7 maja 1825 roku zmarł Antonio Salieri, kompozytor, nauczyciel najwybitniejszych wiedeńskich muzyków, w tym Beethovena. Dziś jednak nieomal nieznany. Jego gwiazdę przyćmił Wolfgang Amadeusz Mozart.

Salieri superstar

Choć niemal całe dorosłe życie spędził jako poddany dworu wiedeńskiego, Salieri był Włochem. Urodził się w Legnano pod Weroną 18 sierpnia 1750.

- Do Wiednia przybył w roku 1766 w towarzystwie swojego mistrza kontrapunktu i kompozycji, czeskiego muzyka Floriana Leopolda Gassmanna, który piastował stanowisko kompozytora kapeli królewskiej - słyszymy w audycji "Antonio Salieri - geniusz czy morderca" Krzysztofa Lipki - Po śmierci Gassmanna w roku 1774 Salieri został dworskim kompozytorem i dyrektorem teatru dworskiego w Wiedniu, by stać się wyrocznią tego miasta w sprawach muzycznych na okres bliski półwiecza. (…) W roku 1816 obchodzono 50. rocznicę działalności Salieriego w Wiedniu nieomal jak święto państwowe.

Swoimi kompozycjami uświetniał wszystkie najważniejsze uroczystości państwowe, uczył najwybitniejszych kompozytorów m.in. Ludwiga van Beethovena i Ferenca Liszta. Był przyjacielem Józefa Haydna.

Wolfgang Amadeusz Mozart, źr. Wikimedia Commons/dp

Przyćmiony przez geniusza

Spokojne życie włoskiego kompozytora trwało do debiutu młodego Wolfganga Amadeusza Mozarta. Różnili się niemal wszystkim. Mozart nic sobie nie robił z konwenansów i uwielbienia władzy, Salieri był dworskim koniunkturalistą. Mozart kochał hulaszczy tryb życia, nic nam nie wiadomo o podobnych praktykach Salieriego. Domeną Mozarta była muzyka instrumentalna, Salieri najlepiej czuł się w operze. Strącenie z piedestału musiało być dla Włocha niezwykle bolesne.

- Miłosierny Bóg wolał zniszczyć swojego ulubieńca... niż obdarzyć miernotę odrobiną swej chwały - takie słowa włożył w usta Salieriemu Forman.

Czy nie był zbyt surowy w stosunku do Włocha? Czy kompozytorowi brakowało iskry bożej?

- Geniuszem Salieri nie był na pewno, był jednak utalentowanym kompozytorem, a także niezmiernie płodnym. Jego spuścizna obejmuje utwory instrumentalne solowe, skerza, symfonie, koncerty, liczne dzieła religijne i 40 oper - słyszymy w audycji z 1979 roku.

Zabił?

- Współcześni mu nie stwierdzają zgodnie, że Antonio Salieri był człowiekiem zdecydowanie bezwzględnym i pozbawionym skrupułów. Jednak zarówno Mozart, jak Beethoven, jaki i Lorenzo Da Ponte skłonni są przypisywać włoskiemu twórcy wiedeńskiej opery pociąg do intryg, mających na celu ugruntowanie i tak niezwykle mocnej pozycji na dworze cesarskim - słyszymy w audycji Krzysztofa Lipki. 

- Trudno nie zauważyć, że symptomy śmiertelnej choroby Mozarta przerażająco ściśle pokrywają się z obrazem chronicznego zatrucia rtęciowego - uważał niemiecki badacz śmierci Mozarta Dieter Kerner.

Ostatnie analizy, wykonane w 2009 roku, brytyjscy, niemieccy i holenderscy naukowcy po przeanalizowaniu śmierci Mozarta i innych zgonów we współczesnym mu Wiedniu wysunęli hipotezę, że kompozytor zmarł wskutek zapalenia wywołanego przez paciorkowce.
Są więc niejasne poszlaki, jest i motyw. Do dziś nie ma jednak jednoznacznych dowodów na winę Salieriego. Czy zazdrość o boską iskrę geniuszu pchnęła go do morderstwa? Ta sprawa być może na zawsze pozostanie zagadką historii.

bm

Bracia Lukas i Arthur Jussenowie znani są ze wspólnych występów. W rozmowe z Moniką Zając podkreślili, że lubią grać w duecie i że wzajemnie motywują się do pracy. - Jeśli widzę, że Arthur jest świetnie przygotowany na próbie, to wiem, że nie mogę czegoś nie dopracować, muszę mu dorównać. Do tego nigdy nie doskwiera nam samotność, spożywamy wspólne posiłki, wspieramy się nawzajem przed występami. To dla nas znacznie ważniejsze, niż bycie nieustannie w centrum uwagi.

Holenderscy pianiści dorastali z medialną łatką "cudownych dzieci". Gdy mieli odpowiednio 12 i 16 lat zadebiutowali w barwach cenionej wytwórni Deutsche Grammophon. Bracia zaznaczyli, że wczesne sukcesy nie wpłynęły negatywnie na ich rozwój. - Tak na dobrą sprawę byliśmy po prostu zwyczajnymi chłopcami – wciąż zresztą nimi jesteśmy - a to, że kochamy fortepian i staramy się wykonywać swoją pracę najlepiej, jak potrafimy, niczego nie zmienia. Nasi rodzice dbali o to, żebyśmy nigdy nie czuli się wyjątkowi, żebyśmy robili to, co nasi rówieśnicy. To pomogło nam zachować normalność.

W audycji bracia Jussen mówili też o swoim stosunku do kreowania wizerunku w mediach społecznościowych, rozstrzale stylistycznym wykonywanego przez nich repertuaru oraz miłości do Chopina.

***

Rozmawiała: Monika Zając

Goście: Lukas i Arthur Jussenowie

Data emisji: 2.08.2019

Godzina emisji: 21.00

Materiał został wyemitowany w audycji  "Letni Festiwal Muzyczny".

bch