Festiwal, będący jednym ze stałych punktów w rocznym programie działań kulturotwórczych Galerii im. Sleńdzińskich w Białymstoku, nawiązuje do postaci Donatorki otwartego w 1992 roku monogra-ficznego muzeum rodu artystów z Wilna.
Julitta Sleńdzińska – klawesynistka i pianistka, pedagog PWSM – to postać zasłużona dla polskiej muzyki dawnej i jedna z prekursorek gry na instrumentach historycznych w Polsce.
W roku 1994, w wyniku scalania kolekcji, do Galerii trafił klawesyn Donatorki muzeum i Patronki Festiwalu – instrument firmy Zuckermann, który w latach 80. był jednym z pierwszych dostępnych w kraju tzw. „kopii” instrumentu historycznego. Dzięki obecności klawesynu, w Białymstoku zaczyna być regularnie prezentowana muzyka na instrumentach dawnych. Obok recitali klawesynowych, stopniowo w programie czwartków i niedziel w Galerii zaczynają pojawiać się koncerty kameralne z udziałem historycznego instrumentarium. Na cykl koncertów adwentowych i wielkopostnych przyjeżdżają skrzypkowie, wiolonczeliści, fleciści, oboiści grający na historycznych wersjach tych instrumentów. Forum Muzyki Angielskiej oraz projekt edukacyjno-popularyzatorski Barokowy Białystok są kolejnym krokiem przygotowującym do cyklu koncertów muzyki dawnej w formie festiwalu.
Pierwsza, eksperymentalna edycja Festiwalu odbyła się w czerwcu 2009 roku w ramach obchodów Dni Miasta Białegostoku. II edycja Festiwalu – Przedszopenowskie inspiracje – muzyka na dawne instrumenty klawiszowe (2010) oraz III edycja – Florencja, Wenecja, Neapol – trzy słońca włoskiego Baroku (2011) – zapisała Festiwal w stałym grafiku ambitnych imprez kulturalnych sezonu letniego Miasta Białystok.
Festiwal o 10-letniej już tradycji jest rozpoznawalny na kulturalnej mapie Polski dzięki klimatowi miasta “kresów” (gdzie barokowa przeszłość miesza się z legendarną wschodnią gościnnością i repatrianckimi tradycjami artystycznymi), a także dzięki oryginalnej formule abstrakcyjnego „muzycznego eseju”, w którym poszczególne wydarzenia dni festiwalowych stanowią artystyczną interpretację tytułu-tematu edycji. Wszystkie elementy Festiwalu – koncerty, imprezy towarzyszące (prelekcje, projekcje filmów, warsztaty), noty programowe w festiwalowych broszurach, grafika informacyjna – spięte są tematyczną ideą przewodnią. Idea ta ogniskuje się na wybranym aspekcie estetycznym epoki, filozofii czy socjologii sztuki. Historyczne instrumenty lub ich rekonstrukcje, badanie naukowe towarzyszące przygotowaniu programu koncertów czy „etykietka” HIP stanowią punkt wyjścia dla stworzenia całościowej kompozycji danego Festiwalu.
I tak edycja 4-ta – Koncept, misterium i osobliwość (2012) – miała przybliżyć istotę epoki wyrosłej z manieryzmu, a której potomni przypisali cechy „perły o egzotycznych kształtach” i „wybujałego sylogizmu”. Edycja 5-ta – Pokój w wiekach niepokoju (2013) – to pochwała kojącej funkcji muzyki w najbardziej konfliktowym stuleciu epoki nowożytnej. Kolejna edycja – Z nowego świata, z dawne-go świata (2014) – poświęcona była zabytkom baroku jezuickiego. Ten festiwal zawarł w sobie pol-ską premierę opery San Ignacio, zrekonstruowanej przez ks. prof. Piotra Nawrota z manuskryptów Archiwów Muzycznych Chiquitos i Moxos. Edycja 7-ma – Mądrze piękne i pięknie zuchwałe(2015) – podjęła tematykę kompozytorek i wirtuozek barokowej Europy. Utwory pisane dla zespołów Con-certo delle Donne czy Ospedale della Pietà, prezentacja utworów E.C. de la Guerre, B.Strozzi, F.Caccini i ekspozycja elementu kobiecego w sztuce muzycznej były przyczynkiem do zatrzymania się nad pojęciem platońskiej kalokagatii. Wątki aksjologiczne i z zakresu filozofii estetyki poszerzyła kolejna edycja – Między trivium a quadrivium (2016). Edycja 2016 roku koncentrowała narrację kon-certów wokół dualizmu myślenia muzycznego epoki baroku: łączenia konstrukcji utworu opartej o liczbę z posługiwaniem się ekspresyjną retoryką muzyczną.
