Rozmowom towarzyszyły kolędy i pastorałki oraz kolędy życzące.

 - Rano to żeśmy wstajali jak najwcześniej, bo każdy się ubiegał, żeby cały rok tak wstajał. Z rana każdy uważał czy będzie kichoł, czy nie. Jak kto kichnął, to będzie żył. Kto nie kichnął ten martwił się, że umrze. Jak my wstali to my krzątali się i zachowywali jak najlepiej, żeby nie dostać, bo by cały rok był bity. Później szykowali śniadanie, naskrobali kartofli, śledzia i śniadanie było pod południe, a później szykowali Wigilię - opowiadała o poranku wigilijnym w archiwalnym nagraniu mieszkanka okolic Bodzentyna.

W drugiej części audycji zabrzmiał fragment ostatniego koncertu kolędowego PR2, na którym wystąpił zespół Trebunie-Tutki.

Zachęcamy do odsłuchania audycji.

***

Tytuł audycji: Źródła 

Prowadziła: Magda Tejchma

Data emisji: 25.12.2019

Godzina emisji: 15.15

gs

Draby noworoczne inaczej zwani drobami to grupa dorosłych mężczyzn i kawalerów odwiedzających domostwa na południowych kresach Polski, aby przynieść ich mieszkańcom pomyślność i powodzenie na nowy rok. 

- Z wielką radością, z wielkim hukiem i wielkim weselem draby chodzą zawsze po kolędzie w nocy pierwszego dnia roku, jak zaczną po północy, to dopiero jak się widno robi kończą. Draby rozrabiają, jak sama nazwa wskazuje, ale rozrabiają tyle, aby dostać coś za tą kolędę od gospodarzy. Nie sztuka jest narozrabiać i żeby gospodarz wygłodził  - opowiadał Czesław Majewski z grupy kolędniczej z Mystkowa, która ciągle chodzi po kolędzie z Drabami.

Draby, przebrani w słomiane stroje chodzili od domu do domu, aby uczcić nowy rok i pożegnać stary. Stroili się słomą, ale nie tylko; ubierali na siebie również różne bibułowe wstążki i dzwoneczki. Laska i czapa "z odnogami" to klasyczny atrybut draba. Biją oni laskami ziemię, aby pobudzić ją do życia. - Wchodzi się w nowe życie, w nowe rozdanie, każdy drab wali laskami i ziemia ma dudnieć! - dodał Czesław Majewski.

Można było ich jeszcze spotkać na początku lat 90. Ostatnio draby nie chodzą po kolędzie, bardziej jest rozpowszechnione wśród kolędników kolędowanie z gwiazdą i turoniem.

A jak dba się o tradycje kolędnicze na Pogórzu? O tym w audycji opowiadał w "Źródłach" Stanisław Gawlik, kierownik wiejskiego zespołu teatralnego z Szalowej na Pogórzu.

***

Tytuł audycji: Źródła 

Prowadziła: Magda Tejchma

Goście: Czesław Majewski, Stanisław Gawlik.

Data emisji: 13.01.2020

Godzina emisji: 15.15

gs

Cieszy wciąż utrzymujący się wysoki poziom prezentacji kolędniczych w ramach Góralskiego Karnawału. Kolędnicy z różnych regionów przekazywali widowni zarówno żywiołową, karnawałową radość, jak i głębię sakralnych treści, będących fundamentem ludowych zwyczajów.

Komisja Oceniająca Ogólnopolski Konkurs Grup Kolędniczych, który odbył się w dniach 6-8 lutego 2020 r. w ramach 48. Góralskiego Karnawału w Bukowinie Tatrzańskiej w składzie: dr Artur Czesak - językoznawca, mgr Benedykt Kafel - etnograf, dr Dorota Majerczyk - etnolog i b dr hab. Stanisław Węglarz - antropolog kulturowy, po obejrzeniu występów 46 grup kolędniczych - z województw lubelskiego, małopolskiego, podkarpackiego, śląskiego - oraz ich gruntownej ocenie postanowiła przyznać nagrodę Grand Prix, Złotego Turonia, za wybitną prezentację, grupie kolędniczej "Żywa Szopka" z Lubomierza. Krótką rozmowę z laureatami przeprowadził nasz redakcyjny kolega, Piotr Dorosz.

