Sejm i Senat. Przypominamy, jakie mają uprawnienia izby parlamentu

W skład Sejmu wchodzi 460 posłów wybieranych w wyborach powszechnych i tajnych. 

Z oficjalnych danych PKW wynika, że PiS w wyborach do Sejmu uzyskało 43,59 proc. głosów. Przekłada się to na 235 posłów i samodzielną większość. Na KO głosowało 27,4 proc. wyborców (134 mandaty), na SLD - 12,56 proc. (49 mandatów), PSL - 8,55 proc. (30 mandatów), a Konfederację - 6,81 proc. (11 mandatów).

Powiązany Artykuł

Nowy Sejm i Senat. Wiemy, kiedy pierwsze posiedzenie

Pierwsze posiedzenia Sejmu i Senatu zwołuje prezydent na dzień przypadający w ciągu 30 dni od dnia wyborów. Wybory parlamentarne odbyły się w niedzielę 13 października, w związku z tym inauguracyjne posiedzenia muszą się odbyć najpóźniej 12 listopada.

Kompetencje i funkcje Sejmu określa przyjęta w Konstytucji RP zasada trójpodziału władz.

Funkcja ustawodawcza

• Podstawowa funkcja Sejmu, polega na stanowieniu, w drodze procedury legislacyjnej, aktów prawnych - ustaw decydujących o zasadach funkcjonowania podstawowych dziedzin życia obywateli
• Sejm w drodze ustawy upoważnia Prezydenta RP do ratyfikowania i wypowiadania niektórych umów międzynarodowych

Funkcja kontrolna

• Sejm może żądać informacji w danej sprawie od członka rządu w formie pisemnej lub ustnej na posiedzeniu Sejmu lub komisji. Wniosek o przedstawienie informacji bieżącej przez członka Rady Ministrów na posiedzeniu Sejmu ma prawo złożyć klub albo grupa 15 posłów. Wynikiem tej kontroli są wyrażane przez Sejm oceny postępowania, opinie, dezyderaty i sugestie, które nie są prawnie wiążące. Konsekwencją ocen mogą być jednak takie działania, jak odwołanie danej osoby ze stanowiska państwowego, np. ministra na skutek wyrażenia w stosunku do niego wotum nieufności
• Sejm debatuje corocznie nad wykonaniem przez rząd ustawy budżetowej, opierając się na opinii Najwyższej Izby Kontroli, a efektem dokonanej oceny jest udzielenie bądź nieudzielenie absolutorium dla rządu
• Sejm rozpatruje też sprawozdania Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych, jak również wysłuchuje corocznej informacji Rzecznika Praw Obywatelskich w sprawie stanu przestrzegania wolności i praw człowieka i obywatela

Funkcja kreacyjna

• Polega na bezpośrednim powoływaniu i odwoływaniu organów konstytucyjnych państwa oraz osób, które wchodzą w skład tych organów, a także egzekwowaniu ich odpowiedzialności
• Sejm uczestniczy w tworzeniu rządu, udzielając wotum zaufania powołanej przez Prezydenta Radzie Ministrów lub samodzielnie wybierając Prezesa Rady Ministrów i proponowany przez niego skład rządu
• Ponadto Sejm, za zgodą Senatu, powołuje Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznika Praw Obywatelskich i Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych, a na wniosek Prezydenta RP Sejm powołuje Prezesa Narodowego Banku Polskiego. Sejm powołuje również członków Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu, część składu Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Krajowej Rady Sądownictwa i Rady Polityki Pieniężnej

ROLA I FUNKCJE SENATU

Powiązany Artykuł

Nowy skład Senatu. Stanisław Karczewski: będziemy prowadzili rozmowy

W myśl Konstytucji RP, w Senacie zasiada 100 senatorów wybieranych w wyborach powszechnych i bezpośrednich, w głosowaniu tajnym. Kodeks wyborczy stanowi, że to wybory większościowe, przeprowadzane w okręgach jednomandatowych.

W niedzielnych wyborach kandydaci popierani przez opozycję zdobyli większość (51) mandatów w Senacie. Prawo i Sprawiedliwość będzie miało w nadchodzącej kadencji parlamentarnej 48 senatorów, w Senacie zasiądzie też ponownie Lidia Staroń, która startowała z własnego komitetu, ale z poparciem PiS.

