Stefan Ostrowski był wychowankiem słynnej Orkiestry Włościańskiej, która powstała we wsi Deszno. Orkiestra liczyła kilkudziesięciu członków i była bardzo popularnym zespołem, nie tylko w powiecie jędrzejowskim ale także w modnych kurortach XIX wiecznej i początku XX wiecznej Polski. Po roku 1905 kapela nie grała przez prawie dwadzieścia lat, ale każdy z muzykantów kapeli miał swoich uczniów. Stefan Ostrowski (urodzony w roku 1903) był jednym z nich, jego uczniem był m.in. Edward Golas.

- Z początku ojciec zaczął uczyć mnie gry na skrzypcach ale nie był pewien, czy to dobrze – wspominał w archiwalnym nagraniu z 1967 roku Stefan Ostrowski. – Później ojciec poprosił skrzypka służącego u hrabiego Łosia o pomoc w mojej edukacji. Uczył mnie on trzy lata i był to bardzo ostry nauczyciel. Dobrze ustawiał palce i sprężystość skrzypcową. Jakoś wytrzymałem i niego, inni uczniowie odeszli od niego, bo on bił. Mnie nigdy nie uderzył. Później uczyłem się u innych. Długo się uczyłem u kapelmistrza Michalskiego. Gdy już byłem nieco mądrzejszy w muzyce, to założyłem swoją orkiestrę w 1935 roku w składzie trzynastu osób. Podczas wojny trzeba było się ukrywać, o graniu nie było mowy. Tuż po wojnie zacząłem znowu grać.

- Posuwałem się do przodu z muzyką. Miałem wielkie zamiłowanie do folkloru i zapisywałem wszystko, co usłyszałem. Mam w archiwum ponad tysiąc melodii. Zapisywałem melodie od staruszków, ludzi, którzy jeszcze na pańskie do pracy chodzili, gdy byli dziećmi - wspominał skrzypek.

Jak kiedyś grano i tańczono? Zapraszamy do odsłuchnia całości audycji.

***

Tytuł audycji: Źródła 

Prowadziła: Magdalena Tejchma

Gość:  Stefan Ostrowski

Data emisji: 12.08.2019

Godzina emisji: 15.15

gs

 Ich duet to obecnie najlepsza kapelą żywiecka swojego pokolenia. Są kontynuatorami znakomitej tradycji, zapoczątkowanej przez legendarnego skrzypka samouka Karola Byrtka (1907-1989) grającego wraz ze szwagrem - dudziarzem Władysławem Plutą (1920-1992) i synami - Józefem, Władysławem oraz Edwardem. 

Marcin Blachura oprócz swojego dudziarskiego mistrza Edwarda Byrtka, bardzo chwali grę zapomnianego Mieczysława Kamińskiego z Przyborowa, niesamowitego skrzypka z którym miał okazję grywać i przebywać. Przemysław Ficek jest uczniem Czesława Węglarza w grze na dudach. Najważniejsze w grze ich mistrza Edwarda Byrtka i jego braci, Józefa i Władysława jest improwizacja.

- Staramy się muzykę dudziarską wprowadzać nie tylko w nasze oficjalne granie, ale także w nasze prywatne sytuacje – mówili w „Źródłach” muzycy.

Poza grą artyści tworzą również instrumenty. Budują dudy żywieckie, piszczałki sześciootworowe i wielkopostne, dwojnice i inne instrumenty pasterskie.

- Drewno jest takim materiałem, że im bardziej się z nim opracuje tym bardziej się je lubi, a nawet kocha - mówił Marcin Blachura - Nie wiem skąd to się wzięło, kiedyś usłyszałem te instrumenty i zacząłem je robić, na początku dla siebie.

- Każdy z nas ma swój styl w budowie instrumentów, Marcinowi idzie to o wiele lepiej – dodał skromnie Przemek Ficek.

Jak zbudować i stroić gajdy? O tym w audycji. Zapraszamy do odsłuchania podcastu.

