"Białorusini w Polsce są wdzięczni za wsparcie". Paweł Łatuszka przekazał szacunkowe dane na ich temat

Wicepremier w rządzie Swiatłany Cichanouskiej Paweł Łatuszka przekazał portalowi PolskieRadio24.pl szacunkowe informacje na temat Białorusinów w Polsce, przygotowane na konferencję "Migracja jako problem polityczny, społeczny i gospodarczy". Wskazał w nim również prośby i propozycje związane z problemami białoruskiej diaspory.

Szacunki dotyczące liczby Białorusinów w Polsce

Wicepremier w rządzie Swiatłany Cichanouskiej w przygotowanym tekście wystąpienia przedstawił szacunki, że tylko w 2023 roku "do Polski przyjechało ok. 60 tys. Białorusinów, a w ciągu zaledwie 5 lat liczba Białorusinów w Polsce wzrosła co najmniej 6,5-krotnie". - Na podstawie (szacunkowych) danych z rejestru PESEL łączną liczbę obywateli Białorusi mieszkających w Polsce na początku 2024 roku szacuje się na co najmniej 310 tys. osób - czytamy w tekście.

Przekazał, że jeśli w Polsce "w 2020 roku otwarto 469 nowych firm z białoruskim kapitałem, to w 2021 roku ich liczba niemal się podwoiła (886), a w 2022 roku pobity został rekord - na polskim rynku pojawiło się 1745 nowych firm z Białorusi".

Dodał, że w trudnej sytuacji na Białorusi jest branża informatyczna. - Firmy masowo przenoszą siebie i swoich pracowników. W sumie od 2020 r. z Białorusi do UE przeniosło się ponad 2 tys. firm (80 procent z nich osiedliło się w Polsce) - powiedział.

Łatuszka przekazał także, że "w 2023 roku w Polsce działało ponad 6 tys. przedsiębiorstw, których jednym z udziałowców jest białoruska spółka lub osoba fizyczna posiadająca obywatelstwo białoruskie, a ich łączne przychody przekraczają 1 miliard euro rocznie". - Jak dotąd pod tym względem Białoruś ustępuje jedynie Ukrainie i Niemcom - zauważył.

- Białoruskie firmy są reprezentowane w następujących sektorach polskiej gospodarki: handel hurtowy i detaliczny, logistyka, budownictwo, sfera informatyczna - dodał.

- Jednocześnie w 2023 r. działalność jednoosobową w Polsce prowadziło 12 tys. obywateli Białorusi. Oznacza to, że prawie co czwarty taki zagraniczny przedsiębiorca zarejestrowany w Polsce posiada obywatelstwo białoruskie. Od początku 2023 roku uruchomiono 12 projektów inwestycyjnych o białoruskich korzeniach, co stawia Białorusinów na pierwszym miejscu wśród inwestorów zagranicznych w Polsce. Inwestorzy z Białorusi planują także realizację kolejnych 33 projektów o wartości około 48 mln euro - stwierdził.

- Wykwalifikowani specjaliści z Białorusi (lekarze, inżynierowie, budowlańcy i informatycy) również przenoszą się do Polski i przyczyniają się do rozwoju polskiej gospodarki. W 2023 r. składki na ubezpieczenia społeczne w Polsce opłacało 122 tys. obywateli Białorusi, stając się drugą co do wielkości grupą oficjalnie zatrudnionych cudzoziemców w kraju. Studenci z Białorusi stanowią także jedną z trzech największych grup obcokrajowców studiujących na polskich uczelniach w Polsce (w Polsce studiuje ponad 12 tys. studentów z Białorusi) - przekazał.

Wdzięczność Polsce

- Białorusini zmuszeni do opuszczenia Białorusi są wdzięczni polskiemu społeczeństwu i polskim władzom za wsparcie i pomoc, a także możliwość bezpiecznego życia - podkreślił wicepremier w rządzie Swiatłany Cichanouskiej w tekście wystąpienia.

