Zegary, pieniądze i władza. Skąd wzięła się zmiana czasu?
Podział na czas letni i zimowy sięga początków XX wieku. Pionierami we wdrożeniu zmiany czasu byli Niemcy - czas letni, zwany "czasem wojennym", wprowadzili po raz pierwszy w 1916 roku, a po nich inne państwa walczące w I wojnie światowej. W 1918 roku w Stanach Zjednoczonych ustalono podział na strefy czasowe i wprowadzono na czas trwania wojny obowiązek stosowania czasu letniego w celu oszczędności paliwa służącego do produkcji energii elektrycznej. W Polsce zmiana czasu została wprowadzona w okresie międzywojennym, następnie w latach 1946-1949 i 1957-1964. Obecnie obowiązuje ona nieprzerwanie od 1977 roku.
03:25 PR1_MPLS 2020_10_24-07-18-51.mp3 Kierownik Samodzielnego Laboratorium Czasu i Częstotliwości Głównego Urzędu Miar Albin Czuba o historii wprowadzenia zmiany czasu (Wolna sobota z Jedynką)
Benjamin Franklin - ujarzmił pioruny i Amerykanów
Koniec ze zmianą czasu?
Jest prawdopodobne, że będzie to jedna z ostatnich zmian czasu, ponieważ Parlament Europejski poparł propozycję Komisji Europejskiej, by zakończyć przestawianie zegarków w 2021 roku. Przedtem jednak muszą na to wyrazić zgodę wszystkie kraje unijne.
- Wystarczająco długo trwa zmiana czasu aby przekonać się, że nie przynosi ona żadnych nadzwyczajnych korzyści, a wręcz przeciwnie - przynosi straty - mówi w "Wolnej Sobocie z Jedynką" ekonomista Andrzej Sadowski, prezydent Centrum im. Adama Smitha. - Takim absurdalnym przejawem systemu i stratą, która z tego wynika wbrew pozorom nie jest oszczędność czasu i pieniędzy, ale strata polegająca chociażby na pociągach zatrzymywanych w szczerym polu, gdzie pasażerowie spędzają dodatkową karną godzinę, bo pociągi mają przyjechać według nowego rozkładu po zmianie czasu - dodaje.
02:12 PR1_MPLS 2020_10_24-07-25-42.mp3 Czy zmiana czasu jest nam potrzebna (Wolna sobota z Jedynką)
W Unii Europejskiej dyskusja o zmianie czasu toczy się od dwóch lat. Konsultacje publiczne przeprowadzone przez Komisję Europejską wśród Europejczyków w 2018 roku wykazały, że 84 proc. respondentów opowiedziało się za zniesieniem zmian czasu. Zebrano w nich 4,6 mln odpowiedzi (największą liczbę w historii). Zwolennikami rezygnacji z dwukrotnej w ciągu roku zmiany czasu okazali się też Polacy. Z badania CBOS przeprowadzonego w marcu 2019 roku wynikało, że przeciwko temu dotychczas stosowanemu rozwiązaniu opowiada się ponad trzy czwarte ogółu badanych (78,3 proc.), podczas gdy za jego utrzymaniem optuje jedynie 14,2 proc. Przeważająca większość dorosłych Polaków, przy przejściu na jeden czas, preferowała czas letni środkowoeuropejski zwany czasem letnim. Za tym wyborem opowiada się ponad 74 proc. respondentów.
Więcej szkód niż korzyści?
Zmiana czasu miała służyć efektywniejszemu wykorzystaniu światła dziennego i oszczędności energii. Po latach doświadczeń, wielu ekspertów wypowiada się krytycznie w kwestii korzyści ekonomicznych. Niektórzy zwracają uwagę na fakt, że obecnie energia zużywana na oświetlenie stanowi niewielki procent kosztów. Znacznie więcej pochłaniają jej systemy klimatyzacji, ogrzewania czy urządzenia AGD.
Przeciwnicy zmiany czasu wskazują także na negatywne skutki, jak utrudnienia i straty wynikające ze zmiany rozkładów firm transportowych czy zamknięcia w nocy systemów internetowych, na przykład banków.
Zmianę odczują między innymi podróżujący koleją. Tej nocy w trasie będzie trzynaście składów PKP Intercity. Chodzi między innymi o relacje Białystok - Jelenia Góra, Gdynia - Zakopane, czy Przemyśl - Wrocław. Jak mówi rzeczniczka spółki Katarzyna Grzduk, pociągi będą miały dodatkowy postój na stacjach, do których dojadą w okolicach godziny 2 w nocy. W dalszą podróż ruszą po godzinie i dotrą do celu w rozkładowym czasie, ale już według czasu zimowego.
Wątpliwości budzi również wpływ zmiany czasu na zegar biologiczny człowieka. Zgodnie z niektórymi analizami, po zmianie czasu zmniejsza się odporność organizmu, następuje okresowy spadek wydajności pracy. Więcej jest także wypadków samochodowych, incydentów sercowo-naczyniowych, w tym zawałów i udarów.
A jak to wygląda w Azji, gdzie czasu się nie zmienia? Posłuchaj relacji Tomasza Sajewicza:
02:04 PR1_MPLS 2020_10_24-07-44-14.mp3 W Azji czasu się nie zmienia (Wolna sobota z Jedynką)
Czas letni zacznie znów obowiązywać od niedzieli 28 marca 2021 roku.
***
Tytuł audycji: Wolna sobota z Jedynką
Prowadzą: Karolina Rożej i Daniel Wydrych
Materiał: Maja Mazurek, Maciej Walecki, Tomasz Sajewicz
Data emisji: 23.10.2020
Godzina emisji: 7.00-8.00
Jedynka/IAR/PAP/kh