- Po raz pierwszy w historii NIKE na 20 nominacji połowę stanowiły powieści - opowiadał w Dwójce sekretarz nagrody Juliusz Kurkiewicz.

Do finałowej siódemki zakwalifikowały się ostatecznie aż cztery powieści. Gość "Sezonu literackiego" podkreślał, że pojawiający się w nich rodzaj narracji nie należał, do tej pory, do dominujących w Polsce. - To nie są powieści oparte na języku ani bardzo zeseizowane. To opowieści z mocną fabułą, którą każdy człowiek może z wielkim zainteresowaniem przeczytać - zauważał. Zarówno w książce Szczepana Twardocha "Morfina", jak i Joanny Bator "Ciemno, prawie noc" oraz "Nocy żywych Żydów" Igora Ostachowicza pojawiają się wątki sensacyjne, elementy thrillera i horroru. - Wszystkie te książki trzymają w napięciu - dodawała krytyczka Justyna Sobolewska.

Powieści ostatecznie zdominowały finałową galę. Nagroda NIKE powędrowała do Joanny Bator za książkę "Ciemno, prawie noc", zaś nagrodę czytelników zdobyła powieść Szczepana Twardocha "Morfina".

Tegoroczną nowością wśród nominacji było pojawienie się komiksu, który w konkursie reprezentował album "Przygody na bezludnej wyspie” Macieja Sieńczyka. - Ostatnie edycje Nike coraz mocniej zagarniają marginesy literatury - zwracała uwagę Justyna Sobolewska. - Wyciągani są pisarze mniej znani albo doceniona zostaje waga eseju. Zauważenie literackości komiksu Macieja Sieńczyka jest konsekwencją tych poszukiwań.

Międzygatunkowość nagrody NIKE jest tym, co od lat decyduje o jej atrakcyjności, a zarazem wyróżnia ją spośród wielu innych literackich nagród. Istotny jest też jej kaliber promocyjny, który sprawia, że werdykt jury faktycznie przekłada się na sprzedaż zwycięskiego tytułu, choć ten marketingowy zmniejszył się przez lata. - Kiedyś na sprzedaż wpływało znalezienie się książki wśród 20 nominowanych. Teraz to już dotyczy tylko siódemki. W przypadku laureata, po ogłoszeniu werdyktu sprzedaż wzrastała średnio o 300% - wyliczał Juliusz Kurkiewicz.

Więcej na temat nagrody NIKE, ale też poszczególnych nominacji w nagraniu audycji Elżbiety Łukomskiej i Doroty Gacek.

W tym roku do ścisłego finału jury konkursu wybrało siedem książek: cztery powieści, książkę reportażową, tom poetycki i komiks:

- "Ciemno, prawie noc”, Joanna Bator, W.A.B., Warszawa (powieść);
- "Patrz na mnie, Klaro!”, Kaja Malanowska, Krytyka Polityczna, Warszawa (powieść);
- "Noc żywych Żydów”, Igor Ostachowicz, W.A.B., Warszawa (powieść);
- "Morfina”, Szczepan Twardoch, Wydawnictwo Literackie, Kraków (powieść);
- "Mokradełko”, Katarzyna Surmiak-Domańska, Czarne, Wołowiec (reportaż);
- "Bach for my baby”, Justyna Bargielska, Biuro Literackie, Wrocław (tom poetycki);
- "Przygody na bezludnej wyspie”, Maciej Sieńczyk, Lampa i Iskra Boża, Warszawa (komiks).

bch

- Witkiewicz, jako absolwent ekskluzywnej szkoły Pawłowskiego Pułku lejbgwardii, brał udział w I wojnie światowej - opowiadał gość Dwójki. - W trakcie walk został bardzo ciężko ranny i przez wiele godzin leżał na polu bitwy. To był moment przełomowy w jego życiu i prawdopodobnie najbardziej zamienny dla wszystkich spraw, które go prześladowały. Świadomość nadchodzącej, nieuchronnej śmierci to szczególne doświadczenie egzystencjalne.

