Małgorzata Baranowska zmarła 22 stycznia tego roku. Przez wiele lat współpracowała z Polskim Radiem, a zwłaszcza z Programem II, mówiąc o poezji i o swoich fascynacjach. Jedną z takich fascynacji była Warszawa - jej miasto rodzinne, które stało się bohaterem takich książek jak "Warszawa, miesiące, lata, wieki", "Pamiętnik mistyczny", "Wracam na Ochotę".

Inną z fascynacji były pocztówki, które Małgorzata Baranowska kolekcjonowała i o których napisała piękną książkę - "Posłaniec uczuć".

Najbardziej osobistą książką Baranowskiej było "To jest wasze życie. Być sobą w chorobie przewlekłej" (1994), w której pisarka, cierpiąca od lat na nieuleczalną chorobę, czerpiąc z własnych doświadczeń cierpienia, pokazywała, jak chorując można utrzymać się w stanie czynnego życia: nie rezygnować z pełnego doświadczania świata, z radości, z pozytywnych relacji z innymi ludźmi, z kontaktów z redakcjami. Baranowska pisała, że czas choroby jest czasem życia i nie da się go wziąć w nawias: "Tak naprawdę musicie uznać życie. I właściwie to wszystko".

Poetkę wspomina Iwona Smolka.

***
W cyklu "Głosy z przeszłości" przypomnimy w tym tygodniu niektóre z gawęd nagrywanych przez lata dla radia.

"Głosy z przeszłości": 13-17 lutego (poniedziałek-piątek), godz. 11:45
 

***

W audycji z cyklu "Zakładka literacka" Małgorzatę Baranowską wspominali przyjaciele: Małgorzata Łukasiewicz i profesor Leszek Szaruga.

Jak mówiła znakomita tłumaczka, Małgorzata Baranowska była wspaniałą przyjaciółką, "dawała swoją bezgraniczną uważność", a przy tym: fenomenalnie opowiadała dowcipy. Z kolei Leszek Szaruga przywołał zainteresowania poetyckie autorki "Prywatnej historii poezji", mówił również o warszawskich tekstach Baranowskiej. Obydwoje rozmówcy Joanny Szwedowskiej opowiadali także o doświadczeniu chorobą, jaka dotknęła poetkę – jak potrafiła, mimo wszystko, nie poddawać się, żyć uważnie i twórczo.

Zapraszamy do wysłuchania obszernych fragmentów audycji.

Posłuchaj również "Tygodnika literackiego" poświęconego książce Małgorzaty Baranowskiej "Wracam na Ochotę"

Szymborska – Filipowicz. Ryby, koty, poezja i miłość

Kto się zastanawia nad przypadkiem, który kazał się spotkać swoim rodzicom? który sprawił, że istniejmy? "Niewiele brakowało,/a moja matka mogłaby poślubić/pana Zbigniewa B. ze Zduńskiej Woli./I gdyby mieli córkę - nie ja bym nią była" - rozważała bohaterka jednego z wierszy Wisławy Szymborskiej. Tytuł tego tekstu - "Nieobecność" - przypomina o groźniej potencjalności. Owszem: niezrealizowanej, ale przecież wtedy, gdy los się ważył, całkiem możliwej. "Niewiele brakowało,/a mój ojciec mógłby w tym samym czasie poślubić/pannę Jadwigę R. z Zakopanego./I gdyby mieli córkę - nie ja bym nią była"...

Inny obraz - odwrócenie perspektywy: oto historia życia alternatywnego, ciąg dalszy losów kogoś, kto - jak wiemy - zginął tragicznie jako młody człowiek. Jadalnia w jakimś górskim pensjonacie, przy stole siedzi "łysawy, siwiejący, w okularach/o pogrubiałych i znużonych rysach twarzy" ... Krzysztof Kamil Baczyński. Ktoś wywołuje go, czekającego na "rosół z makaronem", czytającego niedbale dziennik, do telefonu. Nie wzbudza to wśród uczestników tego potencjalnego obiadu żadnego zdziwienia. To, że dobrze zapowiadający się niegdyś poeta dożył późnego wieku, nikogo nie porusza. "Rozmów na widok ten nie przerywano by".

Ale to zwykłe zdarzenie zmienia się - w perspektywie naszej wiedzy o prawdziwych losach bohatera tego wiersza - w rzecz nie do wyobrażenia, niezwykłą właśnie.

Spojrzeć tak na nasze życiowe przypadki, zapytać się o ich celowość, ukryty sens, pomyśleć o nich jako o czymś wcale nie zwyczajnym. Może cudownym ("Cud, no bo jak to nazwać:/słońce dziś wzeszło o trzecej czternaście, a zajdzie o dwudziestej zero jeden"). Na pewno: danym nam raz, nieodwołalnie. Między innymi to odnajdzie w wierszach Wisławy Szymborskiej jej uważny czytelnik. 

"Dziwna planeta i dziwni na niej ludzie./Ulegają czasowi, ale nie chcą go uznać/Mają sposoby, żeby swój sprzeciw wyrazić./Robią obrazki jak na przykład ten" (fragm. wiersza W. Szymborskiej "Ludzie na moście"). Hiroshige Andō (Utagawa), "Ulewa nad Wielkim Mostem Atake" z cyklu "Sto znanych miejsc w Edo". Źr. Wikipedia

"Nie zna się na żartach,/na gwiazdach, na mostach,/na tkactwie, na górnictwie, na uprawie roli,/na budowie okrętów/i pieczeniu ciasta" - pisała Wisława Szymborska w wierszu "O śmierci bez przesady", opisując tytułową bohaterkę jako tę, która – mimo wszystko – "zawsze o tę chwilę przybywa spóźniona".

***

We wspomnieniowej audycji Dwójki o poetce w 2012 roku mówili: Bronisław Maj, Ewa Lipska, Ireneusz Kania i Tadeusz Nyczek.  Audycję przygotowały Dorota Gacek i Elżbieta Łukomska.

W tytule - tytuł z wiersza W. Szymborskiej "O śmierci bez przesady". Pozostałe przywołane w tekście fragmenty: "Nieobecność", "W biały dzień", "Jarmark cudów", "Ludzie na moście". (W. Szymborska, "Dwukropek", Wydawnictwo a5, Kraków 2005; "Wiersze wybrane", Wydawnictwo a5, Kraków 2004.)