Jakie zwyczaje i tradycje wiążą się ze świętem Trzech Króli?

Trzech króli to nazwa potoczna

Objawienie Pańskie, czyli święto obchodzone 6 stycznia w tradycji polskiej, choć nie tylko, nazywane jest potocznie świętem Trzech Króli. To chrześcijańskie święto mające uczcić objawienie się Boga człowiekowi, obecność Boga w historii człowieka, a także uzdolnienie człowieka do rozumowego poznania Boga. Symbolami święta jest historia opisana w Ewangelii Mateusza, według której Mędrcy ze Wschodu przybyli do Betlejem, aby oddać pokłon Jezusowi, Chrzest Chrystusa w Jordanie oraz Cud przemienienia wody w wino w Kanie Galilejskiej. Jest to święto nakazane, co oznacza, ze w czasie jego obchodów wierni są zobowiązani do uczestniczenia we mszy świętej oraz do powstrzymania się od prac niekoniecznych.

Czarnoskóry jeden z trzech króli

Objawienie Pańskie należy do pierwszych świąt ustanowionych przez Kościół. We wczesnym chrześcijaństwie dzień ten obchodzony był na Wschodzie jako święto Bożego Narodzenia, a także wspomnienie pokłonu Mędrców i Chrztu Pańskiego. Objawienie Pańskie ma swoją bogatą symbolikę: jest pokłonem zarówno części świata pogan, jak i ludzi z różnych warstw społecznych oraz narodowych w ogóle stąd późniejsze przedstawienie Mędrców jako trzech osób, z których jedna jest czarna, druga młoda, a trzecia stara. Wśród takiej rodziny ludzkiej narodził się Chrystus ze swą zbawczą misją, a ona w swych przedstawicielach przybyła z różnych stron, aby złożyć mu hołd. Dlatego w tradycji chrześcijańskiej jeden z króli jest czarnoskóry (od XIV w.). Uniwersalność zbawienia, ponad wszelkimi podziałami, zaakcentowana jest poprzez samą nazwę święta i jego wysoką rangę w Kościele powszechnym.

Symbolika święta

Treścią święta jest pokłon oddany Jezusowi przez Mędrców ze Wschodu umownie nazwanych imionami: Kacper, Melchior i Baltazar. Nie byli to członkowie narodu Izraela. Świadczy to o wielonarodowości i o mocy Boga do jednoczenia wszystkich ludzi bez względu na wyznanie i miejsce zamieszkania. Do Betlejem prowadziła ich gwiazda. Duchowni odczytują ją jako symbol życiowej drogi każdego człowieka podążającego za światłem wiary. W obrazie Mędrców cała ludzkość przebywa do Betlejem, aby w Jezusie uznać obiecanego Mesjasza i złożyć Mu należny hołd. Każdy z Królów przyniósł Jezusowi stosowne dary: złoto – symbol godności królewskiej, mirrę – symbol wypełnienia proroctw i zapowiedź śmierci Zbawiciela oraz kadzidło – symbol godności kapłańskiej.

Litery K+M+B są skrótem od łacińskiego życzenia Christus Mansionem Benedicat (Niech Chrystus błogosławi temu domowi) lub inicjałami umownych imion trzech mędrców: Kacpra, Melchiora i Baltazara.

Zwyczaj święcenia tego dnia złota i kadzidła wykształcił się na przełomie wieków XV i XVI wieku. Poświęcanym kadzidłem, którym była żywica z jałowca, okadzano domy i obejście, co miało znaczenie symbolicznego zabezpieczenia go przed chorobami i nieszczęściami. Podobnie miało działac dotykanie złotem szyi. Po uroczystym obiedzie podawano ciasto z migdałem. Ten, kto go odnalazł w swoim kawałku, zostawał „królem migdałowym”. Znany był też zwyczaj chodzenia dzieci z gwiazdą, które pukając do domów, otrzymywały rogale, zwane „szczodrakami”. Śpiewano w tym czasie kolędy o Trzech Królach. Przy kościołach stały stragany, na których sprzedawano kadzidło i kredę.

Kacper, Melchior i Baltazar

Od XVIII wieku upowszechniał się także zwyczaj święcenia kredy, którą zwyczajowo w święto Trzech Króli na drzwiach wejściowych w wielu domach katolickich pisano litery: C+M+B lub K+M+B oraz datę bieżącego roku. Litery te są skrótem od łacińskiego życzenia Christus Mansionem Benedicat (Niech Chrystus błogosławi temu domowi), choć święty Augustyn tłumaczy je jako Christus Multorum Benefactor (Chrystus dobroczyńcą wielu) albo skrótem imion trzech mędrców przekazanych przez legendę średniowieczną: Kacpra, Melchiora i Baltazara. Znana jest także interpretacja skrótu C+M+B jako pierwszych liter łacińskich nazw trzech zbawczych zdarzeń świętowanych w Epifanię: Cogitum – Matrimonium – Baptisma (łac. Poznanie – Wesele – Chrzest).

Święto Trzech Króli na świecie

Bardzo hucznie Trzech Króli jest obchodzone we Włoszech. Utarł się tam zwyczaj, że dzieci po przebudzeni otrzymują skarpety wypełnione słodyczami. Te, które nie były grzeczne zamiast słodyczy dostaną ,,węgiel", czyli cukier pomalowany na czarno. W Czechach ludzie świętują ten dzień rytualną kąpielą w rzece Wełtawa. Natomiast we Francji pieczę się tego dnia specjalne ciasto w kształcie korony, w środku którego znajduje się bób. Na całym świecie organizowane są parady i orszaki przechodzące ulicami miast. Wydarzeniu towarzyszą modlitwy, śpiewy, koncerty i historyczne inscenizacje.

 

 

 

Aleksandra Rybińska