"Pejzaż brazylijski" skradziono po wojnie. Muzeum Narodowe w Lublinie odzyskało cenny obraz

2020-12-04, 16:48

"Pejzaż brazylijski" skradziono po wojnie. Muzeum Narodowe w Lublinie odzyskało cenny obraz
Obraz Fransa Posta pod tytułem "Pejzaż brazylijski". Foto: Muzeum Narodowe w Lublinie/Twitter

Muzeum Narodowe w Lublinie odzyskało XVII-wieczny obraz holenderskiego pejzażysty Fransa Posta. Skradziony po wojnie obraz odnalazł się, w okrojonym kształcie, w Muzeum Narodowym w Warszawie, które w 1949 r. kupiło go, nie znając pochodzenia dzieła.


Powiązany Artykuł

pap_gryka.jpg

Chodzi o datowany na lata 1650-1680 obraz Posta pod tytułem "Pejzaż brazylijski". "W listopadzie 2020 r., dzięki dobrej woli Muzeum Narodowego w Warszawie, Muzeum Narodowe w Lublinie z powrotem stało się właścicielem dzieła" - poinformowało w piątek w komunikacie Muzeum Narodowe w Lublinie (dawniej Muzeum Lubelskie).

Obraz Posta w przedwojennych księgach inwentarzowych lubelskiego muzeum widniał pod tytułem "Egzotyczny widok". Według ustaleń muzealników obraz został skradziony po wojnie z ówczesnej siedziby muzeum, która wtedy mieściła się przy ul. Narutowicza w Lublinie.

Tuż po wybuchu II wojny światowej ten budynek muzeum po bombardowaniu miasta został częściowo uszkodzony, a następnie zajęty przez Niemców, którzy dokonali zaewidencjonowania zbiorów na własnych zasadach, oznakowując je nowymi numerami oraz zakładając im karty z fotografiami. W 1940 r. okupanci zorganizowali też w tej siedzibie magazyn zbiorów rabowanych z terenów Lublina oraz wschodniej Polski.

Strata wojenna

Dzieło Posta było uznawane za stratę wojenną, czyli dzieło utracone w wyniku II wojny światowej i wywiezione z terenów Polski. W 2017 r. kustosz Muzeum Narodowego w Lublinie Helena Jankowska-Paluch analizując wykazy strat wojennych odnalazła obraz w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie. Nabycie dzieła zaoferowano tej placówce 9 grudnia 1948 r., a 16 marca 1949 r. komisyjnie podjęta została decyzja o zakupie obrazu za 50 tys. zł. Archiwalne dokumenty dotyczące nabycia obrazu przez Muzeum Narodowe w Warszawie potwierdzają, że pochodzi on z Lublina.

Jednak utracony przez lubelskie muzeum obraz Posta miał większe wymiary i rozleglejszą kompozycję, niż ten znaleziony w muzeum w Warszawie. Był na nim też podpis artysty, a także dziura w płótnie, której nie było na obrazie kupionym przez placówkę w Warszawie.

Dotychczasowe ustalenia wskazują, że po kradzieży płótno przycięto ze wszystkich stron - w tym tę cześć obrazu, w której była dziura - i nabito na nowe krosno. Obraz utracił ok. 45 proc. powierzchni lica. - Takie działanie każdy konserwator dzieł sztuki uznałby za barbarzyńskie i z pewnością zabiegów tych nie dokonał żaden muzealnik - czytamy w komunikacie muzeum.

Za grabież obrazu prawdopodobnie nie odpowiadają okupanci, a powojenni szabrownicy i dzieło nie zostało wywiezione za granicę. Utraciło więc status straty wojennej.

Muzealnicy przypuszczają, że Niemcy nie wywieźli obrazu, ponieważ nie znali twórczości Fransa Posta i nie odczytali prawidłowo podpisu artysty na płótnie. W niemieckiej dokumentacji widnieje zapis: "E. Post, malowane w stylu francuskiej szkoły XVIII wieku".

Powiązany Artykuł

Gliński Malczewski PAP-1200.jpg

Holenderski pejzażysta

Frans Janszoon Post (1612 - 1680) był holenderskim malarzem pejzażystą. Jest uważany za pierwszego Europejczyka, który malował krajobrazy Ameryki Południowej. W latach 1637-1644 brał udział w wyprawie do Brazylii zorganizowanej przez Kompanię Zachodnioindyjską. W czasie podróży artysta namalował kilka obrazów i wykonał wiele dokładnych rysunków i szkiców, które posłużyły mu później do dalszej pracy. Po powrocie do Holandii malarz osiadł w Haarlemie.

Artysta malował przede wszystkim brazylijskie pejzaże, przedstawiał na nich florę i faunę oraz niewielkie scenki rodzajowe z tubylcami. Jego prace odznaczają się dokładnością i precyzją wykonania, świeżą kolorystyką i nastrojowością. Za życia był ceniony głównie ze względu na egzotykę przedstawień, w wieku XX uważano go za prymitywistę. Krytycy sztuki podkreślają spontaniczny i bardzo indywidualny sposób obrazowania stosowany przez Posta. Zbiory prac tego twórcy posiadają m.in. Muzeum w Luwrze, National Gallery of Ireland i Ham House w Londynie.

"Pejzaż brazylijski" to jedyne dzieło Fransa Posta znajdujące się w Polsce. Muzeum Narodowe w Lublinie zgodziło się, by obraz przez najbliższe lata pozostał w depozycie Muzeum Narodowego w Warszawie. Płótno jest prezentowane w tamtejszej Galerii Sztuki Dawnej.

pkur

Polecane

Wróć do strony głównej