Tytuł edycji 9-tej – Krótka historia historyczności (2017) – nawiązywał do wydanej w 2007 roku książki Bruce`a Haynesa: The End of Early Music. Publikacja ta, ukazując różne aspekty „autentycznego wykonawstwa muzyki minionych epok”, stawiała śmiałą tezę: muzyka dawna, będąc już częścią naszego życia koncertowego, przestała być muzyką „dawną”. Program tej edycji obejmował repertuar szeroki chronologicznie, od XII do XVIII wieku. W propozycjach koncertowych umieściliśmy muzykę średniowieczną – w wykonaniu prominentnego szwajcarskiego zespołu Ensemble Peregrina, pokaz renesansowych instrumentów dętych w utworach z polskich tabulatur lutniowych i organowych, a także występ pierwszego koncertmistrza legendarnego brytyjskiego zespołu The English Concert – Simon’a Standage’a. Koncert anonsujący Festiwal oraz końcowy spektakl muzyczny miały zasygnalizować nowe tendencje w adaptacji instrumentów historycznych do współczesnego życia muzycznego. W 9-ej edycji chcieliśmy subtelnie ukazać, że kolaż dźwiękowy, modernistyczny synkretyzm, aranżacje repertuaru należącego pierwotnie do zdobyczy „muzycznej archeologii” pozostają niekiedy w konflikcie z istotą muzyki dawnej, choć idealnie demaskują „ducha czasów”. Po edycji z 2017 roku z dominantą na cieniach “Fin de siècle” w najnowszych kierunkach interpretacyjnych “muzyki dawnej”, w edycji z 2018 roku wróciliśmy do początków ideowych Festiwalu – wiary w etos muzyki dawnej w jej najbardziej transparentnej postaci. Edycja 10-ta – Językiem uniwersalnym, językiem własnym (2018) – nawiązywała do założycielskiej tezy ruchu HIP, a więc spojrzenia na muzykę jako na mowę: wyrafinowany, a jednoczenie najbardziej bezpośredni system znaków służący komunikowaniu tego, co dla człowieka fundamentalne.
„Nick-name” Festiwalu:
Z okazji XI edycji Międzynarodowy Festiwal Muzyki Dawnej im. Julitty Sleńdzińskiej otrzymał dodat-kową, alternatywną nazwę: Julliet EM Festival (Julliet Early Music Festival). Pełni ona funkcję „nick-name`u. Słowo „Julliet”, wzięte z utworu klawesynowego „La Julliet” (13èm Ordre, III księga Pièces de Clavecin Françoisa Couperina) nawiązuje do Julitty-klawesynistki, a także lipca, w którym zaczyna się Festiwal, zaś jego Patronka świętuje urodziny.
Dyrektor artystyczna Festiwalu:
Dyrektorem artystycznym i twórcą koncepcji Festiwalu od pierwszej edycji (2009) jest Anna Urszula Kucharska – klawesynistka, doktor sztuk muzycznych, specjalista w dziedzinie Wykonawstwa Histo-rycznie Poinformowanego.