***

Tytuł audycji: Źródła

Prowadziła: Anna Szotkowska

Goście: Marcin Blachura i Przemysław Ficek (muzycy teradycyjni z Beskidu Żywieckiego)

Data emisji: 13.08.2019

Godzina emisji: 15.15

at/gs

W audycji słuchaliśmy opowieści o dawnym życiu muzykantów z pogranicza opoczyńsko-radomskiego i o tym, że życie muzykantów i wcale nie było takie łatwe.

- Na wesele dawniej się szło w niedzielę na dwa dni i przeszło, przy ucztach się odbywały wesela, grało się do czwartej rano i dłużej! Początek był bardzo ciężki, przerwa była dopiero nad ranem około trzeciej. Muzykanci nie mieli łatwego życia - mówili członkowie Kapeli Bolesława Mocarskiego.

W audycji opowiadali też o swoim repertuarze, na ktory składają się przede wszystkim "opoczyńskie wyrywasy", czyli szybkie, bardzo techniczne melodie. 

- Na Festiwalu Wszystkie Mazurki Świata w 2018 roku mieliśmy okazję porównać - u nas wstawia się więcej ozdobników, gramy oberki zrywane - melodie się urywają, w tańcu to się odczuwa - że podrywa człowieka do tańca - mówili w "Źrółach" Bolesław Mocarski, Jan Wochniak, Tadeusz Mocarski.

***

Tytuł audycji: Źródła

Prowadził: Kuba Borysiak

Goście: Bolesław Mocarski, Jan Wochniak, Tadeusz Mocarski

Data emisji: 14.08.2019

Godzina emisji: 15.35

at

Geneza tego święta jest związana z tradycją kościelną. Jest to najprawdopodobniej jedno z najstarszych świąt Maryjnych. Święto to pojawia się zarówno w tradycji kościoła wschodniego, w tradycji prawosławnej, ale również w obrządku rzymskim. Jego powstanie datuje się na V wiek. Oficjalnie nazywane jest Wniebowzięciem Najświętszej Marii Panny, a w tradycji wschodniej mówi się o Zaśnięciu Marii Panny. Nazw ludowych tego święta jest wiele, np. Matki Boskiej Zielnej. Związane to było z kulminacją okresu zielonego i z ziołami.

- Niektórzy badacze wiążą to święto z tradycjami przedchrześcijańskimi. Matka Boska jest przedłużeniem linii Pramatki, opiekunki ludzi. Religijność ludowa oparta jest na prostych wzorcach modelu rodziny, sprawiedliwego ojca i opiekuńczej matki. Jest to święto dziękczynne i błagalne, to moment, od którego zależała jakość życia ludzi w drugiej część roku i w zimie – mówiła w "Źródłach" etnolog, Klaudia Pazdan.

 - Dawniej najczęściej święcono tzw. wiązki, czyli różnego rodzaju bukiety, wiechy ziół, czasem były to wianki. Rośliny i zieloność zawsze były ważnym elementem tej tradycji. Zabierano z pola i z ziemi to, co ona obrodziła, po to, żeby to chronić. Do kościoła przynoszono to, co udało się zebrać, ale istniały różne obostrzenia tego, czego nie wolno przynosić i skąd powinny pochodzić rośliny. Wierzono, że najlepsze rośliny są zebrane u kogoś innego. Dopuszczano możliwość podbierania sobie niektórych plonów po to, żeby je przynieść do kościoła. Należało też przynieść rośliny, które pojawiały się we wszystkich sferach życia: leśne, polne i te rosnące dziko. Starano się nie zbierać roślin, które rosły na miedzy, bo miejsca graniczne uważano za niebezpieczne -  mogły tam kryć się czarownice. Wszystkie takie punkty, jak koniec wsi, drogę, miejsca niczyje uznawano za zamieszkane przez złe duchy i nie były one dobre do zbierania ziół. Starano się korzystać z miejsc pewnych – mówiła etnolog Klaudia Pazdan. – Co roku po zioła wracano do tego samego miejsca.

W "Źródłach" także opowieści o kwiatach i ziołach oraz pieśni maryjne i żniwne. Jakie zioła zbierano i po co? Zapraszamy do odsłuchnia całości audycji.

***

Tytuł audycji: Źródła 

Prowadziła: Magdalena Tejchma

Gość:  Klaudia Pazdan (etnolog)

Data emisji: 15.08.2019

Godzina emisji: 15.15

at/gs