Rozszerzona Odpowiedzialność Producenta i recykling. Metody na posprzątanie góry śmieci

2021-04-23, 09:14

Rozszerzona Odpowiedzialność Producenta i recykling. Metody na posprzątanie góry śmieci
Zdjęcie ilustracyjne. Foto: Shutterstock/ GBJSTOCK

Uzdrowić recykling, obniżyć opłaty dla mieszkańców i ukrócić patologie na rynku odpadowym, które od lat podcinają skrzydła uczciwym przedsiębiorcom. To najważniejsze cele planowanej reformy tzw. Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta, pod którymi zgodnie podpisują się wszyscy zainteresowani: samorządowcy, recyklerzy, producenci opakowań, ekolodzy. Potrzebujemy prawdziwej, głębokiej reformy. Przedstawiamy wnioski płynące z raportu opublikowanego w ramach konferencji TOGETAIR – Razem dla klimatu i gospodarki.

Rozszerzona odpowiedzialność producenta (ROP) to funkcjonujący z powodzeniem w innych krajach mechanizm, który zobowiązuje firmy wprowadzające na rynek produkty w opakowaniach (np. napoje w plastikowych butelkach) do większego współuczestnictwa w kosztach systemu odpadowego, w myśl zasady „zanieczyszczający płaci”. W praktyce ROP sprowadza się do ponoszenia wydatków za każdy opakowany w tworzywo sztuczne produkt, który trafia na sklepowy półki. Opłaty te są zaś tym wyższe, im trudniejsze do przetworzenia są materiały wykorzystywane do ich produkcji (np. trudne w recyklingu połączenie kilku rodzajów tworzyw sztucznych). Wprowadzenie ROP jest pewnym wyzwaniem ze względu na konflikt interesów pomiędzy zaangażowanymi podmiotami. Eksperci TOGETAIR zaproponowali kilka rozwiązań tego problemu.

Recykling Źródło: TOGETAIR Recykling Źródło: TOGETAIR

Podatek ekologiczny

Pierwszy model wdrożenia ROP polega na prostej odpowiedzialności finansowej. Występuje on praktycznie tylko w Słowenii i w pewnym szczególnym wariancie na Węgrzech (w praktyce zrezygnowali z ROP i wprowadzili Narodową Centralną Organizację Odzysku, kontrolującą przepływ funduszy od producentów do gospodarujących odpadami). Sprowadza się on do tego, że przedsiębiorcy wprowadzający na rynek produkty w opakowaniach płacą swoisty podatek ekologiczny. Opłaty ROP są bezpośrednio ściągane od nich, a organizacje odzysku nie funkcjonują jak w innych krajach.


Współpraca gmin i producentów

Drugi sposób to częściowa odpowiedzialność organizacyjna, w którym organizacje odzysku dzielą się z gminami obowiązkami: albo na zasadzie podziału ustawowego, albo na podstawie bilateralnych umów. W takim modelu gminy najczęściej odpowiadają wyłącznie za selektywną zbiórkę, a za dalsze procesy, czyli przewiezienie do sortowni, doczyszczenie i poddanie recyklingowi odpowiada już organizacja odzysku. To model funkcjonujący np. we Francji, Hiszpanii czy w Belgii.

Powiązany Artykuł

Lasy śmieci.jpg
Lasy wciąż pełne śmieci. Jak poradzić sobie z problemem?


Wdrożenie tego wariantu wymagałoby nałożenia nowych obowiązków sprawozdawczych na gminy, by zapewnić, że koszty systemu ponoszone przez producentów są znane i transparentne. A to, przy skomplikowaniu przepływów finansowych na rynku tworzyw sztucznych, w których uczestniczy wiele podmiotów, powodowałoby, że gminy musiałyby przedstawiać sprawozdania, ile kosztowała selektywna zbiórka, transport, przygotowanie do recyklingu, ile zapłacił recykler albo ile recyklerowi trzeba było dopłacić.
 
Organizacjom odzysku należałoby również zapewnić możliwość kontrolowania, jak gmina prowadzi selektywną zbiórkę, która jest podstawą dla wszystkich dalszych etapów postępowania z odpadami, bo bez dobrze wyselekcjonowanych frakcji późniejszy recykling będzie niemożliwy lub nieproporcjonalnie drogi.


Produkcja odpadów. Źródło: TOGETAIR Produkcja odpadów. Źródło: TOGETAIR

Przemysł przejmuje obowiązki

Trzecim sposobem jest pełna odpowiedzialność organizacyjna. W tym modelu organizacje odzysku mają za zadanie samodzielnie organizować i sfinansować selektywną zbiórkę odpadów opakowaniowych, ich przygotowanie do recyklingu i sam recykling. Taki model działa w Szwecji, Niemczech, Austrii, Bułgarii i krajach bałtyckich. Kluczową rolę odgrywają w nim organizacje odzysku lub organizacje ROP opakowań: to one organizują cały system, wybierają firmę, która odbierze wszystkie odpady surowcowe, czyli papier, tworzywa sztuczne i szkło, a także odpowiada za cały późniejszy proces ich przetworzenia aż do sprzedania tych odpadów do recyklingu.

Rozszerzona Odpowiedzialność Producenta. Źródło: Raport TOGETAIR Rozszerzona Odpowiedzialność Producenta. Źródło: Raport TOGETAIR


Zrównoważone podejście

Dla powodzenia reformy ROP kluczowe będzie, by zmiana nie miała tylko wymiaru fiskalnego, który sprowadzałby się do prostego transferu środków od producentów do gmin i recyklerów. Samo dorzucenie pieniędzy do niedoinwestowanej obecnie gospodarki komunalnej to za mało, by uzdrowić rynek. Należy bowiem tak zreformować system ROP, aby wspierał on wyższe, ekologiczne standardy projektowania opakowań. Chodzi o to, by od samego początku, czyli już na etapie ich projektowania i wytwarzania, wspierać rozwiązania przyjazne środowisku i wyrugować z rynku opakowania nienadające się lub trudne do przetworzenia.


PolskieRadio24.pl/ TOGETAIR/ mib

Polecane

Wróć do strony głównej