Caravaggio, św. Paweł i koń, który ukradł show 

To najbardziej dramatyczne przedstawienie Dawida i Goliata w historii sztuki. Caravaggio nie powtórzył w tym obrazie żadnego z tradycyjnych sposobów prezentowania znanej starotestamentowej historii. Wręcz przeciwnie – daleko od nich odbiegł, nadając dziełu bardzo osobisty charakter. Caravaggio szukał sposobu na ułaskawienie i możliwości powrotu do Rzymu, a obraz jest wyrazem skruchy i zarazem prośbą o wybaczenie popełnionych kilka lat wcześniej grzechów.

Ważnym elementem obrazu świadczącym o jego pokutniczej wymowie jest napis na mieczu trzymanym przez Dawida. Widnieją na nim litery H-AS O S, które można odczytywać jako słowa św. Augustyna: "Humilitas occidit superbiam" – pokora zabija dumę. Pokorny Caravaggio, ukazując się pod postacią złego Goliata, pokonał własną pychę, dokonał wyroku na samym sobie, prosząc w ten przejmujący sposób o współczucie i wybaczenie.

Autentyczny żal czy artystyczna kreacja?

Brawura, niecierpliwość i nieokiełznany temperament, które przywiodły Caravaggia do zabójstwa popełnionego podczas bójki, zostały wykorzystane przez niego w wyrażeniu przejmującej pokuty. Ręka, która zabiła, stworzyła również jeden z najbardziej tragicznych w wyrazie aktów skruchy – autoportret, w którym malarz ukazał się jako pokonany głupiec, budzący współczucie nawet w swym własnym oprawcy.

Czy było to prawdziwe wyznanie skruchy, czy jedynie wybieg, aby uzyskać przebaczenie wpływowych patronów, trudno dociec. Tak znakomity malarz mógł wyrazić, wykreować każdą emocję. 

Caravaggio, "Dawid z głową Goliata", 1609-1610, płótno, 125 x 101 cm, Galleria Borghese, Rzym

***

Tytuł audycji: Jest taki obraz 

Prowadził: Michał Montowski

Gość: dr Grażyna Bastek

Data emisji: 11.10.2020

Godzina emisji: 14.45

Caravaggio "Dawid z głową Goliata"

Paul Gauguin, w swym bodaj najbardziej znanym obrazie, zmienił reguły malarstwa: spłaszczył kształty, zastosował wyraziste, czarne kontury, bawił się perspektywą, użył kolorów w sposób niemal abstrakcyjny, dla wzmocnienia ekspresji. Zmienił historię malarstwa w znacznie większym stopniu niż impresjoniści, dla których realistyczne przedstawienie świata było niepodważalnym celem.

Obraz Gauguina łączy rzeczywistość i wyobrażenie. Bretonki w regionalnych strojach słuchają kazania. Zrodzona w ich wyobraźni wizja walki Jakuba z aniołem znajduje się powyżej ich głów. Świat realny, od tego wizyjnego, odgradza dzielący obraz na dwie części pień kwitnącej jabłoni. Dolna część przedstawia rozmodlone i skupione kobiety na mszy w Pont-Aven, a górna - świat ich wyobraźni, duchowe przeżycie, doznane pod wpływem kazania. Gauguin był bardzo zadowolony z obrazu i w liście do Vincenta van Gogha napisał: "Myślę, że osiągnąłem silną rustykalną i zabobonną prostotę postaci. Całość jest bardzo mocna".

Paul Gauguin "Wizja po kazaniu, czyli walka Jakuba z aniołem", 1888, płótno, 73x92 cm, National Gallery of Scotland

***

Tytuł audycji: Jest taki obraz 

Prowadził: Michał Montowski

Gość: dr Grażyna Bastek

Data emisji: 18.10.2020

Godzina emisji: 14.45