W grudniu 1409 roku król Władysław Jagiełło w Brześciu Litewskim uzgadniał z Wielkim Księciem Witoldem i Mikołajem Trąbą – podkanclerzym koronnym, strategię i szczegóły wielkiej wojny z Krzyżakami.

8 maja roku 1410 król wraz wojskami koronnymi wyruszył z Wawelu na największą polską bitwę w czasach średniowiecza – pod Grunwald.

O królu Jagielle, jego zamku i o przygotowaniach do wielkiej bitwy Hanna Maria Giza rozmawiała na Wawelu z prof. Lidią Korczak, dyrektorem Jerzym Petrusem, Agnieszką Janczyk i Krzysztofem Czyżewskim.

Czasy bezpośrednio poprzedzające wielką wojnę.

Wawel w czasach Jagiełły.

Dwa grunwaldzkie miecze

Wawel dziś a sprzed 600 laty (sala Kazimierza Wielkiego, skarbiec).

Powrót zwycięskiego króla na Wawel.

Portret króla.

„Król polski Władysław po przybyciu na – mające być wsławione przyszłą bitwą – pola wsi Stębarku i Grunwaldu kazał rozbić obóz wśród zarośli i gajów, których tutaj było wiele.
Kiedy więc rozpięto namiot kapliczny – król zamierzał wysłuchać mszy w czasie, gdy wojsko zajmowało się rozbijaniem obozu – przybył rycerz Hanek z Chełmu, herbu Ostoja, donosząc, że widział wojsko wrogów o parę kroków od siebie” – zapisali kronikarze.

Jedna z największych bitew w historii średniowiecznej Europy rozpoczęła się około południa 15 lipca 1410 r.

Zapraszam na drugą część "Tryptyku grunwaldzkiego" i spotkanie z prof. Haliną Manikowską oraz prof. Wojciechem Iwańczakiem – Hanna Maria Giza.

Fragment "Kroniki konfliktu króla polskiego Władysława z Krzyżakami w roku
pańskim 1410" autorstwa Zginiew Oleśnickiego i Mikołaj Trąby:

O wiarygodności źródeł pisanych z epoki:

Gdzie poległ Ulrich von Jungingen?

Komu i po co była potrzebna wojna?

Dlaczego właśnie pod Grunwaldem?

Rozmiary, uzbrojenie i strategia obu armii:

Czy pod Grunwaldem słychać było strzały?

Rzeż pod Grunwaldem czyli... narodziny nowoczesnego patriotyzmu:

Książe Witold - postać szekspirowska:

Dlaczego nie zdobyliśmy Malborka?

- Tworząc "Bitwę pod Grunwaldem" Jan Matejko jak Biblię traktował kronikę Jana Długosza, główne źródło opisujące zmagania wojenne na polach Grunwaldu - powiedziała kustosz Galerii Malarstwa Polskiego w Muzeum Narodowym, Ewa Micke-Broniarek.

-Matejko wyróżniał się wśród artystów swoich czasów ogromną wiedzą historyczną- przypomniała kustosz. Jednak wśród wszystkich dzieł Matejki "Bitwa pod Grunwaldem" wyróżnia się szczególną dbałością o wierne oddanie na płótnie rzeczywistości historycznej. Malarz bazując na kronice Jana Długosza oraz w pewnym stopniu na przekazie Marcina Bielskiego, precyzyjnie oddał ostatnią fazę bitwy - śmierć Wielkiego Mistrza Zakonu.

Zgodne z kronikarskim przekazem Długosza pozostaje umieszczenie w centralnym punkcie obrazu księcia Witolda. Kronikarz bowiem wielokrotnie podkreślał, że najbardziej ruchliwym i dynamicznym podczas bitwy wojownikiem był książę litewski. Król Polski natomiast obserwował bitwę ze wzgórza jako główny wódź. Matejko umieścił więc wyczekującego na rozwój wydarzeń Jagiełłę po prawej stronie obrazu w niewielkim oddaleniu od pola bitwy.

Ponieważ Matejko przedstawiał na płótnie także własne refleksje na temat dziejów Polski, niektóre treści malarz z rozmysłem modyfikował. -Aby zawrzeć własny przekaz, Matejko posługiwał się ukrytym językiem znaczeń - wyjaśniła Micke-Broniarek. -Na obrazie celowo pojawiły się pewne elementy nieobecne w historii, które mówią o wizji dziejów, jaką miał Matejko - uzupełniła.

-Dodaną przez malarza postacią jest Henryk von Plauen - opisywała kustosz. Zaznaczyła, że Matejko dobrze wiedział, że następca Ulryka von Jungingena nie był obecny na polu bitwy. W czasie starcia von Plauen zmierzał do Malborka, aby przygotować twierdzę do obrony przed polsko-litewskimi wojskami. Po przejęciu dowództwa nad Malborkiem von Plauen powstrzymał ofensywę wojsk Jagiełły, broniąc w ten sposób Zakon przed klęską. -Obecność tego wojownika krzyżackiego na obrazie zazwyczaj jest interpretowana jako chęć podkreślenia przez Matejkę, że wielkie zwycięstwo przyniosło nikłe rezultaty i nie zostało w pełni wykorzystane, czego wyrazem był zawarty w roku 1411 pokój toruński - wyjaśniła Micke-Broniarek.

