Demonetyzacja
2017-06-16, 13:51
Demonetyzacja to, najogólniej rzecz biorąc, odebranie banknotom lub monetom prawnego ich znaczenia jako środka płatniczego w następstwie wycofania ich z obiegu.
Posłuchaj
Pierwotnie pojęcie demonetyzacji stosowane było do określenia zjawiska polegającego na tym, że w następstwie gwałtownego wzrostu inflacji, bilon tracił swoją użytkową wartość. Monety jako niepraktyczny środek płatniczy były wypierane przez banknoty.
− Obecnie pojęcie demonetyzacji o wiele częściej stosuje się wtedy, gdy pewne jednostki pieniężne tracą swój status legalnego środka płatniczego w wyniku urzędowych decyzji, wyjaśnia Jakub Olipra, ekonomista z Credit Agricole. Istnieje wiele powodów do przeprowadzenia takiego zabiegu. Pierwszym z nich jest konsekwentna walka z inflacją. Przykład stanowią działania rządu podjęte w Polsce w 1995 r., kiedy to stary złoty został zastąpiony przez nowy złoty, w efekcie czego ten pierwszy przestał być legalnym środkiem płatniczym na terenie naszego kraju. Innym przykładem demonetyzacji jest przyjęcie euro jako wspólnej waluty dla grupy krajów Unii Europejskiej, w następstwie czego ich dotychczasowe waluty krajowe, dotychczas legalne środki płatnicze, przestały pełnić swoją rolę. Toteż kiedy na przykład spróbowalibyśmy płacić starymi markami na terytorium Niemiec to wywołamy co najwyżej nostalgiczne wspomnienia, natomiast niczego za taka walutę nie kupimy.
Kolejny powód do przeprowadzania demonetyzacji, który uczynił ją głośnym zabiegiem w ostatnich latach, to walka z szarą strefą i przestępczością zorganizowaną. Widać to na przykładzie wydarzeń w Indiach. Otóż w listopadzie 2016 roku tamtejszy rząd zapowiedział, że banknoty o nominałach 500 i 1000 rupii tracą swoją funkcję, zostają zdelegalizowane. W celu ich wymiany na legalne środki płatnicze należało banknoty zdeponować w banku i następnie wymienić uzasadniając źródło pochodzenia. Takie posunięcie rządu Indii miało sprzyjać walce z szarą strefą, głównie z podrabianiem pieniędzy, a także spowodować zwiększenie ściągalności podatków. Demonetyzacja umożliwiła bowiem ewidencję oszczędności mieszkańców. Warto jednak zwrócić uwagę na to, że środki pieniężne które zostały wyłączone z obiegu w Indiach, czyli owe banknoty o nominałach 500 i 1000 rupii, stanowiły 90 proc. gotówki będącej w obiegu i dlatego w zetknięciu ze słabo rozwiniętymi: strukturą bankową i sektorem finansowym nad Gangesem, procedura demonetyzacji doprowadziła do chaosu. Miało to negatywny wpływ na wzrost gospodarczy, ponieważ pieniądz stracił swoją użytkową wartość i były problemy z dokonywaniem transakcji. Jednocześnie nastąpił wzrost popularności innych niż pieniądze środków płatniczych, szczególnie złota, którego cena wyraźnie wzrosła w wyniku dokonania demonetyzacji wspomnianych dwóch banknotów.
Dariusz Kwiatkowski
