To pierwsza tak obszerna publikacja dotycząca wielu aspektów ludowych motywów bajkowych. Słownik składa się czterech działów: badacze i zbieracze polskiej bajki ludowej, teoria bajki ludowej, najpopularniejsze motywy i wątki bajkowe oraz związki rodzimej bajki z innymi zjawiskami kulturowymi. 

- To efekt pracy solowej i zespołowej - mówiła w audycji prof. Violetta Wróblewska. - Wiązało się z nią kilka zasadniczych problemów, począwszy od tego, jak definiujemy polską bajkę ludową czy samą nawet polskość. Wiele motywów obecnych w bajkach i legendach to tropy wędrujące, m.in. niemieckie, francuskie czy angielskie. Ale jest wśród nich kilkanaście oryginalnych, polskich.

Jakich? Większość z nas od razu powie, że typowo polskie będą historie o Wandzie, co nie chciała Niemca, Piaście czy Popielu. - W nich akurat nie ma elementów bajki ludowej - zdradziła prof. Wróblewska. - Losy Wandy to przykład historii tworzonych przez elity w celach propagandowych. Do bajek ludowych zaliczyć możemy za to legendy o Panu Twardowskim czy Borucie.

Ważne dla identyfikacji takich bajek, jak mówiła gość audycji, jest przypisanie ich pewnym tradycjom lokalnym. - Pojawiają się w nich nazwy własne miejscowosci, regionalne nazwy narzędzi pracy, zwyczaje, obrzędy. To cecha charakterystyczna tych bajek - tłumaczyła prof. Wróblewska.

Trzytomowy "Słownik polskiej bajki ludowej" rozjaśnia łącznie 266 haseł, w tym nie tylko genezę takich postaci, jak topielce, zmory, krasnoludki, Krak, Bazyliszek czy Sinobrody, ale i pojęcia oraz twórczość badaczy bajek. Na powiązanej z publikacją stronie  dostepne są także teksty niepublikowanych dotąd polskich bajek.

Okładka "Słownika polskiej bajki ludowej" autorstwa Violetty Wróblewskiej

W audycji również Agnieszka Gąsienica-Giewont opowiadała o blogu/vlogu góralskim "Hop cup". Posłuchaliśmy też pieśni z nowej płyty "Glashu" Mary Ann Kennedy, szkockiej pieśniarki tworzącej w języku gaelickim.

Zachęcamy do odsłuchania audycji.

 ***

Tytuł audycji: Źródła 

Prowadziła: Maria Baliszewska

Goście: prof. Violetta Wróblewska (autorka słownika), Agnieszka Gąsienica-Giewont (muzyk, autorka blogu "Hop cup"), Mary Ann Kennedy (pieśniarka)

Data emisji: 10.09.2019

Godzina emisji: 15.15

 at

Również w audycji o kolędach życzących opowiadał prof. Jerzy Bartmiński. Czym są pieśni dunajowe, nie brzmiące jak kolędy, śpiewane w czasie świąt?

 - Pieśni kolędnicze tradycyjnie wykonywane przy chodzeniu po kolędzie to prawdziwe cudo. To bardzo stara, prasłowiańska tradycja bardzo dobrze zachowana na Ukrainie, Bułgarii i na Słowacji. Są to pieśni z refrenem dunaj, co znaczy "wielka rzeka" - tłumaczył prof. Bartmiński. - Te pieśni wykonują wyłącznie mężczyźni. Były one częścią zalotów. Dziewczęta były chwalone przez chłopców za życzliwość i urodę. To piękne pieśni z całą bogatą symboliką.

O nowej płycie (w przygotowaniu) mówił Jarosław Bester. Wspomnieliśmy też  zmarłego skrzypka i lutnika, Andrzeja Stasika.  

***

Tytuł audycji: Źródła 

Prowadziła: Maria Baliszewska

Gość: Anna Witczak, prof. Jerzy  Bartmiński, Jarosław Bester.

Data emisji: 7.01.2020

Godzina emisji: 15.15

gs

- Protoplastą rodu Gąsieniców, z której wywodzi się rodzina mojego męża był Piotr Kostek urodzony w 1530 roku. Do tego roku sięga drzewo genealogiczne rodu Gąsienica. Odgałęzień rodu jest wiele. Rodzina mojego męża pochodzi od Piotra Gąsienica-Walczaka, Jana Gąsienica-Bednarza i Jana Gąsienica-Bednarza-Giewonta urodzonego w 1869 roku, jego dziećmi byli nasz dziadek i jego rodzeństwo - wspominała rodowe dzieje Agnieszka Gąsienica-Giewont.

Najstarsze gałęzie tego rodu to Bednarze i Sobczaki. Przydomki rodowe brały się od tego, że ród się rozrastał i zajmował kolejne lokalizacje. Czasem przyjmowano przydomki od zawodu np. Gąsienica-Kowal. Czasem przydomek brano po żonie, albo od  jakiejś charakterystycznej cechy.