- Status uchodźcy, ochrona międzynarodowa, zezwolenia na pobyt ze względów humanitarnych, wizy humanitarne, wizy Poland Business Harbour - to niepełna lista podstaw legalnego pobytu Białorusinów, jakie udostępnia dziś Polska. Od sierpnia 2020 r. samym Białorusinom wydano ponad 113 tys. wiz "Poland Business Harbour". Mamy nadzieję, że ten program wizowy zostanie wznowiony po wprowadzeniu środków poprawiających kontrolę nad jego realizacją. Warto zaznaczyć, że 90 procent odpowiedzi na wnioski Białorusinów o zezwolenie na pobyt w Polsce jest pozytywnych. W latach 2021-2023 Białorusini złożyli w Polsce ponad 80 tys. takich wniosków o pobyt czasowy, stały i długoterminowy w Unii Europejskiej - dodał.

Jakie są prośby i projekty Białorusinów?

Łatuszka przedstawił także w wystąpieniu konferencyjnym prośby, propozycje, projekty białoruskiej opozycji i społeczności w Polsce.

- Prosimy polskie władze, aby nie uznawały decyzji o pozbawieniu obywatelstwa i traktowały białoruskie paszporty, których termin się skończył, jako ważny dokument tożsamości. Prosimy również o uznanie Paszportu Nowej Białorusi za dokument tożsamości uprawniający do bezwizowego pobytu na terytorium Polski. Uproszczenia wymaga także mechanizm legalizacji dzieci Białorusinów urodzonych lub osiągających pełnoletniość w państwie przyjmującym, czyli w Polsce - zaznaczył.

- Należy rozważyć zapewnienie możliwości przedłużenia zezwoleń na pobyt ze względów humanitarnych wydanych w Polsce po okresie trzech lat, a także wiz humanitarnych nie tylko osobom, które doświadczyły represji, ale także ich bliskim. Prosimy o rozważenie wydawania polskich dokumentów podróży ważnych trzy lata (a nie rok), tak jak to zrobiła ostatnio Litwa - czytamy w tekście wystąpienia.

- Prosimy o rozważenie możliwości ochrony w państwach trzecich interesów osób, które uzyskały w Polsce ochronę międzynarodową, na równych zasadach z obywatelami polskimi. Bo dziś nie ma innego państwa, które mogłoby się nimi zająć w sytuacjach krytycznych: konfliktach zbrojnych, klęskach żywiołowych i po prostu w przypadku utraty dokumentów. W najtrudniejszej sytuacji znaleźli się Białorusini, uciekający przed represjami do krajów objętych ruchem bezwizowym, np. Gruzji, Czarnogóry czy Zjednoczonych Emiratów Arabskich. Aby uniknąć tortur i więzienia, wsiedli do pierwszego dostępnego samolotu, a obecnie nie mogą uzyskać wiz humanitarnych w kraju zamieszkania i grozi im powrót na Białoruś. Prosimy o rozpoczęcie wydawania wiz humanitarnych w krajach trzecich - dodał.

- Należy zwrócić uwagę na stworzenie obywatelom Białorusi warunków do swobodnego korzystania z prawa do prywatnego życia rodzinnego poprzez wyeliminowanie konieczności przedkładania dokumentów uzyskanych wyłącznie na Białorusi na rzecz podobnych dokumentów zawierających istotne informacje, które można uzyskać bez konieczności przyjazdu na Białoruś (uproszczenie procedury składania wniosku o rejestrację małżeństwa) - postulował.

- Konieczne jest także rozwiązanie problemów związanych z zabezpieczeniem emerytalnym osób, zarówno objętych ochroną międzynarodową, jak i z innych powodów - apelował także b. ambasador.