Artystka jest absolwentką londyńskiej Guildhall School of Music and Drama (2003-2006, studia podyplomowe pod kierunkiem Nicholasa Parle`a) i warszawskiego UMFC (1998-2003, klawesyn pod kierunkiem Leszka Kędrackiego), stopień doktora sztuk muzycznych w dyscyplinie artystycznej instrumentalistyka otrzymała w 2012 roku.
Występowała jako solistka i kameralistka w Polsce, Wielkiej Brytanii, Niemczech, Holandii, Włoszech. Obok wykonań Wariacji Goldbergowskich, udziału w Couperin Series i innych projektach organizowanych przez British Harpsichord Society, artystka szczególnym sentymentem darzy kompozycje J. J. Frobergera, muzyki francuskiej i angielskiej XVII wieku. Realizowała partie basso continuo w zróżnicowanych stylistycznie dziełach oratoryjnych i operowych: m.in. Judgment of Paris J. Ecclesa, Golia Abbattuto A. Melaniego, La buona figliola N. Picciniego, Wielkiej Mszy h-moll J. S. Bacha, Sosarme J. F. Haendla. Jest także autorką spektakli z muzyką dawną (m. in. „Musica Humana”, „Concerto delle Done”, „W służbie Jej Królewskiej Mości”, „Tombeau i Lamentacja”, „Wojownicy, dyplomaci i tancerze”, „W domu pana de la Fontaine`a"). Była kierownikiem muzycznym i autorem scenariusza adaptacji scenicznej pierwszej polskiej realizacji opery San Ignacio, unikalnego dzieła baroku jezuickiego.
Od 2006 roku artystka podejmuje regularną działalność pedagogiczną. W latach 2006-2008 prowadziła zajęcia klawesynu dodatkowego na Wydziale Instrumentalno-Pedagogicznym w Białymstoku (UMFC), od września 2006 roku jest pracownikiem ZPOSM nr 3 im. G. Bacewicz (Warszawa), gdzie prowadzi zajęcia klawesynu, basso continuo, zespołu kameralnego oraz prelekcje na temat zagadnień wykonawczych muzyki dawnej. Od 2016 roku współpracuje również ze ZSM im. J. J. Paderewskiego w Białymstoku. Jest także wykładowcą LKMMD Bednarska.
Program XI edycji Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Dawnej im. Julitty Sleńdzińskiej
Archetyp, idiom i eksperyment:
Pod honorowym patronatem Prezydenta Miasta Białegostoku
Białystok, 20 lipca – 4 sierpnia 2019
Organizator: Galeria im. Sleńdzińskich w Białymstoku
Dyrektor Artystyczny Festiwalu: Anna Urszula Kucharska
Ideą przewodnią XI edycji jest relacja pomiędzy tradycją a kreatywnością w Wykonawstwie Historycznie Poinformowanym, a także w samej stylistyce XVI, XVII i XVIII wieku. Tytuł edycji – “Archetyp, idiom i eksperyment” – proponuje spojrzenie na muzykę dawną poprzez pryzmat trzech kategorii:
- archetypów obecnych w odniesieniach literackich inspirujących tematykę kompozycji,
- idiomów kształtujących formy muzyczne oraz stylistykę poszczególnych instrumentów ,
- eksperymentu – kategorii niezbędnej w znajdowaniu nowych środków wyrazu, technik kompozytorskich i kryteriów estetycznych, ale także w samym procesie rekonstrukcji daw-nych praktyk wykonawczych.
Poprzez te trzy kategorie – archetyp, idiom i eksperyment – spojrzymy również na obecne tendencje w kilkudziesięcioletniej już tradycji Wykonawstwa Historycznie Poinformowanego:
- różne wzorce estetyczne jakie reprezentują 3 pokolenia muzyków grających na instrumentach dawnych,
- eksperymenty interpretacyjne w przestrzeni stworzonej dzięki ustaleniu idiomatycznych zasad interpretacji Muzyki Dawnej.