Z rodem Gąsienica-Bednarzy-Giewontów związana jest ciekawa historia. Jan Gąsienica-Bednarz, urodzony w 1750 roku ożenił się z Małgorzatą Misiagą, której ojciec był bednarzem. Jan pomagał teściowi w wytwarzaniu beczek, mis i innych wyrobów bednarskich i po żonie przyjął przydomek Bednarz. O powstaniu przydomka Giewont powstała legenda - Zanim w Tatrach powstały takie instytucje jak TOPR, GOPR, czy przewodnictwo tatrzańskie Gąsienice-Kujony prowadzali gości z Zakopanego na Giewont. Znali doskonale topografię Giewontu i później dzięki temu przyjęło się, że to oni są Gąsienice-Giewonty - tłumaczyła pani Agnieszka. - Druga historia o Gąsienicach-Giewontach mówi, że mieszkali oni i mieli swoją ziemię pod szczytem Giewontu, przy drodze do Rojów, ale te historie nie są potwierdzone naukowo.

Agnieszka Gąsienica-Giewont jest animatorką kultury regionalnej i instrumentalistką. Jako dziecko należała do Dziecięcego Zespołu Góralskiego "Zawaternik" z Leśnicy-Gronia i do zespołu "Orkiestra Pępka Świata". Współpracowała z zespołem Trebunie-Tutki. Obecnie gra na basach podhalańskich m.in. w Kapeli "Dziurawiec". Poza tym jest instruktorką tańca i śpiewu góralskiego, jurorką konkursów i przeglądów regionalnych. Pełniła funkcję Dyrektora Artystycznego Międzynarodowego Festiwalu Folkloru Ziem Górskich w Zakopanem. Jest również kierownikiem Muzeum Karola Szymanowskiego w willi "Atma" w Zakopanem, Oddziału Muzeum Narodowego w Krakowie.

***

Tytuł audycji: Źródła 

Prowadziła: Maria Baliszewska

Gość: Agnieszka Gąsienica-Giewont  (animatorka kultury regionalnej i instrumentalistka)

Data emisji: 4.02.2020

Godzina emisji: 15.15

gs

Suwalszczyzna to kraina lasów i jezior, pełna muzyki, przede wszystkim pieśni śpiewanych przez kobiety i mężczyzn, chętnie solo, ale też w zespołach. Trzydzieści lat temu zespołów tradycyjnych było znacznie mniej, a muzyka ludowa ukryła się w lasach. Mirosław Nalaskowski - znawca muzyki ludowej północnej Polski - wydobywał ją powoli z pamięci i serc.

- Jestem klasycznym krzyżakiem, urodziłem się w Toruniu. Tam się częściowo wyedukowałem i funkcjonowałem w środowiskach muzyki klasycznej. Elementy muzyki ludowej na tych terenach przepadły dość wcześnie. Grałem tam przez dziesięć lat w kapeli ludowej. Rozpocząłem grę mając lat dwanaście i była to dla mnie nie lada atrakcja – wspominał Mirosław Nalaskowski - Zacząłem studiować na muzykologii poznańskiej i jednocześnie trafiłem na muzykologiczny obóz w Augustowie. Posłuchałem tam lokalnych nagrań, zaśpiewanych przez kobiety po rusku, na głosy. Materiałów na ten temat nigdzie nie było, ale było spore zainteresowanie tym tematem studentów muzykologii, etnografii, językoznawstwa i historii sztuki. Zmontowaliśmy dwudziestoosobową grupę studencką i w ramach studenckich obozów naukowych pojechaliśmy w 1981 roku do tamtejszych staroobrzędowców na badania i rejestrację. Z tych dwóch obozów powstało sześć prac magisterskich. Po kilku latach przeniosłem się do Suwałk na stałe.

Były to lata osiemdziesiąte. Suwalskie w tamtych czasach było bardzo egzotyczne dla muzykologa. Dwie trzecie województwa powstało na ziemiach odzyskanych i niosło ze sobą nieuświadomione własne tradycje i perspektywy kulturowe. Ludność przyjechała tam z Kresów Wschodnich, Wileńszczyzny i Grodzieńszczyzny, przybyli tam przesiedleńcy z Akcji "Wisła" w 1947 roku. Istniała również migracja po sąsiedzku z przeludnionych i zniszczonych wsi.

W audycji słuchaliśmy m.in. zespołu Pogranicze z Szypliszk i Anny Andruszkiewicz z Wizajn, zespołu z Rakowicz, Józefy Wasilczyk, zespołu z Lipska nad Biebrzą i kapeli Racisów.

***

Tytuł audycji: Źródła 

Prowadziła: Maria Baliszewska

Gość: Mirosław Nalaskowski (muzyk, instruktor, animator  i instruktor  tradycyjnych zespołów muzycznych)

Data emisji: 3.03.2020

Godzina emisji: 15.15

gs