"Rewolucyjny akt prawny". Michał Bąk o uchwaleniu Konstytucji 3 maja

2022-05-03, 07:50

"Rewolucyjny akt prawny". Michał Bąk o uchwaleniu Konstytucji 3 maja
Konstytucja Polski (1791). Foto: NAC

Konstytucja 3 maja była jednym z najważniejszych aktów prawnych w dziejach Rzeczypospolitej - podkreślają historycy Muzeum Historii Polski. 231 lat temu uchwalona została przez Sejm Czteroletni ustawa rządowa. Przeszła ona do historii jako Konstytucja 3 maja - była drugą na świecie, po konstytucji Stanów Zjednoczonych, a pierwszą w Europie, spisaną konstytucją. Uchwalenie ustawy było możliwe dzięki patriotycznym środowiskom, które rozumiały jak ważną kwestią jest zreformowanie Rzeczypospolitej.

Michał Bąk wyjaśnia w rozmowie z Informacyjną Agencją Radiową, że Konstytucja z 1791 roku wprowadzała Polskę w zupełnie nowy ustrój. - Konstytucja była kompromisem pomiędzy monarchizmem króla, a w republikanizmem szlachty. Przede wszystkim znosiła wolną elekcję i wprowadzała dziedziczenie tronu. Miała rozwiązywać ten problem jaki tworzyły wolne elekcje i chaos, który powodowały i możliwość ingerencji z zewnątrz. Konstytucja w ten sposób miała stabilizować władzę wykonawczą w państwie - zaznacza. 

Zniesienie liberum veto

Konstytucja 3 maja ograniczyła znacząco demokrację szlachecką a także zniosła liberum veto. Jednocześnie, przypomina historyk, na Konstytucji zyskiwało przede wszystkim mieszczaństwo, dzięki temu, że prawo miastach zostało uznane za jej część. - Mieszczanie zyskiwali przede wszystkim prawo nienaruszalności osobistej takiej samej jak szlachta". Gorzej wygląda sytuacja chłopstwa - tłumaczy historyk - która została w bardzo ogólnikowy sposób ujęta: "chłopi są brani w opiekę prawa co właściwie nic nie znaczyło".

- Te fundamentalne zmiany polityczne społeczne - podkreśla Michał Bąk - powodowały, że Konstytucja stała się swoistym symbolem walki o nowoczesną, wolną i suwerenną Rzeczypospolitą. - Konstytucja 3 maja była aktem oporu wobec dominacji rosyjskiej i wobec konsekwencji ingerencji głównie właśnie Rosji w sprawy polskie. Był to taki akt, który pokazywał, że Polacy chcą być wolni, Konstytucja poprzez to stała się takim pomnikiem starania Polaków o naprawę błędów ustrojowych, które umożliwiały ingerencję obcych państw - tłumaczy historyk.

Próby przeprowadzenia reform zawartych w Konstytucji, zostały zniweczone już w połowie 1792 roku przez konfederację targowicką zawiązaną w porozumieniu z carycą Rosji Katarzyną II oraz przez wkroczenie wojsk rosyjskich do Rzeczypospolitej. Ostatecznie dokument został uchylony przez sejm grodzieński 23 listopada 1793 roku po klęsce w wojnie polsko - rosyjskiej.

Posłuchaj

Historycy o Konstytucji 3 maja. Relacja Witolda Banacha (IAR) 1:01
+
Dodaj do playlisty
Czytaj również:

***

3 maja 1791 Sejm Czteroletni po burzliwej debacie przyjął przez aklamację ustawę rządową, która przeszła do historii jako Konstytucja 3 maja. Była ona drugą na świecie i pierwszą w Europie ustawą regulującą organizację władz państwowych, prawa i obowiązki obywateli. Była ostatnią próbą ratowania Rzeczypospolitej. Dawała nadzieję na wzmocnienie państwa polskiego, w którym przez wieki dominowała zasada "liberum veto".

Kliknij w obrazek i dowiedz się więcej:

src=" //static.prsa.pl/b5b00b07-81c4-4345-a770-a45fe6df6726.file"

nt

Polecane

Wróć do strony głównej