>>> [CZYTAJ TAKŻE] Piotr Müller o wyniku wyborczym PiS: największy w historii wynik do Sejmu

Kandydaci Koalicji Obywatelskiej zdobyli łącznie 43 mandaty w Senacie, kandydaci PSL - trzy mandaty, a kandydaci SLD - dwa. Trzy mandaty przypadły kandydatom niezależnym, kojarzonym jednak z opozycją.

Inicjatywa ustawodawcza

• Jako jeden z 2 organów władzy ustawodawczej Senat ma prawo do inicjatywy ustawodawczej i uczestniczy w uchwalaniu ustaw. Bezwzględna większość posłów, działająca w obecności co najmniej połowy ich ustawowej liczby, może jednak odrzucić stanowisko Senatu w sprawie ustawy uchwalonej przez Sejm
• Senat nie uczestniczy w rozpatrywaniu weta prezydenckiego do ustawy, bierze jednak udział w usuwaniu niezgodności ustawy z konstytucją w zakresie stwierdzonym przez Trybunał Konstytucyjny, działający na skutek wniosku prezydenckiego skierowanego do niego przed podpisaniem ustawy przez głowę państwa
• Senat ma inicjatywę dotyczącą zmiany konstytucji. Dokonanie tego z inicjatywy Sejmu wymaga zgody Senatu udzielanej bezwzględną większością głosów, w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów, w terminie nie dłuższym niż 60 dni od uchwalenia ustawy zmieniającej konstytucję
• Senat może uchwalać ustawy dotyczące wyrażenia zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej
• Senat może również wystąpić z wnioskiem do marszałka Sejmu o przeprowadzenie referendum ogólnokrajowego, przedstawiając propozycje pytań lub warianty rozwiązań w sprawie, która ma być poddana pod referendum

Rząd współpracuje też z Senatem w sprawach związanych z członkostwem Polski w Unii Europejskiej, w szczególności w zakresie stanowienia prawa unijnego, wnoszenia skarg do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

Funkcje kontrolne

Konstytucja powierza Marszałkowi Senatu i grupie 30 senatorów obowiązek czuwania nad przestrzeganiem jej postanowień, dając im możliwość występowania do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskami w sprawach dotyczących zgodności prawa z ustawą zasadniczą, a także zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych.

Istotną rolę ustrojową odgrywa ukształtowana w praktyce i mająca oparcie w jego regulaminie - działalność Senatu na rzecz wykonywania orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego w przedmiocie ustaw.

Od zgody Senatu zależy:

• powołanie Rzecznika Praw Obywatelskich oraz powołanie i odwołanie: prezesa Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznika Praw Dziecka, Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych, prezesa Instytutu Pamięci Narodowej oraz prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej
• Senatowi przysługuje prawo wyrażenia zgody na zarządzenie przez prezydenta RP referendum ogólnokrajowego w sprawie o szczególnym znaczeniu dla państwa. Uchwałę w tej sprawie Senat podejmuje bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów

Wybiera i odwołuje

• 2 senatorów wchodzących w skład Krajowej Rady Sądownictwa i Krajowej Rady Prokuratury
• 2 członków Kolegium Instytutu Pamięci Narodowej
• Powołuje i odwołuje członka Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji
• Powołuje i odwołuje 3 członków Rady Polityki Pieniężnej

Rozpatruje sprawozdania

Senat rozpatruje sprawozdania Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji. Odrzucenie sprawozdania przez Senat stanowi jedną z przesłanek wygaśnięcia kadencji wszystkich członków Krajowej Rady.

Ponadto Senat rozpatruje sprawozdania oraz informacje przedstawiane przez Trybunał Konstytucyjny, Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka, Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej.

Do Senatu należy również rozpatrywanie petycji, z którymi mogą występować obywatele, korzystając z prawa przysługującego im na mocy konstytucji. Marszałek Senatu kieruje petycję do Komisji Praw Człowieka, Praworządności i Petycji, która rozpatruje to wystąpienie albo przekazuje je właściwemu organowi władzy publicznej.

Senat na równych prawach z Sejmem współtworzy Zgromadzenie Narodowe.

Marszałek Senatu przejmuje obowiązki prezydenta RP, jeżeli nie może ich wykonywać Marszałek Sejmu tymczasowo do tego powołany.

paw/