1 czerwca 1926 urodziła się Marilyn Monroe, amerykańska aktorka filmowa, modelka i piosenkarka. Najpopularniejsza gwiazda Hollywood w latach pięćdziesiątych ubiegłego wieku. W komediach i melodramatach kreowała typ prostolinijnej i bezbronnej kobiety-dziecka uosabiającej seks, a zarazem poszukującej wielkiego uczucia.

Postać Marilyn Monroe została zawłaszczona przez popkulturę. Wielbiona jako wzór urody, w życiu prywatnym od wczesnego dzieciństwa zmagała z trudnym losem. Nie miała domu, wychowywała się w rodzinie zastępczej. Matka była schizofreniczką, nie wiadomo do końca, kto był jej ojcem. Przeżyła wiele nieudanych związków. Nie potrafiła odnaleźć się w rodzinie ani w społeczeństwie. Wielkie marzenie o karierze aktorskiej zrealizowała, ale słono za nie zapłaciła. Samotność osoby poszukującej akceptacji wpędziła Marilyn w rozmaite schorzenia nerwowe. Pod koniec kariery sprawiała ogromne problemy na planie filmowym.

Nie dane jej było, jak przepowiadał Andy Warhol, 15 minut sławy dla każdego. Marilyn Monroe dano ponad pięćdziesiąt lat życia po śmierci, a z pewnością przetrwa znacznie dłużej. – Jest kilka twarzy, które na zawsze zostaną w historii kina. Jedną z nich będzie Marilyn Monroe – mówił na antenie Polskiego Radia prof. Paweł Wieczorkiewicz.

Żyła krótko, umarła w wieku 36 lat, a wokół jej śmierci narosło wiele legend i nieporozumień. – To typowa postać dla środowiska rządzącego Stanami Zjednoczonymi za prezydentury Kennedy’ego. Tam było wszystko: mafia, narkotyki, ogromne przekręty finansowe – stwierdził Marek Urbański w audycji z cyklu "Piękny i bestia".

Marilyn Monroe z nizin społecznych weszła na sam szczyt, ale na skutek niekorzystnych okoliczności i złego świata skończyła fatalnie - to narracja, którą masowa publiczność, szczególnie amerykańska, wręcz uwielbia.

mjm

Emigracja

Przyszedł na świat 17 sierpnia 1879 roku w Warszawie jako Szmul Gelbfisz. Pochodził z ubogiej żydowskiej rodziny. Jako młody chłopak postanowił, podobnie jak wówczas wielu Żydów i Polaków, szukać swojego szczęścia w emigracji do Ameryki. Miał wówczas zaledwie 17 lat.

Droga młodego Szmula do Stanów Zjednoczonych okazała się wyjątkowo długa, ponieważ trwała aż trzy lata. Najpierw dotarł do Hamburga, w którym spędził kilka miesięcy i uzbierał pieniądze na bilet na statek do Wielkiej Brytanii.

W Wielkiej Brytanii zmienił nazwisko na Samuel Goldfish. Stamtąd trafił przez Kanadę do Stanów Zjednoczonych. Dzięki swoim zdolnościom do interesów szybko zdobył pracę w sprzedaży rękawiczek.

Współtwórca sławy Hollywood

Za pieniądze zarobione na rękawiczkach postanowił wejść w prężnie rozwijającą się branżę filmową. Jego wspólnikiem został szwagier, Jesse Lesky.

Razem zajęli się produkcją filmów i wspólnie nakręcili "Męża Indianki", który wszedł na ekrany w 1914 roku. Był to pierwszy film fabularny nakręcony w raczkującym Hollywood. Filmowcy uciekli ze wschodniego wybrzeża Stanów Zjednoczonych do Los Angeles w obawie przed Thomasem Edisonem, który opatentował kilka wynalazków niezbędnych do produkcji filmów. Używał prawa patentowego do szantażowania konkurencji. Przemysł filmowy zaczął przenosić się do Kalifornii, która nie uznawała patentów Edisona.

"Mąż Indianki" okazał się przełomowym dziełem dla kinematografii również z powodu swojej wielowątkowej narracji. Akcja rozgrywała się na rozległej przestrzeni od Wielkiej Brytanii po Dziki Zachód, a film łączył w sobie cechy westernu i romansu.

Amerykański sen

Samuel Goldfish odniósł sukces w przemyśle filmowym. W 1918 roku ponownie zmienił nazwisko, które zaczął uważać za niepoważne. Odtąd stał się znany jako Samuel Goldwyn. Zaczerpnął je od nazwy swojej nowej wytwórni, którą założył w 1916 roku jako Goldwyn Pictures Corporation.

W 1924 roku została połączona z przedsiębiorstwami Marcusa Loewa oraz Louisa Meyera i dała początek słynnej wytwórni filmowej Metro-Goldwyn-Meyer.

Tak samo jak Goldwyn byli środkowoeuropejskimi Żydami, podobnie jak wielu współtwórców Hollywood.

Posłuchaj, co o tym środowisku opowiedział w Polskim Radiu Andrzej Krakowski, autor książki "Pollywood. Jak stworzyliśmy Hollywood".

Filmy Samuela Goldwyna zdobyły popularność dzięki wysokiej jakości. W swojej karierze wyprodukował 139 filmów, które dostały aż 48 nominacji oskarowych i zdobyły dziewięć statuetek.

sa

Źródła: A. Krakowski, Pollywood. Jak stworzyliśmy Hollywood, Warszawa 2011.

Z okna mieszkania, przez pryzmat internetu, przeżyć własnych i bliskich, filmowcy bacznie obserwują rzeczywistość. - Film dokumentalny będzie miał materiał do zaobserwowania i do opisania - zauważył Jacek Bławut. - Ciekawe, co się stanie po, bo już w trakcie widzimy, że coś się dzieje, nasze życie ulega zmianie. Będą jakieś konsekwencje jak minie ta kwarantanna.

Pytany o osobiste postrzeganie trwającego odosobnienia filmowiec wspominał czasy PRL-u. - Przypomina mi to trochę czasy życia w komunizmie. Naraz cisza, samochodów niewiele, więcej siedzimy w domu. Coś takiego, co przerabiałem już - opowiadał. - Byliśmy w takim permanentnym zagrożeniu, tego napięcia było bardzo dużo w naszym życiu, to napięcie teraz jest bardziej refleksyjne niż groźne - zaznaczył.

Przymusowa przerwa w aktywności zawodowej dokumentalistów zmieniła ich sytuację materialną. - Wiele osób nie ma środków do życia i to jest dramat. Nie tylko filmowcy mają problem, ale większość ludzi na tej ziemi - ocenił Jacek Bławut, który w każdą swoją produkcję wkłada nie tylko serce, ale także mnóstwo czasu. - Te filmy trwają. Sam robiłem średnio 2 do 6 lat każdy film - to jednak nie zatrzymuje dokumentalistów. - Widzę wśród kolegów, że cały czas kombinują jak tę rzeczywistość zobaczyć, nawet bez wychodzenia z domu.

***

Tytuł audycji: Wybieram Dwójkę

Prowadzi: Bartosz Panek, 

Gość: Jacek Bławut (dokumentalista)

Data emisji: 22.04.2020

Godzina emisji: 16.30