Słynny pamiętnik wojenny Broniewskiego wreszcie dostępny

Opracowania "Pamiętnika" podjął się Maciej Tramer, zaś wydania - Krytyka Polityczna. Dotychczas zapiski Broniewskiego dostępne były jedynie we fragmentach, publikowanych w latach 60. najpierw w "Polityce", później w "Miesięczniku Literackim" i "Poezji". Największy, ale wciąż niepełny wybór ukazał się w 1918 roku.
"Pamiętnik", który przetrwał wojnę i okupację w Warszawie, przechowywała w sekrecie trzecia żona Broniewskiego - Wanda. Samemu poecie zdarzało się czytać niektóre wpisy zaufanym przyjaciołom, ale na publikację zgody nie wyraził. Uważał tamte notatki za zbyt intymne i słabe literacko, choć podejrzewa się, że powód mógł być także inny - wizerunek bohatera wojny antybolszewickiej nie pasował do obrazu rewolucyjnego poety.

Eliza Czapska, Michał Sutowski i Mariusz Urbanek rozmawiają o biografii i twórczości Władysława Broniewskiego (Życie na miarę literatury/Dwójka)
"Małpie zwierciadło"
Broniewski miał 17 lat, gdy wraz z gimnazjalnymi kolegami zaciągnął się do Legionów Piłsudskiego. Trafił do 4. Pułku Piechoty, brał udział w bitwie pod Jastkowem. Podczas kryzysu przysięgowego, gdy część żołnierzy odmówiła posłuszeństwa cesarzowi niemieckiemu Wilhelmowi II, został internowany w Szczypiornie. Jesienią 1918 r. trafił do Warszawy na urlop i wtedy zaczął pisać pamiętnik.
"Śmietnik umysłowy, drzewo wiadomości dobrego i złego (...) samoanaliza i samokarykatura, małpie zwierciadło", tak określał swoje notatki Broniewski. Lata urlopy upływały młodemu poecie na uwodzeniu kobiet, grze w karty i piciu (już wtedy niepokoił się o własne skłonności ku alkoholu). Poza przypadkowymi znajomościami pielęgnował platoniczne uczucie do kilkukrotnie napotkanej na ulicy dziewczyny. Nazywał ją Białą i nigdy nie udało mu się odkryć jej prawdziwej tożsamości. Po latach zrobili to literaturoznawcy - tą dziewczyną była Leja Altszuler, córka dozorcy w bogatej kamienicy przy ul. Hożej.

Ze stopniem kapitana

W 1920 roku skończyło się dla Broniewskiego sielskie, garnizonowe życie. Poeta trafił na ukraiński front, brał udział w walkach pod Kijowem, uczestniczyłe też w dramatycznym odwrocie przed sowiecką ofensywą. W tych fragmentach opisywał te same walki, które z bolszewickiej perspektywy w swojej słynnej "Armii Konnej" przedstawiał Izaak Babel.
Wojnę Broniewski zakończył w stopniu kapitana, z czterema Krzyżami Walecznych i Virtuti Militari. Uznał jednak, że wojsko nie jest jego powołaniem. Ostatnie karty "Pamiętnika" to 1922 roku, gdy poeta wkraczał w dorosłe życie - zaczął szukać pracy, poznał swoją przyszłą żonę, poświęcił się pracy pisarskiej.

ks