jakimiś psychologizującymi opowieściami".

Przyjaciel opowiedział Irenie Makarewicz o "Świecie wczorajszym. Wspomnieniach pewnego Europejczyka", czyli autobiografii Stefana Zweiga. - Kiedy zaczęłam ją czytać, wpadłam w Zweiga - wyznała.

Stefan Zweig w Tarnowie, czyli ulubione książki Wilhelma Sasnala >>>

- Wpadłam tak, że oczywiście zapytałam co jeszcze. Maciek mi podpowiedział, że biografie i zaczęłam od najwspanialszej jego książki, czyli biografii Józefa Fouché. Ta biografia nie ma na celu wybielenia Fouché. Z tej biografii wyłania się postać oczywiście człowieka złego, ale jednocześnie po prostu człowieka. Zaczynamy rozumieć i to wydaje mi się w dzisiejszych czasach szalenie ważne, że nie należy tylko potępiać, ale też widzieć dlaczego ktoś robi źle, zachowuje się w taki a nie inny sposób.

Irena Makarewicz sięgnęła po kolejną biografię: Marii Antoniny, o której wydawało się, że wie wszystko. To było duże zaskoczenie. Kiedy zajmuje się nią rewolucja i jest bliska zgilotynowania, przechodzi przemianę, w której pokazuje największy stopień człowieczeństwa, męstwa, niepoddawania się chwili, która jest okropna. Mistrzowską ręką Zweig pokazuje, że każdy człowiek ma szansę się zmienić, żeby coś wnieść do swojego życia. Jak już odejdzie, żeby innym przypominało, że jesteśmy ludźmi.

Potem przyszła biografia Marii Stuart i zobaczenie, że stereotypy nie pokrywają się z rzeczywistością. Dalej biografia Balzacka i czekająca w kolejce Magellana.

Stefan Zweig to przykład pisarza, któremu trzeba dać drugą szansę. Czasami jakaś książka nas nie zainteresuje i potrzeba pomysłu innej osoby, by spojrzeć na danego twórcę innymi oczami.

Sándor Márai. Nałogowy czytelnik, pisarz w służbie wolności >>>

Wszystkie te biografie i autobiografia zawierają opisy bardzo trudnych sytuacji. I tutaj nawiążę do Sándora Máraiego, który kiedyś napisał w "Kronice niedzielnej", że tak narzekamy na ten czas obecny a może ktoś kiedyś powie, że żyliśmy w złotym wieku.

I właśnie te biografie i autobiografia są takimi zastrzykami optymizmu i witaminami, które pokazują, że po prostu trzeba żyć dalej. Trafiają się momenty cudowne i okropne, więc zamiast popadać w rozpacz i pesymizm, trzeba się rozejrzeć wokoło i zobaczyć czy jest coś co w tym dramatycznym momencie może nam pomóc. I to na pewno są książki.

Czekamy również na Państwa opowieści o książkach, które w tym czasie są "literackimi witaminami". Nasz adres mailowy literackiewitaminy@polskieradio.pl

***

Tytuł audycji: Literackie witaminy

Prowadziła: Dorota Gacek

Gość: Irena Makarewicz (tłumaczka literatury węgierskiej m.in. Sándora Máraiego)

Data emisji: 24.08.2020

Godzina emisji: 16.45

Posłuchaj

Książki były dla profesora Urbanowskiego uspokojeniem, ponieważ zajmował się intensywnie literaturą dotyczącą wojny polsko-bolszewickiej.

Bitwa Warszawska 1920 - specjalny serwis Polskiego Radia >>>

Z zaciekawieniem czytał "Legendy żołnierskie" Ewy Szelburg-Zarębiny czy opowiadania Stanisława Strumph-Wojtkiewicza, które same w sobie są bardzo interesujące i ciekawe, jeśli chodzi o sposób pokazania tamtych doświadczeń. Historyk literatury zaznaczył, że pozwalają też nabyć pewnego dystansu wobec tego, co przeżywamy, bo pokazują dramaty wręcz niewyobrażalne. Jest to też taki środek do zyskania dystansu.

Gość Dwójki przyznał, że czytał też książki trochę eskapistyczne np. francuskiego podróżnika Sylvaina Thessona, który napisał relację ze swojego pobytu nad Bajkałem pt. "W syberyjskich lasach". Także wydany w latach 60. "Mirejo" Frédérica Mistrala - XIX wieczny poemat napisany w języku prowansalskim, pokazujący sielską Prowansję. - To taka literatura dająca oddech - przyznał.

