O tym, jak chrześcijaństwo rozwijało się w Egipcie i w Nubii i co z tej tradycji przetrwało do naszych czasów, ze swoimi gośćmi: prof. Tomaszem Derdą, Stefanem Jakobielskim i Tomaszem Góreckim, w Sezonie na Dwójkę, rozmawiała Katarzyna Kobylecka.

Św. Mina i Chrystus. VI-wieczna ikona z Bawit, Egipt, obecnie w Luwrze

Według podań kościół koptyjski zawdzięcza swoje powstanie działalności św. Marka Apostoła, który w 68 r. na terenie Aleksandrii poniósł śmierć męczeńską. Nie ma jednak na to dowodów historycznych. Tomasz Derda wyjaśnia, że chrześcijaństwo w Egipcie pojawiło się dokładnie w takim samych okolicznościach, jak w innych prowincjach państwa rzymskiego. -Było to państwo wielkie, z ciągłym przepływem ludności, więc nowa religia dość szybko mogła tam trafić- dodaje Tomasz Derda.

Chrześcijaństwo trafiło w Egipcie na podatny grunt.

- Kultura egipska wniosła także wiele do chrzescijaństwa. Monastycyzm w postaci życia pustelniczego jak i zorganizowanego pochodzi właśnie z Egiptu. Stąd rozprzestrzenił się na tereny Bliskiego Wschodu, a potem do innych części świata. Ostatecznie doprowadziło to do powstania wspólnot zakonnych.

Na przestrzeni lat Egipcianie ulegli procesowi Arabizacji i Islamizacji. Proces Arabizacji zaczął się pod koniec VIII wieku, polegał na odrzrzuceniu języka koptyjskiego, a przyjęciu języka arabskiego. Proces ten zakończył się na przełomie XV i XVI w., kiedy przestano masowo mówić po koptyjsku. Proces Islamizacji do dnia dzisiejszego się nie skończył.

W 642 r. Arabowie wkroczyli do Egiptu. Zamyka to pewną epokę i zaczyna się nowy okres.

W Nubii (północno-wschodnia Afryka) chrześcijańswto, w porównaniu z Egiptem, pojawia się późno. Odkąd w VI w. została podbita przez Aksum, zaczęła stopniowo ulegać chrystianizacji w kolejności: Nobadia, Makuria i Alodia.

Fresk w odkrytym przez Polaków kościele w Banganarti (Nubia)

Polscy archeologowie od kilkunastu lat interesują się i odkrywają chrzescijańskie dziedzidztwo Egiptu i Nubii. Podczas misji archeologicznej kierowanej przez Włodzimierza Godlewskiego, w Naqlun w Oazie Fayum, natrafili na garnek pełen złotych denarów.

Cennym miejscem dla polskich archeologów jest też Gurna w północenj części Egiptu.

Wielu archeologów bierze udział w wykopaliskach w Starej Dongoli w Sudanie. Tu Polscy archeolodzy są od 1964 r.

Goście Sezonu na Dwójkę podsumowują, że stulecia chrześcijaństwa w Egipcie i Nubii miały ogromny wpływ na współczesne oblicze muzułmańskich dziś krajów.

(na podst. Sezonu na Dwójkę; 30 marca 2010)

29 października 2008, godz. 18:00

W środowej audycji:

1) Premiera książki "Peddington tu i teraz" - w przekładzie Michała Rusinka (Wyd. ZNAK )połączona z uroczystym świętowaniem 50. urodzin misia Paddingtona - rozmowa z    Grzegorzem Leszczyńskim, specjalistą z dziedzinie literatury dla dzieci.

2) Rozmowa ze Zdzisławem Skrokiem na temat jego książki "Podolska legenda - powstanie i pogrzeb polskiego Podola

3) Rozmowa z Marcinem Świetlickim na temat jego powieści "Jedenaście"

4) Rozmowa z Mariolą Pryzwan autorką książki "Ja minę, ty miniesz... Wspomnienia o Halinie Poświatowskiej" (PIW)

...bo oto, jak dowiadujemy się, żemamy do czynienia nie tylko z debiutem, ale też z co najmniej "jednym z najbardziej sensacyjnych" debiutów powieściowych XXI wieku. Ceniony poeta, członek popularnego zespołu "Świetliki", ekstrawagancki dziennikarz - MARCIN ŚWIETLICKI - napisał pierwszą swoją powieść i to od razu "thriller z Krakowa" (podobno zaistniał taki gatunek).