Dodał, że reżim Łukaszenki "anulował odroczenie służby wojskowej w przypadku obywateli kształcących się na zagranicznych uczelniach". - W związku z tym, że młodzi ludzie z Białorusi wyjeżdżają zaraz po ukończeniu szkoły, aby nie ryzykować powołania do wojska, i często nie mają możliwości powrotu na Białoruś po dokumenty, bo grozi im aresztowanie, proponujemy, by ograniczyć wymagania dotyczące dostarczania przez studentów białoruskich dokumentów wydawanych przez organy rządowe Białorusi w celu przyjęcia na studia i kontynuacji studiów - zaznaczył w wystąpieniu. Dodał, że należałoby "zapewnić białoruskim studentom ochronę międzynarodową na podstawie informacji o próbie powołania do wojska lub groźbie pociągnięcia do odpowiedzialności karnej za uchylanie się od powołania".  Jak dodał, zalecane byłoby "aby uniwersytety i agencje rządowe nie udostępniały dokumentów dotyczących studentów na żądanie białoruskich agencji rządowych w celu zapobiegania dalszym prześladowaniom politycznym".

- Konieczne jest także rozszerzenie działań MSWiA mających na celu utrudnienie identyfikacji posiadaczy Kart Polaka posiadaczom wiz humanitarnych i zezwoleń na pobyt ze względów humanitarnych - dodał także.

- Jeśli zaś przychodzą wnioski od białoruskich organów ścigania "w ramach umów o pomoc prawną o udzielenie informacji na temat obywateli Białorusi, ważne jest, aby nie udzielać informacji, jeżeli występują oznaki prześladowań politycznych, w tym w formie procesów zaocznych" - dodał b. ambasador.

Poprawa działania biznesu

Łatuszka mówił także, że warto starać się poprawić warunki działania biznesu. Jak mówił, warte rozważenia jest "nawiązanie komunikacji pomiędzy samorządami lokalnymi a przedstawicielami białoruskiego biznesu w Polsce w celu informowania tego ostatniego o rządowych programach wspierania przedsiębiorców".

Dodał, że można stworzyć "program edukacyjny na wzór istniejących polskich programów dla osób pragnących rozpocząć nową działalność gospodarczą w Polsce na temat zasad prowadzenia działalności gospodarczej i form wsparcia ze strony państwa".

Jego zdaniem "wskazane byłoby utworzenie jednego źródła informacji (portalu informacyjnego) dla białoruskich przedsiębiorców".

Uznał za "wskazane odblokowanie środków w ramach współpracy transgranicznej programu UE Partnerstwo Wschodnie i skierowanie ich na realizację projektów Białorusinów już nie na Białorusi, ale na terytorium UE", tak by wspierały białoruską mniejszość etniczną i diasporę. - Całkowite finansowanie UE na rzecz programów z Białorusią przed zawieszeniem współpracy transgranicznej wyniosło 257 mln euro - poinformował działacz.

- Kolejną stosunkowo łatwą kwestią jest wymiana praw jazdy i rejestracja pojazdów Białorusinów. Należy wyeliminować wymóg potwierdzania ważności białoruskiego prawa jazdy. Białorusini nie chcą za to płacić skarbowi Łukaszenki 45 euro  - postulował także.

Jak powiedział Paweł Łatuszka, diaspora białoruska "opowiada się za koniecznością kompleksowego i systemowego rozwiązania problemów poprzez przyjęcie odrębnej ustawy o Białorusinach".

Powrót na Białoruś z doświadczeniem

Paweł Łatuszka powiedział, że doświadczenia zdobyte w Polsce pomogą Białorusinom w budowie swojego kraju po powrocie do ojczyzny i wpłyną na dobre relacje obu państw.

- Doświadczenia polskiego samorządu, polskich organizacji non-profit i polskich środowisk biznesowych działających w demokratycznych, wolnorynkowych warunkach, dają nam przykład organizowania tych instytucji na wolnej Białorusi. Dyktatura na Białorusi nie będzie trwać wiecznie (…) Wtedy Polska może stać się naszą bramą na Zachód - dodał.

- Jesteśmy zainteresowani, aby Polska stała się strategicznym partnerem demokratycznej Białorusi w Europie, zarówno w zakresie polityki, jak i ekonomii. Łączy nas głęboka wspólna historia, bliskość kultury i tradycji, nie mieliśmy konfliktów w przeszłości. To przyniesie korzyści w przyszłości - zaznaczył Paweł Łatuszka.

***

Zebrała Agnieszka Marcela Kamińska, PolskieRadio24.pl (na podstawie tekstu wystąpienia)/wmkor