– Oskar Kolberg reprezentuje niezwykle ważny w XIX i na początku XX wieku nurt tworzenia podstaw nowoczesnego państwa narodowego przez wynajdywanie tradycji ludowej – powiedziała dr Ewa Klekot z Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej UW. – Zgodnie z opiniami etnografów ten badacz jest więc jednym z twórców kultury ludowej. W tej chwili badania nad tym, jak pracował Kolberg i jak konstruowano przekazy dotyczące tzw. kultury ludowej, są niezwykle interesujące dla krytycznej lektury jego dzieła. Możemy dzięki temu rzucić światło na to, jak była stwarzana kultura polska – dodała.

>>Oskar Kolberg patronem roku 2014<<

W odniesieniu do wieloletniej pracy Oskara Kolberga kluczowym słowem jest właśnie "wynajdywanie" i "stwarzanie". – To inteligencja XIX-wieczna wymyśliła kulturę ludową – podkreśliła dr Ewa Klekot. – Nie jest ona bowiem kulturą ówczesnej wsi, która obejmowała całe mnóstwo elementów nieobecnych w kulturze ludowej. Ta druga miała bowiem bardzo poważny program polityczny do zrealizowania, nie dotykała więc wszystkich drażliwych tematów, takich jak pańszczyzna i konflikty stanowe. Polityka determinowała tworzenie konkretnych przekazów na temat tego, co można na wsi znaleźć – mówiła.

>>Płyty z muzyką Stanisława Klejnasa i Anny Malec<<

Etnografka zwróciła uwagę, że jeśli dziś historyk porównuje dokumenty historyczne dotyczące jednej z XIX-wiecznych wsi w centralnej Polsce z materiałami zebranymi przez ludoznawców, znajduje dwie zupełnie inne rzeczywistości. To właśnie wynik programu, jaki miała kultura ludowa. – Oskar Kolberg zbierał swoje materiały w bardzo określonym kierunku – powiedziała. – Interesował go przede wszystkim folklor muzyczny i słowny, a także obrzędy. Znacznie mniej zajmowała go kultura materialna, zupełnie zaś nie wspomniał np. o pijaństwie czy zależnościach feudalnych – dodała.

Gośćmi "Rozmów po zmroku" byli także prof. Jan  Adamowski z UMCS w Lublinie, dr Ewa Antyborzec, dyrektor Instytutu Kolberga w Poznaniu, oraz muzykolog z tej instytucji - Maciej Prochaska.

Audycję prowadził Piotr Kędziorek.

Drzeworyt, A. Regulski, wg rys. F. Tegazzo, ze zbiorów Muzeum im. Oskara Kolberga w Przysusze, za zgodą IMIT

mc/jp

Stanisław Klejnas (1905-1988) pochodził z rodziny muzykantów i owczarzy, sam grał na skrzypcach od dziecka, a muzyka stała się jego jedynym źródłem utrzymania.- Nosiłem od młodości kolczyk w uchu, więc mówili: niech gra ten z kolczykiem - opowiadał artysta.
>>Kup płytę z nagraniami Stanisława Klejnasa<<
Pan Stanisław był twórcą obdarzonym niezwykłą fantazją, wyobraźnią muzyczną, temperamentem i swobodą techniczną. Jego charakterystyczny styl gry - "dosadny i elegancki" (według słów profesora Piotra Dahliga), zacięcie wręcz wirtuozowskie potwierdzają nagrania umieszczone na 29. płycie z radiowej serii "Muzyka Źródeł", stanowiącej dźwiękowy portret Klejnasa. Nagrania te zebrane zostały na przestrzeni kilkunastu lat (1969-1986) podczas festiwali folklorystycznych, w studiu Polskiego Radia i w domu artysty. Są to zarówno występy solowe, jak i z wtórem bębenka, basów bądź obu tych instrumentów, na których grali najczęściej młodzi uczniowie Klejnasa. Dopełnieniem części muzycznej są krótkie wypowiedzi Pana Stanisława o początkach gry, rodzinie, owczarstwie, o graniu na chrzcinach, zabawach i weselach. Te słowne komentarze dobrze oddają niepowtarzalną osobowość artysty, pozwalają ukazać bogaty, wszechstronny portret ludowego skrzypka.