Mieszkance Warszawy spodobała się ta książka od pierwszej niemal strony, gdyż zorientowała się, że Kraków będzie jednym z jej bohaterów. Strona kolejna upewniła ją, że nie jest to Kraków z pocztówki, że nawet hejnał w nim nie brzmi czysto, a miejscem centralnym nie jest tam "Duży" Rynek, tylko - "Mały". Nie świeci tam przyjazne słońce, tylko spowijają miasto straszne mroki duszy bohatera, nazywanego MISTRZEM. Słowem - "podszewka" "stolicy kulturalnej Polski". Ten pejzaż nie mógł nie zniewolić i - w tym stanie - mieszkanka Warszawy skoczyła "na głęboką wodę", otoczyła się ciasnym kręgiem ludzi z Krakowa i tak powstał kolejny projekt, który, jak brzmi, mogą się Państwo przekonać, słuchając Klubu Trójki, ok. 22.20.

Rola główna w naszym "słuchowisku" została powierzona aktorowi z Krakowa, ale od lat mieszkającemu w Warszawie (a taki przypadek jest w pewnych krakowskich kręgach postrzegany w kategoriach zdrady). JACEK PONIEDZIAŁEK , związany jest od lat z progresywną warszawską sceną, z Teatrem Rozmaitości (od lat występuje w spektaklach reżyserowanych przez znanego w Europie twórcę - Krzysztofa Warlikowskiego). Zagrał min. W "Hamlecie", "Oczyszczonych" oraz w "Krumie". Tłumaczy dramaty, ale, co tu bardzo ważne, zna ścieżki, po których przemyka się prawdziwa krakowska cyganeria.

O tym, jakie są z kolei cechy twórczości autora powieści, mieli już okazję przekonać się wielbiciele tejże. Dodam tylko - Świetlicki nie zdradza tu swojego stylu z jakimś stylem - potworkiem na wskroś nowoczesnej prozy polskiej. Czytelnicy autora "Schizmy" odnajdą w jego pierwszej powieści tropy obecne w pozostałych dziedzinach jego twórczości. Pojawią się także "bohaterowie" wcześniej spotykani w jego wierszach np., a na pewno jeden ... negatywny ...

Wydawca - EMG - informuje, że pisze się już kontynuacja "Dwanaście", pt. "Trzynaście", a "nasza" powieść stanowi drugi - po "Trupach polskich" - tom Polskiej Kolekcji Kryminalnej.

MARCIN ŚWIETLICKI - "Dwanaście" - od 3 kwietnia, ok. 22.20; od poniedziałku do czwartku.

... dla uważnych słuchaczy - niespodzianki. Dla - uważnych internautów - wizualizacja na jednej ze stron internetowych Trójki.

Dziękujemy kompozytorowi z Krakowa, panu JANUSZOWI GRZYWACZOWI za udostępnienie nam "klimatycznych" utworów oraz zaprzyjaźnionej grupie muzyków z Warszawy - ELEKTROLOT - za dostarczenie nam ekskluzywnych nagrań.

Zapraszamy.

Baszka Marcinik, Kaja Stępkowska, Piotr Bronek Bronowicz, Michał Hoffmann

Od 6 listopada - 16 wieczorów z wierszami MARCINA ŚWIETLICKIEGO z tomu pt. "MUZYKA ŚRODKA", z muzyką grupy Łoskot i Świetlików (od czasu do czasu)

Zapraszamy.

Baszka Marcinik, Sylwia Domańska i Arek Ekiert.

„…nie znam we współczesnej polskiej literaturze lepszego portretu zawirowania polityczno-obyczajowego, który Polska przeszła w ostatnich kilku latach” napisał o trylogii Marcina Świetlickiego w Gazecie Wyborczej Wojciech Orliński. – Jeżeli jednak nie chcemy zaczynać lektury od tego poziomu, możemy uczynić to na kilku innych. – Trzecia część trylogii, czyli powieść pod tytułem „Jedenaście” daje taką  szanse czerpania radości/przyjemności z czytania jej na owych kilku poziomach.

Swoją ścieżką mogą podążać wielbiciele/znawcy klasycznego kryminału angielskiego, swoją – tropiciele powiewu metafizyki, swoją – lubiący otaczać się atmosfera grozy i wreszcie – swoją – zwyczajni wierni czytelnicy oraz słuchacze Świetlickiego. – Kto jest w stanie – na wszystkich tych poziomach – ma prawo czuć się wyróżniony (choć bez przesady). Z naszego punktu widzenia – najmocniejszych przeżyć dostarcza wysłuchanie: „Dwunastu”, „Trzynastu” i „Jedenastu” (lub - jak kto woli - powieści: "Dwanaście", "Trzynaście" i "Jedenaście").

