Jak wyglądał żydowski Lublin. Książka Bałabana
2012-09-25, 20:57
Reprint przewodnika po lubelskiej dzielnicy żydowskiej z 1919 r. "Żydowskie miasto w Lublinie" Majera Bałabana wydał lubelski Ośrodek Brama Grodzka-Teatr NN.
Książka pierwotnie ukazała się w Berlinie po niemiecku. Lubelski Ośrodek, oprócz reprintu w języku niemieckim, wydał również polski przekład tej książki. Jest ona jedną z publikacji wydanych w 70. rocznicę zagłady lubelskiego getta.
Autor posłowia do reprintu prof. Hartmut Eggert z Wolnego Uniwersytetu w Berlinie podkreślił, że książka Bałabana pogłębia wiedzę o historii i kulturze żydowskiej, a jej wydanie w obu językach przyczyni się do zachowania pamięci o unicestwionej społeczności.
"Bałaban nie mógł przypuszczać, że jego książka po niemal stuleciu i po 70 latach od eksterminacji Żydów pozostanie jednym z niewielu świadectw o długiej historii żydowskiego miasta w Lublinie" - powiedział Eggert we wtorek podczas promocji książki.
Majer Bałaban żył w latach 1877-1942. Pochodził ze Lwowa, był badaczem historii Żydów. W czasie I wojny światowej przebywał w Lublinie jako rabin polowy i cenzor przy okupacyjnej administracji austriackiej. Wtedy napisał po niemiecku "Die Judenstadt von Lublin" - rodzaj historycznego przewodnika po mieście, połączony z opisem dziejów społeczności żydowskiej w Lublinie.
Bałaban opisał historię lubelskich Żydów od XVI w. Przedstawił organizację gminy żydowskiej, jej prawa i obowiązki, zaprezentował wybitne rody i ważne postaci świata żydowskiego, w tym słynnego rabina Jakuba Icchaka Horowica nazywanego Widzącym z Lublina. Oddzielne rozdziały poświęcił rozwojowi kultury żydowskiej, sejmowi żydowskiemu w Lublinie, rzemieślnikom żydowskim, walce Żydów o prawo do handlu w XVIII w.
Tekst Bałabana ilustruje 59 rysunków autorstwa niemieckiego architekta Karla Richarda Henkera z okresu I wojny światowej. Przedstawiają one m.in. lubelskie ulice, zabytki dzielnicy żydowskiej, wnętrza synagog, ich plany i wyposażenie, detale architektoniczne, nagrobki żydowskie, plan miasta.
Książka ukazała się w 1919 r. nakładem wydawnictwa żydowskiego w Berlinie. Przeznaczona była dla niemieckojęzycznej diaspory w Europie Zachodniej. Jej pierwszy przekład po polsku wydano w Lublinie w 1991 r.
Żydzi osiedlali się w Lublinie już w XIV w. Od końca XVI w. w mieście działała uczelnia talmudyczna i zbierał się żydowski Sejm Czterech Ziem. Przez cały XIX wiek Żydzi stanowili ponad połowę mieszkańców miasta. W okresie międzywojennym wśród niemal 110 tys. mieszkańców Lublina 40 tys. stanowili żydzi. W 1930 r. rabin Majer Szapiro założył w Lublinie najbardziej prestiżową szkołę rabinacką na świecie - Jeszywas Chachmej Lublin. Dzielnica żydowska rozciągała się wokół zamku. W czasie okupacji hitlerowcy wymordowali Żydów, a ich dzielnicę zniszczyli. Nie została odbudowana.