"Chcieliśmy być wolni i wolność sobie zawdzięczać". Uczczono pamięć Jana Stanisława Jankowskiego
2022-05-09, 21:00
Przy symbolicznym grobie na Powązkach Wojskowych upamiętniono Jana Stanisława Jankowskiego, wicepremiera polskiego rządu na uchodźstwie, ofiarę terroru sowieckiego. Instytut Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego i Ignacego Paderewskiego uczcił w ten sposób 140. rocznicę urodzin polskiego patrioty, sądzonego w Moskwie w procesie przywódców Polskiego Państwa Podziemnego, tak zwanym procesie szesnastu.
Jak powiedział Polskiemu Radiu Karol Mazur z Muzeum Powstania Warszawskiego, po aresztowaniu przez NKWD w marcu 1945 roku i sfingowanym procesie Jankowski nigdy do Polski nie powrócił: "Stalinowi zależało by był to proces pokazowy, by pokazać swoje miłe i łagodne oblicze, wszyscy byli oskarżenie o wrogą działalność wobec Armii Czerwonej" - zaznaczył historyk. Dodał, że po trzech dniach procesu dwóch najważniejszych przywódców Polskiego Państwa Podziemnego Stanisław Jankowski dostał wyrok 8 lat, a sądzony z nim Leopold Okulicki - 10 lat.
Możliwość powrotu
Karol Mazur zaznaczył, że istniała perspektywa, że po odbyciu wyroku będą mogli wrócić do Polski, jednak żaden z nich z więzienia nie wrócił.
Profesor Paweł Skibiński z Instytutu Romana Dmowskiego dodał, że data 9 maja 1949 roku - uznawana przez Stalina za datę wyzwolenia spod okupacji niemieckiej- dla Polski i Polaków jest symbolem niewoli sowieckiej: "Legalne władze państwa polskiego zostały potraktowane przez jednego z aliantów - związek sowietów jako przestępcy" - mówił Paweł Skibiński.
Podkreślał, że tragedia Jankowskiego jest tragedią wszystkich Polaków dążących do wolności, a rocznica urodzin delegata rządu na kraj - Jankowskiego staje się komentarzem do rzeczywistości historycznej, którą symbolizuje data zakończenia II wojny światowej.
Stanisław Jankowski zmarł 13 marca 1953 roku w niewyjaśnionych okolicznościach w sowieckim więzieniu.
Posłuchaj
Nie wiadomo, gdzie został pochowany, prochy ziemi ze zbiorowej mogiły z Włodzimierza nad Klaźmą, gdzie był więziony Jankowski, przewieziono na cmentarz na Powązkach, gdzie znajduje się jego symboliczny grób.
Stanisław Jankowski funkcję Delegata Rządu na Kraj pełnił do 1945 roku, w okresie największego natężenia działalności podziemia wojennego, przygotowań do akcji "Burza" i Powstania Warszawskiego. Przesądził o rozpoczęciu Powstania Warszawskiego. Jego słowa "Chcieliśmy być wolni i wolność sobie zawdzięczać" umieszczono na drzwiach przy wejściu do Muzeum Powstania Warszawskiego.
dz