30 lat od morderstwa księdza Jerzego Popiełuszki, pomimo skazania sprawców tej okrutnej zbrodni, niejasne pozostają jej okoliczności. Część badaczy uważa sprawę za niezakończoną i podważa ustalenia tzw. procesu toruńskiego. W jego wyniku, wyrokiem sądu z roku 1985, skazano trzech oficerów MSW: kpt. Grzegorza Piotrowskiego, por. Leszka Pękale i por. Waldemara Chmielewskiego za uprowadzenie, torturowanie i zabójstwo ks. Jerzego Popiełuszki, zaś ich przełożonego płk Adama Pietruszkę - za sprawstwo kierownicze zbrodni.

Uwagę zwraca fakt, że wysokie wyroki zbrodniarzy krótko po procesie łagodzono aż dwukrotnie.

Prokurator IPN Marcin Gołębiewicz w audycji "Klub Ludzi Ciekawych Wszystkiego" zauważył, że na rozwiązanie "kwestii księdza Jerzego" wpływ mogły mieć doświadczenia służb, zdobyte przy okazji sprawy Grzegorza Przemyka. - Śmierć księdza Jerzego nastąpiła niespełna cztery miesiące po wyroku zapadłym w sprawie tragicznej śmierci Grzegorza Przemyka. To był moment, kiedy w eter poszła wiadomość, że funkcjonariusze policji są niewinni tej zbrodni, a odpowiadają za nią sanitariusz i kierowca.

Zdaniem rozmówcy Hanny Marii Gizy resort wyciągnął z tego wnioski i po zabójstwie Jerzego Popiełuszki od razu wskazał grupę winnych funkcjonariuszy i doprowadził do skazania bezpośrednich sprawców i sprawcy kierowniczego.

Biorący udział w audycji Piotr Litka opowiadał, że pracownicy Samodzielnej Grupy "D" Departamentu IV MSW byli wyjątkowo zdeterminowani w swym polowaniu na księdza Jerzego.

- Pierwsza próba zamachu na księdza Popiełuszkę miała miejsce 7 października w pociągu relacji Warszawa - Katowice. W jednym z przedziałów, w środku wagonu, wraz z księdzem Jerzym jechał Piotrowski. Po dwóch stronach wagonu na czatach byli Pękala i Chmielewski. Przed wyrzuceniem z pociągu uchroniły księdza dwie osoby jadące z nim w przedziale. Kolejna próba miała miejsce 13 października. Następna, ta z 19 października, okazała się - niestety - skuteczna...

Co dziś wiemy o śmierci księdza Jerzego, czy jest szansa na rozwiązanie zagadek związanych z tą zbrodnią? Zachęcamy do wysłucha audycji, w której udział wzięli: Dariusz Gabrel - dyrektor Głównej Komisji Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu IPN; prokurator IPN Marcin Gołębiewicz; Piotr Litka - reżyser, dokumentalista i autor książki o ks. Jerzym, a także ks. Jan Sikorski, który przejął po śmierci ks. Jerzego odpowiedzialność za prowadzenie mszy św. za Ojczyznę w kościele św. Stanisława Kostki na warszawskim Żoliborzu.

Audycję przygotowała Hanna Maria Giza.

bch/ag

- Stary cmentarz warszawski jest jak olbrzymia księga opisująca dzieje dwustu lat trudnej sławy i chwały stolicy fatalnie usytuowanej na europejskim rozdrożu. Chodząc od grobu do grobu, jak gdyby się przerzucało karty owej wielkiej księgi do przodu, to znów wstecz... - twierdził innym razem twórca Społecznego Komitetu Opieki nad Starymi Powązkami.

Jego obecni członkowie, którzy byli gośćmi Hanny Marii Gizy, zgodzili się, że zabytkowy cmentarz pozostaje jedynym w swoim rodzaju podręcznikiem historii Polski. Ale nie tylko. - To także wspaniała galeria rzeźby i małej architektury, na który złożyły się prace najwybitniejszych artystów - podkreślił konserwator zabytków Wiesław Procyk.

Wiesław Procyk, fot. Grzegorz Śledź/PR2

A fotograf Tomasz Rogala, autor albumu o Starych Powązkach, zwrócił uwagę na szczególną "fotogeniczność" cmentarza. - Specyficzne światło potrafi w jednej chwili wydobyć z nagrobka, rzeźby czy detalu niebywałą ekspresję. Co istotne, na Powązkach nigdy nie ma złej pogody. Nawet w deszczu można ujrzeć coś, czego wcześniej nie zauważaliśmy - powiedział.

Natomiast Jerzy Kisielewski mówił o pozytywnej roli pewnej formy snobizmu. - W Perugi są rodziny, które mogą się poszczycić, iż od czterystu lat mieszkają w tym samym domostwie. W Warszawie to z oczywistych względów niemożliwe. Możemy natomiast pielgrzymować do grobowca rodzinnego na Powązkach - wyjaśnił.

Jerzy Kisielewski i Tomasz Rogala, fot. Grzegorz Śledź/PR2

Zachęcamy do wysłuchania nagrania "Klubu Ludzi Ciekawych Wszystkiego". W audycji mowa była między innymi o ponad dwóchsetletniej historii warszawskiej nekropolii, która nie od początku była elitarnym cmentarzem. Hanna Maria Giza gościła również Marcina Święcickiego, przewodniczącego Zarządu Społecznego Komitetu Opieki nad Starymi Powązkami.

mm/mk

Hanna Maria Giza, fot. Grzegorz Śledź/PR2

Początek XX wieku był pierwszym od czasów powstania styczniowego okresem, kiedy Polacy na nowo podjęli walkę zbrojną o odzyskanie niepodległości. Pierwsi za broń chwycili robotnicy związani z Polską Partią Socjalistyczną.

- Celem większości ataków terrorystycznych były kasy sklepów monopolowych, z których dochód szedł na utrzymanie organizacji - mówił w Dwójce Wojciech Lada. - Celem wyższego rzędu były zamachy na przedstawicieli caratu i policję, co miało pokazać, że istnieje siła w narodzie gotowa do walki.

Twórca Organizacji Bojowej PPS Józef Piłsudski nie był zwolennikiem terroryzmu, ale wiedział, że nie powstrzyma powszechnego dążenia do zemsty na zaborcach. Wola walki w robotnikach była tak duża, że po zamachu na pociąg Radkowie, grupa kilkudziesięciu bojowników była w stanie pokonać pieszo około 30 kilometrów do Łodzi, by na szóstą rano stawić się do pracy w fabryce...

Jak wyglądała codzienność robotników zaangażowanych w walkę, w jaki sposób byli zaangażowani w konspirację w czasie II wojny światowej - o tym w nagraniu audycji.

***
Tytuł audycji: "Klub Ludzi Ciekawych Wszystkiego"
Prowadziła: Hanna Maria Giza

Goście: prof. Krzysztof Liedel (prawnik, specjalista w zakresie terroryzmu międzynarodowego i jego zwalczania, doktor nauk wojskowych), prof. Janusz Odziemkowski (historyk), Wojciech Lada (autor książki "Polscy terroryści")

Data emisji: 8.11.2014

Godzina emisji: 16.00

bch