Czego nie wiemy o Władysławie Grabskim?
2014-08-20, 15:32
Zgodnie z uchwałą Sejmu rok 2014 jest Rokiem Władysława Grabskiego, który przed wojną dwukrotnie sprawował funkcję premiera, był też ministrem skarbu i rolnictwa. Zapamiętany został głównie jako reformator publicznych finansów i twórca reformy walutowej, ale to przecież nie jedyna jego zasługa.
Posłuchaj
– Swojego pradziadka nie poznałem, ponieważ zmarł w 1938 roku, natomiast ja jestem z rocznika 1953 roku. Ale znam oczywiście rodzinne przekazy, tradycje historyczne, a nawet legendy – opowiada w Porannych Rozmaitościach Grzegorz Grabski, prawnuk Władysława Grabskiego.
Jedna z tych opowieści dotyczy mezaliansu. Otóż żona Władysława Grabskiego była córką szewca, z leżącej nieopodal miejscowości Piątek. Rodzina nie akceptowała tego związku ponieważ przyszła żona, Katarzyna Grabska z Lewandowskich, była kimś w rodzaju służącej, czy też damy do towarzystwa, lektorki u matki Władysława. Była ona trochę „otarta” w świecie, znała francuski, ale jednak zawsze był to stosunek podległości. Matka tego nie akceptowała, i kiedy Władysław definitywnie związał się z Katarzyną, matka ostentacyjnie wyjechała do Krakowa i swoich wnuków nie widziała, do chwili, kiedy najstarszy z nich osiągnął lat 12. Wtedy dopiero zaprosiła wszystkich do Krakowa.
Wielki Reformator
Władysław Grabski był twórcą wielu reform, które przyczyniły się do rozwoju naszego kraju, choć nie o wszystkich do dzisiaj pamiętamy.
– Jako minister skarbu, i jako premier miał wpływ daleko większy niż to, co się obiegowo z nim łączy, czyli reformę złotego. Było to bowiem i podpisanie konkordatu, i powołanie Rady Ochrony Państwa z Piłsudskim na czele, w czasie wojny polsko-bolszewickiej, a nawet pakt o przedsiębiorstwie państwowym, czyli wywalczenie dla pracowników sfery budżetowej pewnych uprawnień – przypomina Grzegorz Grabski.
Jubileusze przypominają
Ten rok jest wyjątkowy, rocznicowy. Sejm II Rzeczypospolitej przyjął 11 stycznia 1924 r. ustawę, przygotowaną przez rząd Grabskiego, o naprawie skarbu państwa i reformie walutowej. Podwyższono wówczas podatki bezpośrednie: gruntowy, dochodowy, przemysłowy oraz pośrednie: od alkoholu, zapałek, cukru oraz podwyższono taryfy przewozowe. Podwyższono także opłaty administracyjne i taryfy kolejowe (zlikwidowano dotacje na rzecz PKP), utworzono państwowy monopol spirytusowy, tytoniowy, zapałczany, solny, loteryjny, jako źródło dochodów budżetowych, zreorganizowano i ujednolicono aparat skarbowy, wprowadzono reżim oszczędnościowy w ministerstwach. Posiadane zapasy walut obcych (2,5 mln dolarów) zostały wykorzystane na interwencję giełdową, celem powstrzymania spadku kursu marki.
Efekty były błyskawiczne. W połowie stycznia nie tylko powstrzymano spadek wartości marki, ale nastąpił nawet pewien jej wzrost. Stąd w lutym wstrzymano emisję marek polskich na potrzeby skarbowe. Uzyskano wtedy, po raz pierwszy w II Rzeczypospolitej, nadwyżkę budżetową. Już od lutego rozpoczął się także spadek cen detalicznych, co oznaczało wzrost realnych płac.
– Trochę ubolewam, że te rocznicowe lata są takimi wyspami pamięci, a powinna być ona szersza i aktywnie kontynuowana. Są dwie książki Władysława Grabskiego, które moim zdaniem powinny być znane bardzo szeroko – podkreśla gość Porannych Rozmaitości Jedynki.
Jedna z nich to jest „Idea Polski”, w której krytykuje on założenia poszczególnych partii – piłsudczykowskiej, narodowej, ludowej – w imię szeroko pojętego solidaryzmu. Natomiast druga, to podręcznik dla każdego człowieka zajmującego się bankiem i finansami w Polsce – „Dwa lata pracy u podstaw państwowości naszej”, gdzie Władysław Grabski tłumaczy jak wpadł na pomysł reform, i jak je przeprowadzał.
Nie tylko reformy, ale także instytucje
28 kwietnia 1924 roku Władysław Grabski założył Bank Polski, jako niezależną od państwa instytucję emisyjną, któremu nadano status spółki akcyjnej i rozpoczęto emisję złotych jako nowej polskiej waluty.
Z okazji 90. rocznicy tych wydarzeń, Narodowy Bank Polski w swojej siedzibie w Warszawie prezentuje wystawę poświęconą Władysławowi Grabskiemu. Można ją oglądać do 5 września. Wstęp jest bezpłatny.