20.07.2019 (sobota) godz. 19.00
Sala Koncertowa OiFP, ul. Podleśna 2
Spektakl anonsujący XI Międzynarodowy Festiwal Muzyki Dawnej im. Julitty Sleńdzińskiej
„Metamorfozy: Kot w butach” – balet barokowy wg. Baśni Ch. Perrault`a
(przedpremierowe wykonanie)
„Metamorfozy: Kot w butach” – balet barokowy wg Ch. Perrault`a to adaptacja sceniczna baśni ze słynnego zbioru Bajki Babci Gąski (Contes de ma Mère l'Oye) z 1697 roku. Będzie to przedpremierowe wykonanie najnowszej międzynarodowej produkcji przygotowywanej przez Balet Dworski Cracovia Danza we współpracy z francuskim zespołem tańca barokowego Fantaisies Baroques oraz Międzynarodwym Festiwalem Muzyki Dawnej im. Julitty Sleńdzińskiej. Koncepcja inscenizacji baśni na motywach słynnego “Kota w Butach” Charlesa Perraulta zakłada spójność stylistyki realizacji scenicznej z czasem powstania, a dokładnie zyskania popularności tekstu bajek na dworze francuskim (początek XVIII w.). Baśń będzie przedstawiona w postaci baletu barokowego z elementami ballet de court i pantomimy molierowskiej. Do narracji scenicznej zostały wplecione oryginalne choreografie historyczne, zrekonstruowane przez tancerza i choreografa specjalizującego się w tańcu barokowym – Pierre` a Françoisa Dollé – założyciela i dyrektora baletu Fantaisies Baroques. Reżyserem spektaklu jest Romana Agnel – polska specjalistka tańca dawnego, historyk sztuki, dyrektor naczelna i artystyczna Baletu Dworskiego Cracovia Danza, reżyser i choreograf większości spektakli z repertuaru tego zespołu. Muzyką do baletu będą bardzo rzadko grywane utwory kameralne Josepha Bodina de Boismortiera (1689-1755): Balletes de vilage op. 52, Sérénade op. 39 i 5e Gentillesse op.45. Dopełnienie ilustracji dźwiękowej stanowić będą klawesynowe improwizacje w stylu „preludiów niemenzurowanych”.
Wykonawcy:
Soliści Baletu Fantaisies Baroques oraz Baletu Dworskiego Cracovia Danza
Pierre-François Dollé, Irenè Feste – choreografia
Bożena Pędziwiatr – kostiumy, scenografia
Anna Urszula Kucharska – klawesyn, kierownictwo muzyczne
Romana Agnel – inscenizacja
28.07.2019 (niedziela) godz. 18.00
Wielka Synagoga w Tykocinie, ul. Kozia 3
Koncert Inauguracyjny
„W archetypie psałterzowego brzmienia”
W programie koncertu znajdą się XVI- wieczne polskie pieśni kompozytorów takich jak Mikołaj Gomółka czy Wacław z Szamotuł oraz ich konkordancje, czyli polskie melodie jednogłosowe. Melodie te występują w polskich śpiewnikach, na przykład w Kancjonale Jana Seklucjana (1547), Kancjonale Artemiusza (1578) czy Kancjonale Walentego z Brzozowa (1554). Umieszczane w cantusie lub tenorze XVI-wiecznej pieśni stanowiły istotną część wielogłosowej kompozycji. Archetypiczne dla polskiej muzyki chóralnej Psalmy Mikołaja Gomółki zostaną zaprezentowane w akompaniamencie brzmieniowym renesansowych instrumentów dętych. Kameralna obsada, odchodząca od utrwalonego współczesną tradycją wzorca wykonania psalmów przez wieloosobowe chóry, pozostaje w zgodzie z ideą renesansowego kameralnego muzykowania i „konsortowego” brzmienia.