- Wioska Lubomierz w powiecie Limanowskim liczy około 2000 mieszkańców, jesteśmy Zagórzany! Górale Zagórzańscy od Turbacza samego! Z dawien dawna tak chodzili i my tak chodzimy - tłumaczyli członkowie zwycięskiego zespołu. - Nie chodzimy w ten sam rok z jednym i tym samym. W tamtym roku byliśmy z turoniem, z dziadem, z żydem i gwiazdą. Jak nas zaproszą, to chodzimy również po wsi. Kolędowanie Górali Zagórzańskich było pierwsze niż Górali Podhalańskich. 

Ponadto dziewięć równorzędnych pierwszych miejsc otrzymały grupy kolędnicze:

• "Z Gwiazdą” z Podegrodzia,
• "Pasterze” z Sadku-Kostrzy,
• "Z Gwiazdą” z Mystkowa,
• "Z Gwiazdą” z Kamionki Wielkiej,
• "Z Turoniem” z Trzebuni,
• "Z Turoniem” z Uszwi,
• "Herody” z Zawoi,
• "Z Szopką” (lalkową) z Czernichowa,
• "Pasterze” z Krasnego-Lasocic.

Komisja Artystyczna 48. Góralskiego Karnawału w Bukowinie Tatrzańskiej oceniła również 59 par tanecznych oraz 10 zespołów w konkursie tańca zbójnickiego.

W konkursie tańca zbójnickiego wzięło udział 10 zespołów. Pierwsze miejsce otrzymał zespół "Zbójnicek” z Zębu. Drugie miejsce otrzymał zespół "Watra” z Czarnego Dunajca. Dwa równorzędne trzecie miejsca otrzymały: zespół im. Klimka Bachledy z Zakopanego i zespół "Wiyrchowianie” z Bukowiny Tatrzańskiej.

Z okazji jubileuszu 65-lecia powstania Grupy Podhalańskiej GOPR, pieniński zespół Zbójników-Ratowników GOPR przygotował specjalny pokaz tańca zbójnickiego. Józef Pitoń i Maria Koperska wystąpili w popisie par tanecznych poza konkursem. Komisja uważa, że poziom tegorocznego konkursu tańca zbójnickiego i pokazów par tanecznych był dobry.

***

Tytuł audycji: "Źródła"

Prowadziła: Magdalena Tejchma

Data emisji: 11.02.2020

Godzina emisji: 15.15

gs

- Impreza powstała w 1997 roku jako "Dudaskie Ostatki". Początkowo były to kameralne spotkania, które wymyślił dyrektor TPN, Wojciech Gąsienica-Byrcyn wspólnie z Jaśkiem Karpielem-Bułecką, którego nie trzeba szerzej przedstawiać - tłumaczył twórca instrumentów i dudziarz, Szymon Bafia. – Chodzi tu o spotkanie dudziarzy w mięsopuście, czyli w ostatkach karnawałowych. Początkowo spotykaliśmy się w małym, polskim gronie. Nas wtedy na Podhalu była garstka, potem impreza zaczęła się rozrastać. Dzisiaj zapraszamy też dudziarzy z innych krajów; ze Słowacji, Białorusi, Szkocji, mieliśmy też dudziarzy z Włoch i Czech.

Dudy są instrumentem silnie związanym z gospodarką pasterską i Tatrami. W połowie wieku XIX były wiodącym instrumentem Podhala. Potem zostały wyparte przez skrzypce.

- Pojawiły się w Europie skrzypce, a instrumenty ludowe zostały zepchnięte na bok. Co prawda, dudy mają cztery głosy i mogą zastąpić całą kapelę ale skrzypce było łatwiej wystroić. Miały większe możliwości grania niż skala sześciu dźwięków dud. Wszystko kręciło się niegdyś wokół dud, ale do czasu. Pojawiły się skrzypce i manufaktury, które spowodowały, że ceny skrzypiec stały się dostępne. Na przełomie XIX i XX wieku dudy odchodzą w niepamięć - mówił dudziarz, Szymon Bafia. 

***

Tytuł audycji: "Źródła"

Prowadziła: Magdalena Tejchma

Data emisji: 18.02.2020

Godzina emisji: 15.15

gs