Proza W.G. Sebalda często gości w radiowej Dwójce. W 2021 roku mija 20. rocznica jego śmierci. W audycji "Wybieram Dwójkę" o twórczości tego wybitnego pisarza rozmawialiśmy z Maciejem Płazą, autorem przedmowy do nowego wydania "Pierścieni Saturna".

Pisanie jako ratunek dla znikającego świata. O twórczości W.G. Sebalda

- Sebald zauroczył mnie, odkąd sięgnąłem po jego książki. Mogę powiedzieć, że jestem wyznawcą Sebalda. Jego proza jest fascynująca, hipnotyzująca, wciągająca, właściwie trudno powiedzieć dlaczego. On miał niezwykły dar obserwacji, ale też niezwykły dar opisywania rzeczy, które widzi i miejsc, które odwiedza z jednakowo wytężoną uwagą - mówił Maciej Płaza. 

Nadrealizm prozy Sebalda

Nadrealizm unoszący się na kartach jego prozy jest jednym z powodów fascynacji tą literaturą. Warto czytać te dzieła, aby poznać świat z innej strony. - On ogląda świat od podszewki. Pokazuje nam jakieś szwy, jakieś sploty, jakieś sterczące nitki, ale właściwie nie wiemy, w co ten świat się układa. Jaka rządzi nim logika? - opowiadał Maciej Płaza.

Wymyślone przez nas maszyny mają, tak jak nasze ciała i jak nasza tęsknota, powoli wypalające się serce. Cała cywilizacja ludzka od samego początku to nic innego, tylko z godziny na godzinę narastający żar, o którym nikt nie wie, jaką intensywność ogarnie i kiedy pocznie stopniowo gasnąć - pisał W. G. Sebald. 

Czytaj także:

• Prof. Krzysztof Mrowcewicz: dla mnie Sebald to jest po prostu smutek
• "Austerlitz" Sebalda - wędrówka ku pamięci i niepamięci

- Sebald miał zdolność dostrzegania w świecie znaków schyłku, rozsypywania się. Taka jest właściwość jego wyobraźni. Sebaldowi nie chodzi jednak o to, że człowiek coś niszczy. On dostrzega w świecie taką naturalną skłonność do kończenia się - mówił Maciej Płaza.

"Opis nieszczęścia". Sebald jako czytelnik

"Pierścienie Saturna" - jedno z najważniejszych dzieł tego wybitnego pisarza prezentowaliśmy na antenie TUTAJ. To opowieść o podróży, w której najważniejszym bohate­rem jest czas. Narrator, alter ego autora, wyrusza w meandryczną wędrówkę po odległych zakątkach Anglii Wschodniej, odsłaniając niezwykłe losy podupadających miasteczek i opuszczonych zamków. Ale każdy cel oka­zuje się zaledwie przystankiem, zaułkiem w nieskończo­nym labiryncie zapomnianych historii i dalekich krain. 

Zapraszamy do wysłuchania fragmentów prozy Sebalda i dzisiejszej rozmowy.

***

Tytuł audycji: Wybieram Dwójkę

Prowadził: Bartosz Panek

Gość: Maciej Płaza (pisarz, tłumacz)

Data emisji: 8.01.2021

Godzina emisji: 16.30

Pawieł Annienkow znał Mikołaja Gogola z lat 1831/1832, a na początku lat 40. odwiedził go w Rzymie, gdzie spędzili razem kilka tygodni. Był świadkiem pracy pisarza nad powieścią "Martwe dusze". - Dla Annienkowa Rzym wiązał się z tajemnicą życia, potem śmierci Gogola. Zaczął pisać to wspomnienie w Rzymie w 1856 roku, korzystał z własnych notatek, listów - opowiadał tłumacz Robert Papieski.

Zaskakująco kłopotliwe listy Mikołaja Gogola

Jeśli słuszne jest określenie tego utworu mianem pomnika, jaki pisarz wystawił sam sobie, to nie mniej słuszne będzie stwierdzenie, że dzieło to okazało się grobem, jaki jeszcze za życia zaczął sobie pisarz kopać. "Martwe dusze" były celą pokutną, w której Gogol bił się i cierpiał do chwili, aż wynieśli go z niej nieżywego - napisał w swoich notatkach Annienkow.

Wieczne Miasto było bez wątpienia miejscem przesilenia w życiu pisarza, przejścia z bardzo aktywnej, zdrowej, trzeźwej fazy życia ku fazie łączącej się z mistycyzmem, demonicznością, w końcu schyłkiem. Grobem Gogola, który on sam sobie za życia wykopał określa Annienkow powieść "Martwe dusze". - To było budowanie sobie pomnika, a zarazem jakaś cela. Gogol mimo, że mieszka w Rzymie całkowicie się skupił na pisaniu "Martwych dusz" - tłumaczył gość Dwójki.

Czytaj także:

• Nowe losy bohaterów komedii Mikołaja Gogola
• Mikołaj Gogol i mroki jego duszy

Jeden z badaczy twórczości Gogola, Abram Terc, zauważa, że w drugiej fazie życie pisarza zaczęło przypominać losy jego własnych bohaterów. - Daje na przykład "Pamiętnik szaleńca", gdzie szaleńcowi polewają głowę zimną wodą, pijawki przykładają do nosa i tak samo tuż przed śmiercią leczono Gogola - opowiadał Robert Papieski.

Annienkow przez kilka tygodni wędrował po Wiecznym Mieście po śladach Gogola, który pokazywał mu nie tylko najważniejsze zabytki, ale także głęboki zachwyt miastem. - Annienkow jest oczarowany Rzymem, ale jeszcze bardziej Rzymem jest oczarowany sam Gogol, mówi, że najbliżej do nieba jest z Rzymu, to jest najkrótsza droga - zaznaczył Robert Papieski. - Mówił też, że to jest jego druga ojczyna - duchowa.

- Gogol przekonał się, że życie jest ważniejsze niż literatura. Być może literatura, przynajmniej zdaniem Gogola, jest ściśle zespolona z jakimś pierwiastkiem demonicznym - zastanawiał się tłumacz. - Kiedy odkrył to w sobie opowiedział się po stronie życia. Kiedy zawierzył wierze w Boga to napisał drugą część "Martwych dusz", całkowicie chybioną literacko i sam wrzucił ją do ognia.

Rozmowa została wyemitowana w ramach audycji "Wybieram Dwójkę"

***

Prowadziła: Dorota Gacek

Gość: Robert Papieski (tłumacz)

Data emisji: 7.01.2021

Godzina emisji: 16.10