Kto powiedział, że Moskale

to są bracia nas, Lechitów,

temu pierwszy w łeb przywalę

pod kościołem karmelitów.

To fragment pieśni patriotycznej pióra Rajnolda Suchodolskiego z 1831 roku, który ponad stulecie później zainspirował towarzystwo zbierające się w krakowskim domu Wisławy Szyborskiej przy ulicy Krupniczej 22 do zabawy w układanie czterowersowych wierszyków o narodach.

- Przepis jest prosty - opowiadała w "Notatniku Dwójki" Joanna Szczęsna . - Konstrukcja jest czterowierszowa, układ rymów ABAB. W pierwszej linijce powinna być jakaś nacja, w drugiej jakaś opinia o tej nacji, w trzeciej jakaś straszna tortura, pogróżka, w końcu w czwartej jakaś lokalizacja kościelna - tłumaczyła dziennikarka.

Moskalików początkowo nie nazywano moskalikami. - To się nazywało zabawą w "trawestowanie czterowiersza Rajnolda Suchodolskiego". Obecna nazwa wyłoniła się w korespondencji między mną a Michałem Rusinkiem ( sekretarz Wisławy Szymborskiej - przyp. red .). Jeden z maili z tymi wierszykami nosił po prostu taki tytuł - wspominała rozmówczyni Joanny Szwedowskiej.

Noblistka nie chciała ujawniać się publicznie ze swoją moskalikową twórczością. Obawiała się nieprzychylnych opinii. Podarowała więc swoje moskaliki Annie Bikont i Joannie Szczęsnej. Dziennikarki Gazety Wyborczej postanowiły przekonać jednak poetkę do ujawnienia się z tą twórczością: - Robiłam takie próby, że czytałam te wierszyki na przyjęciach. Wszyscy się zaśmiewali - opowiadała Szczęsna. - Zwróciłam się do Szymborskiej, że szkoda takie perły trzymać w ukryciu. Myśmy to opublikowały i wtedy zaczęło się szaleństwo, bo zostałyśmy zalane moskalikami od czytelników...

Więcej na temat historii moskalików i ich szans na bycie polskim towarem eksportowym - w nagraniu audycji.

bc/mc

Temat poczucia humoru pojawił się w rozmowie prowadzonej przez Andrzeja Franaszka w kontekście ogromnego zainteresowania czytelników lekką, dowcipną twórczością poetycką naszego gościa. Sam Michał Rusinek przypomniał, że jeszcze w 1993 roku "Fioletowa krowa" Stanisława Barańczaka, czyli antologia "niepoważnej" poezji angielskiej przeszła niemal bez echa. Jej niedawne wznowienie okazało się natomiast sukcesem.

- Myślę, że to kwestia coraz większego dystansu do PRL-u, którego absurdalność była bezkonkurencyjna. - uważa gość Dwójki. - Mam teorię, że absurdalne poczucie humoru musi opierać się na trwałych podstawach. Dlatego przodują w nim twardo stąpający po ziemi Anglicy.  Natomiast PRL był amorficzny, nie dawał tego typu fundamentów - dodał.

Michał Rusinek przypomniał, że pierwszym bastionem absurdalnego poczucia humoru w szarej rzeczywistości lat 80. był "Latający Cyrk Monty Pythona", a do nobilitacji w polskiej kulturze "niepoważnej" poezji przyczyniła się w znacznym stopniu Szymborska. - Po przyznaniu jej Nagrody Nobla pani Wisława otwarcie przyznawała się do tego typu twórczości. Wkrótce opiniotwórcze media zaczęły publikować lekką poezję i organizować konkursy, a znani ludzie zaczęli mówić, że piszą do szuflady - wyjaśnił.

Oczywiście głównym tematem rozmowy Andrzeja Franaszak z Michałem Rusinkiem były kontrowersje wokół współprowadzonej przez naszego gościa Fundacji Wisławy Szymborskiej. Poznaliśmy więc dosyć szczegółowo sposób finansowania organizacji, jej główne cele i przedsięwzięcia, a także sens zaskakujących gestów marketingowych samego Michał Rusinka. Mowa była też oczywiście o planach wydawniczych, wśród których znalazła się... książka Wisławy Szymborskiej dla dzieci!

Zachęcamy do wysłuchania nagrania audycji z cyklu "Dwukropek".

***

"Dwukropek" jest audycją Doroty Gacek i Andrzeja Franaszka, w której literatura spotyka się z tym wszystkim, co obok niej – współczesną kulturą, innymi dziedzinami sztuki, filozofią, religią, socjologią, ale też polityką i ekonomią. Jak piszą twórcy programu:

Dwukropek to znak, który zapowiada, prowadzi ku nowym perspektywom, jest niczym drzwi, otwarte na świat. Chcemy pokazać, że literatura może "nie widzi szybciej, ale widzi głębiej”.

mm/mc