W trakcie 4-letniego pobytu w Rosji Stanisław Ignacy Witkiewicz prowadził dziennik, który zniszczył po powrocie do Polski. - To niepowetowana strata, bo gdyby te zapiski się ostały, byłyby cennym źródłem wiedzy o tym, co jeszcze jest tajemnicą - stwierdził profesor Degler. - Witkacy czasem zwierzał się przyjaciołom z tych doznań. Ci zaś potem wspominali, że opisywał straszliwe, wprost niesamowite paroksyzmy strachu, które przeżywał nieraz pod ogniem pierwszej linii okopów, albo gdy roztrzęsiony jak galareta prowadził swych ludzi na niemieckie pozycje.    
Po powrocie z frontu do Petersburga Witkiewicz rozpoczął leczenie, gdyż zdiagnozowano u niego stany depresyjne, bliskie schizofrenii. - Sądzę, że ta kontuzja miała potem konsekwencje w kolejnych okresach jego życia i była powodem załamań, myśli samobójczych - podsumował rozmówca Joanny Szwedowskiej.

Wówczas to w jego twórczości pojawiły się nowe wątki i motywy. - Odtąd w jego sztukach i powieściach będą pojawiać się wysocy rangą rosyjscy oficerowie, którzy zawsze, nieodmiennie bardzo źle kończą - tłumaczył Jan Gondowicz. - Po powrocie do Zakopanego artysta zaczął też  odznaczać się hiperaktywnością, której zawdzięcza opinię "wariata z Krupówek". Wówczas powstało 30 dramatów, ale i tak szaleńcze lata Witkacego przeszły bardziej do historii obyczajowości niż literatury.

O lękach, demonach i tajemnicach Witkacego w "Strefie literatury" opowiadali prof. Janusz Degler i Jan Gondowicz. Audycję prowadziła Joanna Szwedowska.

kul/mc

- Żyję wśród książek. Może to staromodne, ale nie traktuję literatury jako intelektualnej rozrywki, lecz jako budulec dnia codziennego - podkreślał poeta w rozmowie z Katarzyną Hagmajer-Kwiatek. - Miałem szczęście spotkać ludzi, którzy pokierowali moją tułaczką po lekturach, co pozwoliło mi zaoszczędzić sporo czasu - dodał. Wśród swoich przewodników wymienił Bohdana Zadurę, Piotra Sommera oraz świetnie znanego słuchaczom Dwójki Piotra Matywieckiego.

To nie jest wizerunek Krzysztofa Siwczyka, który utrwalił się w masowej świadomości za sprawą  buntowniczego debiutu literackiego ("Dzikie dzieci", 1995) oraz roli Rafała Wojaczka w słynnym filmie Lecha Majewskiego. - Cechował mnie wtedy narcyzm, naturalny dla tego okresu życia. Miałem poczucie omnipotencji. Przekonanie, że to, co napiszę, zmieni świat - wspomina poeta z uśmiechem. - Na przełomie stulecia osiadłem na rodzinnym Śląsku i spokojnie dojrzewałem - zaznaczył.

"Dokąd bądź" jest w pewnym sensie syntezą dwóch okresów w życiu i twórczości Krzysztofa Siwczyka. - Jest tu trochę sensualnej, konfesyjnej i anarchistycznej poetyki rodem z moich wczesnych wierszy. Ale nie zrezygnowałem też z formalnych eksperymentów - wyjaśnił poeta. Chodzi między innymi o w specyficzny sposób rozbudowane zdania, odzwierciedlające nasz sposób myślenia: nielinearny, anegdotyczny, rozproszony.

Z opinią Siwczyka zgodziła się chyba Kapituła Nagrody Kościelskich, która w uzasadnieniu werdyktu zwróciła uwagę na "nową jakość w dorobku pisarza o ustalonej już pozycji w krajobrazie polskiej literatury". Zarazem jednak zwróciła uwagę, że "Dokąd bądź"  jest przedsięwzięciem "z pogranicza literatury i życia". Powstanie poematu związane było bowiem z zupełnie nowym dla Krzysztofa Siwczyka doświadczeniem, jakim jest ojcostwo.

Jak wpłynęło ono na jego postawę i plany? Zachęcamy do wysłuchania nagrania z audycji "Strefa literatury".

mm, ei