Zostanie słowo. Biografia Kazimierza Wierzyńskiego >>>

Profesor czyta też książki współczesne. Z ciekawością przeczytał biografię Wojciecha Wencla o Kazimierzu Wierzyńskim zatytułowaną "Wierzyński. Sens ponad klęską". - Obu poetów cenię i byłem ciekawy, co z tej opowieści wyniknie - wyznał krytyk. Jest to interesujące pokazanie Wierzyńskiego, ale też dowartościowana jest część liryki obywatelskiej i twórczość emigracyjna - mało znana i lekceważona, a także tonacje religijne. Wierzyński widziany przez Wencla to poeta niosący etos wolnej, niepodległej literatury polskiej. To jest książka, która zmusza do refleksji nad dramatem historii, którego wciąż jesteśmy częścią.

"Reemigrejtan". Biografia zakazanego w PRL-u aktora i felietonisty >>>

Wcześniej czytał też doskonałą biografię Zygmunta Nowakowskiego, którą napisał Paweł Chojnacki. - Wydaje mi się, że mamy taką falę powrotną zainteresowania literaturą emigracyjną i to tą, która była trochę lekceważona - podkreślił gość Doroty Gacek.

Profesor skończył niedawno czytać pierwszy tom powieści Wojciecha Kudyby "Pułascy. Aut vincere, aut morii", czyli albo zwycięstwo, albo śmierć. Jest to powieść historyczna, która cofa nas do XVIII wieku, do Konfederacji Barskiej. Tutaj bohaterem zbiorowym jest rodzina Pułaskich. To jest powieść w duchu sienkiewiczowskim: jest i miłość, są i przygody, pojawia się Beniowski. Jest sporo humoru, ale też próba refleksji nad tym szczególnym momentem w historii Polski, jakim była Konfederacja Barska i zmierzch I Rzeczpospolitej.

Z ziemi polskiej do amerykańskiej. "Pułascy" i ich droga ku wolności >>>

Pułascy walczą nie tylko z Rosjanami, ale mówiąc dzisiejszym językiem, także z potężną rosyjską agenturą w społeczeństwie polskim. Z jednej strony jest to literatura przygodowa, a z drugiej budząca rozmaite refleksje na temat Rosji i takiej niezmienności polityki Rosji w Polsce, niezmienności pewnych podziałów w polskim społeczeństwie.

"Obalam wstrętne stereotypy dotyczące Polski". Ziemkiewicz o książce "Cham niezbuntowany" >>>

Z publicystyki poleca profesor głośną książkę Rafała Ziemkiewicza "Cham niezbuntowany". Jest to autor z  antyromantycznym podejściem do polskiej historii i polskiego etosu inteligenckiego, prowokuje do myślenia. Jest apodyktyczny, ale też surowy. Sięga do polskich klasyków, a jego ulubionym jest "Wesele" Wyspiańskiego. To jest interesująca diagnoza współczesnej Polski, ale też łącząca się z powieścią Kudyby. Wielu z nas prześladującą dziś myśl na temat i podziałów w polskim społeczeństwie i tego, dokąd one nas prowadzą, skąd one się biorą.

Dariusz Karłowicz: historia interesuje mnie ahistorycznie >>>

Krytyk czyta też bliskie trochę tym książkom eseje Dariusza Karłowicza związanego z "Teologią Polityczną". Karłowicz wydał stosunkowo niedawno książkę "Teby-Smoleńsk-Warszawa. O złudzeniu nietragiczności polityki". Eseistyka bardzo ciekawie łącząca, sygnalizuje to tytuł, lekturę klasycznych myślicieli i pisarzy antycznych z próbami głębokiego diagnozowania polskiej tożsamości narodowej i tego, co dzieje się dzisiaj w Polsce i na świecie. Tutaj cezurą dla Karłowicza jest Smoleńsk. Karłowicz irytuje się na wszelkie przejawy niepowagi w polskiej polityce, takiego infantylizmu.

- Jak widać z tych książek jakoś żyję cały czas Polską w tych trudnych dniach - podsumował na zakończenie prof. Maciej Urbanowski.

Czekamy również na Państwa opowieści o książkach, które w tym czasie są "literackimi witaminami". Nasz adres mailowy literackiewitaminy@polskieradio.pl

***

Tytuł audycji: Literackie witaminy

Prowadziła: Dorota Gacek

Gość: prof. Maciej Urbanowski, (historyk literatury, krytyk, wykładowca Uniwersytetu Jagiellońskiego)

Data emisji: 25.08.2020

Godzina emisji: 16.45