Na świat przyszedł w Glinnej koło Poznania w zubożałej rodzinie szlacheckiej. Jako nastolatek rozpoczął naukę w kolegium pijarów w Warszawie. Następnie związał się z Akademią Krakowską. Przez pewien czas przebywał także na dworze biskupa Kajetana Sołtyka, gdzie po raz pierwszy zetknął się z teatrem dworskim. W połowie lat 70. XVIII w. jako kadet wstąpił do pułku Gwardii Pieszej Litewskiej. Karierę wojskową zakończył jako pominięty w awansie podchorąży. Wtedy, niejako z konieczności, skierował kroki do teatru. Pomógł mu w tym protektor w osobie szambelana Kazimierza Woyny.

 

Pierwsze sukcesy

Karierę teatralną rozpoczął w 1778 roku, tłumacząc z francuskiego na polski komedię "Autor, aktor i sługa". W tym samym roku zasłynął także jako aktor i śpiewak operowy. W wieku 21 lat przełożył na polski i napisał libretto do włoskiej opery pt. "Nędza uszczęśliwiona", która odniosła spory sukces. Tym samym rozpoczął nowy okres w Teatrze Narodowym. Do jego programu wprowadził operę komiczną, a później także dramę mieszczańską i tragedię. Przy układaniu programu często sięgał po europejski repertuar z najwyższej półki.

Jaką znaną sztukę dzięki Bogusławskiemu udało się po raz pierwszy wystawić w Polsce? Posłuchaj audycji "Twórcy pięknego słowa-Wojciech Bogusławski".

- Bogusławski był towarzyski, odznaczał się ogładą i znajomością kilku języków obcych. Te cechy pomogły mu w prowadzeniu teatru – powiedziała prof. Anna Kuligowska - Korzeniewska. - Pokazał wiele swoich talentów. Nie krył swoich ambicji w dziedzinie opery. Można go śmiało nazwać jednym ze współtwórców polskiej opery narodowej.

Aktor, dramaturg i organizator

Według mu współczesnych był znakomitym aktorem. W wieku zaledwie 25 lat urządzono mu benefis w teatrze. Bogusławski równolegle do licznych występów na scenie rozwijał działalność adaptatorską i organizacyjną. Dokonał przekładów wielu zagranicznych sztuk na język polski.

- Choć Bogusławski jest nazywany "ojcem teatru polskiego", to trzeba pamiętać, że to nie on go założył. W chwili jego debiutu Teatr Narodowy w Warszawie istniał już od kilkunastu lat. Bogusławski wprowadził za to wiele nowości i rozwinął funkcjonowanie tej instytucji - mówił dr Stanisław Dubisz w audycji "Twórcy pięknego słowa - Wojciech Bogusławski".

Bogusławski sam próbował sił jako dramaturg. Specjalizował się w operze komicznej. Napisał m.in. sztukę "Henryk VI na łowach" oraz libretto do "Krakowiaków i górali". Jako reżyser wystawił "Powrót posła" i "Kazimierza Wielkiego" Juliana Ursyna Niemcewicza.

- Jako twórca animujący życie teatralne u schyłku XVIII wieku był najwybitniejszą postacią w tej dziedzinie - dodał dr Stanisław Dubisz.

Bogusławski prędko skradł serca publiczności, która szczerze uwielbiała zarówno jego sztuki, jak i sceniczne wcielenia. Uczuć tych nie podzielał król Stanisław August Poniatowski, który preferował opery w języku włoskim. Niezadowolony z eksperymentów, rozwiązał umowę z ambitnym twórcą. Bogusławski został zmuszony do wyjazdu z Warszawy. W latach 1785-1790 objechał całą Polskę, organizując sceny teatralne w Wilnie, Grodnie, Lwowie i Poznaniu. Monarcha zatęsknił za nim w momencie rozpoczęcia obrad obrady Sejmu Czteroletniego. Potrzebował twórcy, który w swojej sztuce odda aktualny klimat polityczny. Wierny ideałom oświecenia, Bogusławski opowiedział się po stronie reform, co zawarł w wystawionej w 1791 roku sztuce "Dowód uznania narodu polskiego".

- Jego sztuka integrowała naród i wskazywała na pewne najważniejsze rzeczy, które nie do tej pory nie były przedmiotem pewnej dyskusji - dodał dr Stanisław Dubisz.

"Krakowiacy i górale"

Największy rozgłos Bogusławskiemu przynieśli uważani za pierwszą operę narodową "Krakowiacy i górale", których premiera odbyła się w 1794 roku. Widzowie tłumnie przychodzili na spektakle.

- W tej sztuce występuje zabieg celowej dialektyzacji. Bogusławski w sposób niemal doskonały oddał język chłopów, co wcale nie było prostą sprawą – powiedział dr Stanisław Dubisz.

Na czym jeszcze polega nowatorstwo "Krakowiaków i górali"? Posłuchaj audycji "Twórcy pięknego słowa - Wojciech Bogusławski".

- Wystawienie "Krakowiaków i górali" było bardzo nacechowane związkami Teatru Narodowego z ówczesną sytuacją polityczną. Te związki są bardzo widoczne w całej działalności Bogusławskiego - dodał dr Stanisław Dubisz.

Sztuka została zdjęta z afisza zaledwie po trzech przedstawieniach ze względu na emocje, jakie wywoływała wśród widzów. Wystarczyła jedna niewinna piosenka, by publiczność odczytała to jako wezwanie do walki o kraj.

Jaka dokładnie była reakcja widzów na "Krakowiaków i górali"? Dowiedz się z audycji "Twórcy pięknego słowa - Wojciech Bogusławski".

Po III rozbiorze Polski

Po 1795 roku oddał dyrekturę teatru swojemu zięciowi Ludwikowi Ossińskiemu. Z samym teatrem był jednak związany do końca życia. Zdając sobie sprawę z tego, że scena w Warszawie potrzebuje profesjonalnych aktorów, założył w 1811 roku pierwszą polską szkołę aktorską. Napisał też pierwszy podręcznik do aktorstwa. Sam również często pojawiał się na scenie.

Jak wyglądała nauka w tej szkole? Posłuchaj audycji "Twórcy pięknego słowa - Wojciech Bogusławski".

Pod koniec życia napisał "Historię teatru narodowego w Warszawie", kładąc podwaliny pod historię teatru. W swojej pracy załączył wiele wiadomości o jego aktorach. Zmarł 23 lipca 1829 roku w Warszawie.

seb