Różnie natomiast tłumaczy się umieszczenie na płótnie włóczni św. Maurycego, którą jeden z niższych rangą wojowników godzi Ulrika von Jungingena. W rzeczywistości włócznię otrzymał od cesarza niemieckiego Ottona III w 1000 roku Bolesław Chrobry. Wręczając prezent Otton III zapraszał do europejskiej rodziny chrześcijańskiej państwo polskie oraz dawał mu prawo do prowadzenia misji chrystianizacyjnej na wschodzie. -Na obrazie Matejki włócznia zwrócona przeciwko Wielkiemu Mistrzowi być może przedstawia fałsz Zakonu, który uzurpował sobie prawo do prowadzenia chrystianizacji, tym samym tłumacząc swoją obecność w tej części Europy - powiedziała kustosz.

Matejko inaczej przedstawił także losy Konrada Białego, księcia na Oleśnicy, który na obrazie jako jedyny z rodu piastowskiego walczył po stronie Zakonu. -Matejko namalował księcia jako zabitego, spadającego już z konia zdrajcę, który za zdradę kraju zapłacił własnym życiem" - mówiła Micke-Broniarek. "Jednak w bitwie Konrad Biały nie stracił życia, lecz trafił do niewoli - wyjaśniła.

Malując obraz, Matejko zawsze czerpał ze wzorów, które pozwalały mu prześledzić dokładnie układ fałd na szatach, napięcie mięśni czy mimikę twarzy. Wobec tego malarz miał kłopoty z przedstawieniem na obrazie gotyckich broni i zbroi rycerzy, ponieważ przekazy kronikarskie oraz dostęp do zbiorów muzealnych nie pozwalały mu na pełne oddanie średniowiecznych realiów. Te eksponaty, którymi dysponował, pochodziły z innych czasów, niekiedy już renesansowych. -Postaci na obrazie są obleczone dużą ilością tkanin.  Niektórzy historycy tłumaczą, że Matejko w ten sposób próbował ukryć niezgodność obrazu z historią - zauważyła Micke-Broniarek.

Jak powiedziała kustosz, również sylwetki wojowników były inspirowane realnymi postaciami. Z pomocą malarzowi przychodziły krakowskie elity, które pozowały chętnie wówczas bardzo znanemu już malarzowi - tłumaczyła kustosz.

-Często na obrazie poszukuje się samego Matejki - powiedziała Micke-Broniarek. Wiele twarzy na obrazach Matejki posiada jego rysy. -Na "Bitwie pod Grunwaldem" można dopatrywać się malarza w postaci w kapturze katowskim, jednak ze względu na niedużą wyrazistość tej postaci są to daleko idące sugestie - wyjasnia kustosz.

Wzięli w nim udział prezydent-elekt Rzeczypospolitej, prezydent Litwy, Wielki Mistrz Zakonu Krzyżackiego, prezydenci państw regionu oraz przewodniczący Parlamentu Europejskiego.

Bronisław Komorowski powiedział, że bitwa pod Grunwaldem była zetknięciem się dwóch koncepcji cywilizacyjnych. Prezydent-elekt dodał, że jej finał był cezurą, która zadecydowała, że Europa poszła w stronę wolności i jedności. W jego ocenie była to droga do sukcesu, która doprowadziła do utworzenia unii Polski i Litwy. Komorowski przypomniał, że było to państwo, w którym wiele kultur i nacji znalazło dla siebie miejsce.

Prezydent Litwy Daria Grybauskaite powiedziała, że wiktoria grunwaldzka przypomina nam, jak wiele potrafią narody polski i litewski oraz ich sojusznicy, gdy działają razem. Daria Grybauskaite mówiła po polsku, że Grunwald miał zawsze znaczenie symboliczne dla Litwinów. Dodała, że w słowie Żalgiris, czyli Grunwald zakodowane są wolnościowe i niepodległościowe nadzieje Litwinów. Prezydent Litwy podziękowała Polakom za organizację obchodów.

Wielki Mistrz Krzyżacki uważa, że 600 lat po bitwie grunwaldzkiej można mówić o pojednaniu. Biskup Bruno Platter powiedział, że w tym stuleciu znacząco zmienia się postrzeganie Bitwy pod Grunwaldem. Zanika bowiem mit grunwaldzki, bazujący - jego zdaniem - na wzajemnej niechęci. Według Wielkiego Mistrza, obecnie polityczne wykorzystywanie tego zakonu przez Niemcy i Polskę przeszło do historii.

Jerzy Buzek powiedział podczas Apelu Prezydenckiego, że pod Grunwaldem ludy naszej części Europy upomniały się o cywilizację solidarności i o wolność oraz godność człowieka. Przewodniczący Parlamentu Europejskiego podkreślił, że bitwa sprzed 600 lat, to zwycięstwo najważniejszych praw. Buzek mówił, że dzięki zwycięstwu pod Grunwaldem Polacy, Litwini i Rusini zaczęli współdecydować o tym, jak będzie wyglądać Europa. Dodał, że wówczas broniliśmy prawa narodów do samostanowienia. Przewodniczący Parlamentu Europejskiego powiedział też, że po 600 latach pamiętamy o poległych i o misji cywilizacyjnej, którą przez kilkadziesiąt lat prowadził Zakon Krzyżacki.

Wieczorem oficjalne delegacje udadzą się na zamek w Malborku. Wezmą tam udział w widowisku historycznym "Banderia 1410".

Program 1, jako pierwszy w Polsce, przeprowadzi transmisję inscenizacji bitwy pod Grunwaldem w systemie dźwięku przestrzennego Dolby Pro Logic II. Warunkiem jest posiadanie kina domowego.

Posłuchaj >>> Grunwald reklamówka 15-07-10.mp3 (461,98 KB)

(pm), IAR