Wykonawcy:
Rafał Grozdew – tenor
Gustavo Gargiulo – cynk, flety podłużne
Katherine Mandl – dulcian, flety podłużne
Paweł Iwaszkiewicz – szałamaja, pomort, dulcian, flety podłużne
Agnieszka Szwajgier – pomort, dulcian, krumhorn, cornamuse, flety podłużne, kierownictwo arty-styczne
30.07.2019 (wtorek) godz. 18.00
Galeria im. Sleńdzińskich w Białymstoku, ul. Legionowa 2
„Wokół Syntagma Musicum”
Prezentacja filmów archiwalnych TVP o Zespole Muzyki Dawnej Fistulatores et Tubicinatores oraz archiwalnych nagrań Julitty Sleńdzińskiej
Program wieczoru nawiązuje do polskich początków ruchu HIP, a więc legendarnego traktatu M. Praetoriusa Syntagma musicum z 1619 roku (tom II, De Organographia), który stał się inspiracją dla pionierskich rekonstrukcji historycznych dętych instrumentów prof. Kazimierza Piwkowskiego, założyciela Fistulatores et Tubicinatores – pierwszego polskiego zespołu muzyki dawnej.
31.07.2019 (środa) godz. 19.00, 20.00
Galeria im. Sleńdzińskich w Białymstoku, ul. Waryńskiego 24a
oraz godz. 21.30, 22.15
Galeria im. Sleńdzińskich, ul. Legionowa 2
“L’art de toucher le clavecin według Françoisa Couperina” – recital w 92. rocznicę urodzin Donatorki
Jak co roku koncert dedykowany jest Donatorce Galerii i Patronce Festiwalu – Julitcie Sleńdzińskiej, jednej z pierwszych polskich współczesnych klawesynistek. Podczas czteroczęściowego recitalu w dwóch siedzibach Galerii zostaną wykonane utwory z tomów Pièces de Clavecin (1713, 1717) François Couperina.
Wykonawcy:
Anna Urszula Kucharska – klawesyn
01.08.2019 (czwartek), godz. 18.00
Galeria im. Sleńdzińskich w Białymstoku, ul. Legionowa 2
Panel dyskusyjny: „Czy jesteśmy u schyłku cywilizacji zachodniej? – między archetypem moralnym a kulturowym eksperymentem”
Krótkie wystąpienia zaproszonych prelegentów z dziedziny HIP, filozofii sztuki oraz dziennikarzy poprzedzi otwartą dla publiczności dyskusję.
01.08.2019 (czwartek), godz. 20.00
Stary Kościół Farny, ul. Kościelna 2
„W przestrzeni eksperymentu” – nocna muzyka improwizowana
Wykonawcy:
Martyna Pastuszka - skrzypce barokowe
Tomasz Pokrzywiński - wiolonczela barokowa
W programie:
Sonaty A. Corelli, F. M. Veracini, G. Visconti, A. Vivaldi oraz improwizacje artystów na podstawie kompozycji Ar. Corellego
04.08.2019 (niedziela), godz. 19.00
Aula Magna Pałacu Branickich, ul. Kilińskiego 1
„Cztery Pory Roku”
Program zaprezentuje idiomatyczną dla XVIII wieku formę koncertu w najpopularniejszym utworze epoki – cyklu „Cztery Pory Roku”. Zestawienie zbioru „Pory roku” autorstwa dwóch kompozytorów – Antonia Vivaldiego i Giovanniego Guida – oraz zmiany instrumentacyjne dla pozyskania dodatko-wych efektów sonorystycznych zabrzmią w interpretacji solistyki – Martyny Pastuszki, która łączy nieskazitelną technikę i intonację z priorytetowym podejściem do ekspresji.
Wykonawcy:
Martyna Pastuszka – skrzypce barokowe, solista, kierownictwo muzyczne
Viola Szopa-Tomczyk, Anna Nowak-Pokrzywińska – skrzypce barokowe
Małgorzata Feldgebel – altówka barokowa
Tomasz Pokrzywiński – wiolonczela barokowa
Justyna Rekść-Raubo – violone
Anna Urszula Kucharska – klawesyn
W programie:
G.A. Guido, A. Vivaldi
mat. prasowe/mko
