- Przy okazji tematu warszawskich kawiarni trzeba przypomnieć postać Antoniego Słonimskiego, który był ich stałym bywalcem - opowiadał w "Zapiskach ze współczesności" Kordian Tarasewicz. - Jest nawet coś takiego jak szlak Słonimskiego: Nowy Świat, potem był Marzec na Placu Trzech Krzyży, potem był PIW na Foksalu, Wilanowska w Alejach Ujazdowskich, no i Czytelnik. Ten szlak był słynny.

Varsavianista przywoływał słowa Artura Międzyrzeckiego, który uważał, że stolik Antoniego Słonimskiego był odpowiednikiem codziennej gazety i nie mógł być lekceważony.

- Słonimski przychodził o pewnej godzinie. Miał karteczkę, na której miał zapisane jakieś wydarzenia albo żart. On był inspiratorem powiedzeń, określeń, inicjatyw, które podejmowali literaci.

Ich ostrze nierzadko skierowane było w ówczesne władze, które z niepokojem patrzyły na kawiarniane plotki. - Eryk Lipiński wspomina, że w Lajkoniku na Placu Trzech Krzyży opowiadano żarty antyrządowe, że nawet jakiś poseł powiedział żeby panowie z Lajkonika nie wyobrażali sobie, że kiedyś dojdą do władzy. W końcu ta kawiarnia została przez władze zamknięta - opowiadał Kordian Tarasewicz.
***
Kordian Tarasiewicz, syn znakomitego aktora Michała Tarasiewicza, urodził się 19 listopada 1910 r. W 1930 r. rozpoczął praktykę w rodzinnej firmie "Pluton" - palarni kawy założonej w 1882 r. przez swojego dziadka Tadeusza Tarasiewicza, która była pierwszym tego rodzaju przedsięwzięciem na ziemiach polskich.

Audycję "Zapiski ze współczesności" przygotowała Ewa Stocka-Kalinowska.

Od poniedziałku (2 grudnia) do piątku, godz. 11.45

Kordian Tarasiewicz, fot. Dawid Skoblewski / Wikimedia / CC

6 grudnia 1919 roku odbył się pierwszy publiczny występ grupy Skamander. Swoją nazwę poeci wzięli ze strofy z "Akropolis" Stanisława Wyspiańskiego: "Skamander połyska, wiślaną świetląc się falą".

Skamandra tworzyło w zasadzie pięciu poetów: Jarosław Iwaszkiewicz, Jan Lechoń, Antoni Słonimski, Julian Tuwim i Kazimierz Wierzyński. Grupa zaczęła formować się wśród studentów Uniwersytetu Warszawskiego już w czasie I wojny światowej wokół czasopisma "Pro Arte et Studio".

Na zdjęciu: Portret Juliana Tuwima pędzla Stanisława I. Witkiewicza, źr. Wikiemdia Commons/dp 

Poeci odrodzonej Polski 

Formalne powstanie grupy zbiegło się z odrodzeniem Polski. -To, co zrobili Skamandryci, to zdystansowanie się wobec polskiego modernizmu, Młodej Polski - wyjaśniał w audycji Michała Montowskiego z cyklu "Kultura w Radiowej Jedynce" dr Marek Gumkowski, literaturoznawca. - Zdystansowali się od zapatrzonego w siebie, indywidualistycznego, smęcącego poety.

Na zdjęciu: Kazimierz Wierzyński, źr. Wikimedia Commons/dp 

Choć, w przeciwieństwie do grup awangardowych początku XX w., Skamandryci nie opracowali nigdy programu, to można doszukać się w ich twórczości elementów wspólnych. Poezja Skamandrytów z jednej strony wyrażała zachłyśnięcie się wolnością i zrzucenie narodowowyzwoleńczego brzemienia, z drugiej cechowała się dążeniem do zrozumienia i uczestnictwa w otaczającej rzeczywistości. Członkowie grupy nie stronili od odwoływania się do twórców poprzednich epok.

Na zdjęciu: Fragment okładki książki "Inne życie. Biografia Jarosława Iwaszkiewicza". Wydawnictwo Iskry 

Demokratyzacja poezji

Dążenie do demokratyzacji odrodzonego państwa natchnęło członków grupy: Skamandryci ze swojej działalności uczynili zawód, a twórczość miała trafiać do zwykłych ludzi. Poeci ze Skamandra występowali w warszawskiej kawiarni Picador, w której działalność grupy została zainicjowana 29 listopada 1919. - Na jednym z pierwszych pikadorejskich spotkań Tuwim deklamował parodię wiersza "Nie rusz Andziu tego kwiatka". To była po prostu zabawa, to nie były jakieś napuszone wystąpienia polityczne - wyjaśniał literaturoznawca.

W trakcie największej aktywności grupy (1920-28) ich trybunę stanowiło czasopismo "Skamander". Miesięcznik ukazywał się ponownie w latach 1935-39.

Na zdjęciu: Jan Lechoń, przed 1933, Wydawnictwo Komitetu Głównego Tygodnia Książki Polskiej, źr. Wikimedia Commons/dp

Rozpad Skamandra

Entuzjazm niepodległościowy Skamandrytów, który łączył grupę, zaczyna zanikać się wraz z zabójstwem prezydenta Narutowicza w 1922 roku. Podziały między poetami pogłębiały się stopniowo na tle stosunku do wydarzeń politycznych:  przewrotu majowego w 1926 roku, czy rozpadu obozu sanacyjnego po śmierci Piłsudskiego w 1935 roku.

Na zdjęciu: Antoni Słonimski. Źr.: Antoni Słonimski. Alfabet wspomnień, PIW, Warszawa, 1975 Wikimedia Commons/dp. 

Grupa, której pragnieniem było uczestnictwo i afirmacja życia w odrodzonej Polski, nie wytrzymała wewnętrznych kryzysów, które zaczęły gnębić Rzeczpospolitą.

Posłuchaj audycji o grupie Skamander.

bm