29 marca 1937 roku w Lozannie zmarł Karol Szymanowski.

Ze wsi na salony

Karol Szymanowski wychował się w rodzinie właścicieli ziemskich. Rodzina przyszłego kompozytora z pewnością wpłynęła na drogę życiową Karola: ojciec grał na fortepianie i wiolonczeli, brat Feliks był pianistą, a siostra, Stanisława Szymanowska-Korwin – śpiewaczką.

Rok 1901 był niezwykle istotny w życiu młodego kompozytora. Po maturze przyjechał do Warszawy, gdzie stawiał pierwsze poważne muzyczne kroki. Ze swoimi rękopisami udał się do Emila Młynarskiego, założyciela i dyrektora Filharmonii Narodowej. Ten jednak nie zauważył w młodym muzyku wielkiego talentu i odesłał go z kwitkiem.

Szymanowski na przekór wszystkim podjął walkę o swoją muzyczną przyszłość. Uczęszczał na zajęcia do prof. Zygmunta Noskowskiego. Jednocześnie poznawał Warszawę, ludzi kultury i sztuki.

Rozkwit

W latach 1903–1905 przebywał w Berlinie, gdzie poznał się z Ryszardem Straussem, który stał się jego mistrzem na początku kompozytorskiej drogi. Zainspirowany jego muzyką, zaczął pisać swoje pierwsze symfonie. Szymanowski łączył klasyczne melodie szopenowskie z nowoczesną polską muzyką, a także z motywami regionalnymi.

W 1927 roku objął kierownictwo Warszawskiego Konserwatorium Muzycznego. – Widzieliśmy Szymanowskiego, który jak wielkie, samotne drzewo na niemal pustym polu skupia na sobie wszystkie gromy ciskane na to, co było nowością, rewolucją, awangardą – wspominała czasy studiów i pierwsze kontakty z Szymanowskim jego uczennica, prof. Maria Dziewulska. – Dla  nas był symbolem naszych artystycznych marzeń, dążeń, umiłowań.

Pasja w szarym garniturze

W 1930 roku został pierwszym rektorem Warszawskiego Konserwatorium Muzycznego. Jego studenci wspominają ogromne zaangażowanie w nauczanie i chęć przekazania pasji do muzyki. Szymanowski na zajęcia przyprowadzał swoich kolegów po fachu, mistrzów z europejskich filharmonii, organizował też zamknięte koncerty. Był dla swoich uczniów nie tylko mistrzem, ale i przyjacielem.

– Zawsze znakomicie ubrany, w stonowane kolory, jego ulubionym kolorem był szary – opisywał kompozytora krytyk muzyczny Jerzy Waldorff. – Szare ubranie, do tego wiśniowy krawat, szara perła w krawacie, małe szare wąsiki, szare oczy pod gęstymi brwiami, szpakowate włosy i na ustach, niedający się opisać, niesłychanie delikatny uśmiech. Uśmiech, który składał się z zażenowania, pewnego lęku, a jednocześnie z chęci podbicia tego, z którym rozmawiał.

W okresie pełnienia funkcji rektora Akademii Muzycznej w Warszawie był ciężko chory na gruźlicę. Przeniósł się do Zakopanego, skąd często wyjeżdżał na leczenie do Szwajcarii. Zmarł 29 marca 1937 roku w Lozannie podczas jednego z takich wyjazdów. Za twórczość muzyczną o wiekopomnym znaczeniu dla kultury polskiej i ogólnoświatowej prezydent Ignacy Mościcki nadał mu pośmiertnie, 2 kwietnia 1937 roku, Wielką Wstęgę Orderu Odrodzenia Polski.

mb

- Większość rękopisów znajdowała się bowiem w posiadaniu wiedeńskiego Universal Edition. Wróciły one do Polski na podstawie specjalnej umowy zawartej w 1966 roku. Trzeba pamiętać, że kwestie komunikacji międzynarodowej czy przesyłania rękopisów nie przebiegały zbyt łatwo - mówił w Dwójce Daniel Cichy, redaktor naczelny Polskiego Wydawnictwa Muzycznego.

- Rękopis opery "Hagith" pozyskaliśmy w zasadzie cudem - dodała Teresa Chylińska, redaktor edycji "Dzieł Karola Szymanowskiego". - To jeden z utworów, których rękopisy zaginęły. Universal dysponował tylko ich ręcznymi kopiami. Niespodziewanie po kilkudziesięciu latach manuskrypt odnalazł się w Austriackiej Bibliotece Narodowej - wyjaśniła. Z kolei "Słopiewnie" i "Pieśni muezina szalonego" z orkiestrą Teresa Chylińska odkryła w USA, a Fantazję op. 14 w Leningradzie.

Co jeszcze pozostało do zrobienia? Zachęcamy do wysłuchania nagrania z audycji "Wybieram Dwójkę" poprowadzonej przez Adama Suprynowicza.

mm/jp