– Sprawdzaliśmy to, realizując w dźwięku pierwszą część tryptyku. – Druga nas ominęła i właśnie dostępujemy szczęścia smakowania brzmienia części trzeciej. – Dlaczego w dźwięku? – Bo Marcin Świetlicki ma słuch ( dowód najprostszy : jego wiersze i piosenki wykonywane ze Świetlikami ).- Pisząc swoją prozę, słuchu nie stracił. – Tyle – oficjalnie.

- A subiektywnie?

- Nie mogliśmy się doczekać kolejnego spotkania z mistrzem.

- Wbrew ostrzeżeniom od 2 lat chodzimy po lokalach, uliczkach Krakowa oraz po Małym Rynku, szukając śladów mistrza, jego demonów i jego znajomych (większość z nich niestety nie żyje już)

- Dwa lata też „namawialiśmy się „ z MAĆKIEM STUHREM na tę lekturę ( Maciej dał się nawet sfotografować podczas trwania akcji „Przyłapani na czytaniu” z egzemplarzem powieści „Dwanaście” ).

- Udało się! (co nie znaczy, ze lekceważymy udział Jacka Poniedziałka w procesie wprowadzania nas w świat mistrza podczas głośnej lektury pierwszej części cyklu).

- Trylogię Marcina Świetlickiego zamknie więc w Pr III Maciej Stuhr, ale proszę nie liczyć na to, że usłyszą Państwo jeden tylko ( choć miły bardzo ) GŁOS! Jednego tylko ( choć świetnego ) aktora - „Od czasu do czasu znienacka” pojawi się też autor.

- Generalnie – nawiążemy do sposobu adaptacji powieści „Dwanaście”, w takim samym stopniu,w jakim nawiązuje do niej autor w „Jedenaście”.

- To, co da się  u s ł y s z e ć podczas lektury tej powieści, u s ł y s z y m y, słuchając jej.

- Panu redaktorowi Irkowi Grinowi gratulujemy poczucia humoru i dziękujemy za całokształt.

- My, usłyszeliśmy najpierw min. muzykę krakowskiego kompozytora, muzyka – JANUSZA GRZYWACZA oraz saksofonisty kaszubskiego – MIKOŁAJA TRZASKI.

- Będzie jeszcze niespodzianka muzyczna, ale tę będą mieli uważni słuchacze…

- Będzie też przeszkoda – wynikająca z „symultanicznej” narracji , wchłaniającej dodatkowo retrospektywę ( dowiadujemy się np. „znienacka’, co wydarzyło się w przedakcji powieści „Dwanaście” ). – Trudno, ustawiliśmy sobie wysoko poprzeczkę, teraz zawieszamy ją nad Państwa głowami.

- Od poniedziałku – do czwartku o naszej ulubionej godzinie: 20.50.

- Ale zaczynamy – we wtorek – 25 listopada w miesiąc po premierze powieści „Jedenaście” w Pr III , kiedy to autor gościł w MBK, a my gościliśmy w Księgarni Hiszpańskiej (Mały Rynek).

- P.S.: Szkoda, że Państwo nie widzą Macieja Stuhra podczas nagrywania powieści „Jedenaście” w naszym najpiękniejszym ze studiów -  M3 przy Myśliwieckiej 3/5/7 – Fotki – to tylko namiastka rekompensaty.

- Uczyniliśmy wszystko, co w naszej mocy, by nie dopuścić do zbyt szybkiego przeczytania wszystkich odcinków! – Nie łatwo wyobrazić sobie większą frajdę niż obcowanie z Maciejem w roli mistrza, a , jeśli jeszcze „od czasu do czasu znienacka” pojawia się autor…

- Do usłyszenia więc.

- Baszka Marcinik, Piotr Bronek Bronowicz i „myszki” czyli Renia Szewczak i Sylwia Domańska.

Stronkę opracował, trochę terroryzowany z różnych stron Wojtek Dorosz.

Więcej o powieściach Marcina Świetlickiego na stronach Wydawnictwa EMG

W świąteczny czas, jak zawsze, Literackie Biuro Śledcze wyrusza na łowy.