Niektóre z nich przypomnieliśmy w "Źródłach" Stanisław Klejnas opowiadał m.in. o swoim mistrzu Stanisławie Michalskim. Choć spędził z nim zaledwie kilka dni, do końca nazywał go "czarownikiem, który zadał mu diabła". Wspominał też dawne huczne wesela i wyjaśnił, czym różnią się od siebie Polka Żydówka, Polka Cyganka i Polka Husia-Siusia. Nie zabrakło też słynnej anegdoty Pana Stanisława o skrzypku, którego instrumentowi diabeł odbiera duszą za granie w Zaduszki. Najzabawniejszy jest chyba jednak opis pewnej zabawy weselnej, w której rzekomo martwego człowieka przywraca się do życia przy użyciu... pompki rowerowej.

Płyta wydana została przez Polskie Radio we współpracy z Instytutem Muzyki i Tańca przy pomocy finansowej Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

mm/bch

- Starałyśmy się w pełni scharakteryzować ten fenomen, którym była Anna Malec. To jest pierwsza jej monografia - mówiła w Dwójce Anna Szewczuk, która wraz z Marią Baliszewską stworzyła dwupłytową kompilację, zawierającą nagrania pieśniarki i towarzyszącej jej Kapeli Braci Bździuchów.

Anna Malec (1910-1991) posiadała niezwykłą pamięć, stąd jej ogromny repertuar, na który składały się wszystkie możliwe gatunki  ludowych pieśni, od kołysanek, po pieśni przy zmarłych, od kolęd po pieśni andrzejkowe, ballady, pieśni dziadowskie, rekruckie, miłosne, przede wszystkim weselne poznane podczas dawnych wesel w rodzinnej wsi. Większość tych gatunków znalazła się na płytach tego albumu.
>>> Kup płytę z nagraniami Anny Malec i Kapeli Braci Bździuchów >>>

- Ona była królową przyśpiewek. Miała dobrą pamięć i pamiętała pieśni przekazane przez mamę i babcię. W tym repertuarze słychać tę dawność. Starałyśmy się, żeby na tej płycie było czuć nie tyle lata, co wieki - podkreślała Anna Szewczuk.
>>> Oskar Kolberg patronem roku 2014 >>>
W Archiwum Polskiego Radia znajduje się przeszło 200 pieśni nagranych przez Annę Malec w różnych latach i okolicznościach. Najstarsze pochodzą z roku 1971. Przez wiele lat  śpiewaczka występowała z jedną najbardziej autentycznych kapel, którą tworzyli  Franciszek Bździuch "Twardowski” (1906-1979) i Jan Bździuch "Zarosiak” (1891-1981). Na płytach zamieszczone została  zarówno taneczna muzyka w wykonaniu kapeli (polki, oberki, podróżniaki), jak i wykonywane wspólnie z Anną Malec przyśpiewki, pieśni żniwne i weselne.
>>> Diabelskie opowieści Stanisława Klejnasa >>>

Na płytach znalazła się też słynna pieśń "Piejo kury piejo", z której dyskotekowy przebój uczynił w roku 1996 Grzegorz Ciechowski. Córka Anny Malec Władysława Kubina w rozmowie z Anną Szewczuk opowiadała, że jej mama nie miałaby nic przeciwko takiemu potraktowaniu jej piosenki.

- Mama nikomu nie broniła śpiewania swoich piosenek. To by jej nie przeszkadzało.

***

Płyty z serii "Muzyka Źródeł" prezentują prawdziwe skarby muzycznego folkloru Polski. Nagrania (w wielu przypadkach dziś już historyczne) autentycznych kapel i śpiewaków ludowych prezentowane są według regionów.
Kolekcja ta stanowi świadectwo kultury narodowej i jest równocześnie muzyczną mapą regionów Polski. Jej poznanie to droga do kulturowych korzeni.
Nagrania były dokonywane w różnych warunkach, zarówno u wykonawców w domu podczas terenowych wypraw redaktorów Polskiego Radia, jak i podczas rozmaitych imprez regionalnych bądź ogólnopolskich, wśród których najważniejsze miejsce zajmuje Festiwal Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu.
Celem prowadzonej przez lata dokumentacji było utrwalenie szybko zmieniającego się krajobrazu kultury ludowej w różnych regionach Polski, rejestracji muzyki mniejszości etnicznych i narodowych, zamieszkujących nasz kraj, a także Polaków mieszkających obecnie poza granicami kraju. Wybrane nagrania najwybitniejszych wykonawców - ludowych muzyków i śpiewaków znajdują się na wszystkich płytach serii, która obecnie liczy 29 płyt.

bch/jp