Tym razem - w swej dziewiątej odsłonie - wyrusza naprawdę...
Książek z podróżą w tytule lub w treści szukać będą wspólnie: nadkomisarz Jerzy Sosnowski, arcytajny arcyradca Michał Nogaś i nasi detektywi: Justyna Sobolewska, Przemysław Czapliński i Jarosław Klejnocki.

Na uważnych słuchaczy, którzy wyjaśnią, czego szukamy, czekają nagrody, rzecz jasna - książkowe. Oraz muzyka.

LBŚ po raz dziewiąty - w Lany Poniedziałek od 22.00 do 24.00.

//

muzyka [nogas@polskieradio.pl]

22/23

FAITHLESS: Liontamer [Outrospective/Reperspective The Remixes, BMG UK&Ireland, 2002]

BJORK: Triumph Of A Heart [Medulla, Wellhart/One Little Indian, 2004]

GRINDERMAN (Nick Cave, Warren Ellis, Martyn Casey, Jim Sclavunos): (I Don't Need You To) Set Me Free [Grinderman, Mute Rec., 2007]

VULKAN: Yodea [Debut-EP, Triangle Prod. Israel, 2007]

YOKO ONO with ANTONY: Toyboat [Yes, I'm A Witch, Ono&Astralwerks, 2007]

BEIRUT: Rhineland (Heartland) [Gulag Orkestar, 4AD, 2006]

R.E.M.: Leave [New Adventures In Hi-Fi, Warner, 1996]

JOHNNY CASH: God's Gonna Cut You Down [American V: A Hundred Highways, American Rec., 2006]

PULP: Common People [Pulp. The Peel Sessions, Universal-Island Rec., 2006]

23/24

THOM YORKE: And It Rained All Night [The Eraser, XL Rec., 2006]

NOSOWSKA: Gordon [puk.puk, Polygram Polska, 1996]

TORI AMOS: Crucify [Tales Of A Librarian. A Tori Amos Collection, Atlantic Rec., 2003]

THE IDAN RAICHEL PROJECT: Boee (Come To Me) [The Idan Raichel Project, Helicon Ltd. Israel, 2002]

CHILDREN: Tune To Unknown [Tune To Unknown, Ramp, 2003]

PORTISHEAD: Glory Box [Roseland NYC Live, Go Beat, 1998]

ANTONY with LOU REED: Fistfull Of Love [I Am A Bird Now, Secretly Canadian, 2005]

SKUNK ANANSIE: Secretly [Post Orgasmic Chill, Virgin, 1999]

SIGUR ROS: Ó Fridur [Saeglópur CD/DVD, EMI, 2006]

... piszących, mówiących o książkach. – Pomyśleliśmy, że dobrze byłoby spróbować wrócić do Trójki z audycją wyłącznie książce poświęconą. – I - próbujemy właśnie,  wspólnie:  Polska Izba Książki i Pr III .

- Ta audycja powstała na 11 Targach Książki w Krakowie, przedwczoraj. Postanowiliśmy spotkać się na gruncie neutralnym, w jednej z krakowskich restauracji i w miłej atmosferze, spoglądając przez okno na starą uliczkę z przejeżdżającym tramwajem, rozmawiać o tym, co zainteresowało nas na Targach, ale zarazem, o tym, co wydaje nam się istotne w bieżącym życiu literackim: nagrody, Ustawa o Książce, nowości prezentowane na Targach. Co do tych ostatnich, to zdecydowaliśmy się na poezję. Naszymi gośćmi specjalnymi byli państwo: EWA LIPSKA i WOJCIECH BONOWICZ. Omówiliśmy nawet tomik, który nie zdążył ukazać się na tych Targach. – Nie doczekaliśmy się jedynej autorki prozy, bo i tę zaprosiliśmy: Olgi Tokarczuk, zatem pewnie spróbujemy następnym razem włączyć ją do grona zaproszonych prozaików.

- Słuchaliśmy tang i założyliśmy, że skoro rozmawia nam się dobrze, to i Państwu nie sprawimy przykrości. Jeżeli udało nam się przekazać Państwu atmosferę, panującą w Krakowie, to liczymy na to, że uda nam się też  kontynuować realizowanie takiej formuły: swobodnego spotkania towarzyskiego, którego tematem jest książka. 

- Naszym gościem była także prezes Targów w Krakowie – pani GRAŻYNA GRABOWSKA. Panią prezes poprosiliśmy o próbę podsumowania tegorocznych Targów, ale również nie miało to charakteru oficjalnego.

- Zapraszamy więc od północy do drugiej.

- Baszka Marcinik, Piotr Marciszuk i Tomek Słodki.