Rękojmia i gwarancja. Zobacz, co może kupujący i za co odpowiada sprzedawca

Korzystniejsza dla kupującego jest – co do zasady – rękojmia, ponieważ jej warunki są bowiem określone w przepisach prawa, których przedsiębiorca nie może w żadnym zakresie zmieniać na niekorzyść konsumenta. Wybór rękojmi daje konsumentowi większą pewność posiadanych uprawnień i ułatwia dochodzenie roszczeń od przedsiębiorcy – przypomina Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

Inaczej jest w przypadku gwarancji: zakres odpowiedzialności przedsiębiorcy i uprawnienia konsumenta określa wówczas samodzielnie gwarant, więc mogą one być mniej korzystne od regulacji ustawowych związanych z rękojmią.

Wada fizyczna, prawna i niezgodność z umową

Rękojmia to ustawowa odpowiedzialność sprzedawcy za wady fizyczne oraz prawne sprzedanego towaru. Przysługuje konsumentom na podstawie art. 558 § 1 Kodeksu Cywilnego. Podstawą odpowiedzialności przedsiębiorcy wobec konsumenta jest wada fizyczna lub prawna (art. 556 KC).

Z rękojmi możemy skorzystać, gdy pojawi się wada fizyczna, a więc niezgodność towaru z umową. Do sytuacji takiej dochodzi, gdy produkt:

•      nie ma właściwości, które rzecz tego rodzaju powinna mieć ze względu na cel w umowie oznaczony albo wynikający z okoliczności lub przeznaczenia;
•      nie ma właściwości, o których istnieniu sprzedawca zapewnił kupującego, w tym przedstawiając próbkę lub wzór;
•      nie nadaje się do celu, o którym kupujący poinformował sprzedawcę przy zawarciu umowy, a sprzedawca nie zgłosił zastrzeżenia co do takiego jej przeznaczenia;
•      została kupującemu wydana w stanie niezupełnym.

Rękojmi podlegają także wady prawne. Odpowiedzialność sprzedawcy wobec konsumenta pojawia się w tym kontekście, jeżeli towar jest:

•      własnością osoby trzeciej;
•      obciążony prawem osoby trzeciej;
•      ograniczenie w korzystaniu lub rozporządzaniu rzeczą wynika z decyzji lub orzeczenia właściwego organu.

Trzecim elementem rękojmi jest niezgodność towaru z umową. To niestety bardzo szerokie pojęcie i dotyczy braku właściwości, cech określonych w umowie, braku zgodności z opisem, wzorem czy próbką.

Jak wyjaśnia Federacja Konsumentów na prostym przykładzie, jeżeli uzgadnialiśmy ze sprzedawcą lub usługodawcą cechy towaru, na przykład zleciliśmy szewcowi uszycie butów do tańca na skórzanej podeszwie, w kolorze bordowym, w fasonie określonym we wzorniku, to znaczy, że właściwości towaru zostały indywidualnie uzgodnione. W takim przypadku dostarczony nam towar będzie niezgodny z umową, gdy nie będzie odpowiadał opisowi, wzorowi czy próbce, a także gdy okaże się, że nie nadaje się do celu określonego przy zawarciu umowy, tzn. do tańca.

Okres obowiązywania rękojmi wynosi 2 lata

Gwarancja nie jest obowiązkowa

Gwarancja to – obok rękojmi – jedna z podstaw złożenia reklamacji. Jest to dobrowolne oświadczenie dotyczące jakości towaru złożone przez przedsiębiorcę, czyli gwaranta. Gwarant to podmiot odpowiedzialny względem konsumenta – może nim być producent, importer, dystrybutor lub sprzedawca. Zakres odpowiedzialności gwaranta powinien być określony w dokumencie gwarancyjnym.

Oświadczenie gwarancyjne może być złożone w dowolnej formie. Konsument ma prawo żądać wydania dokumentu gwarancyjnego na trwałym nośniku (na przykład na papierze). Jest to dowód na posiadanie przez konsumenta uprawnień z tytułu gwarancji. Jego brak nie oznacza utracenie przez konsumenta tych uprawnień, może jednak utrudnić dochodzenie roszczeń.

Oświadczenie gwarancyjne powinno zawierać co najmniej:

•      nazwę oraz adres gwaranta;
•      zakres terytorialny;
•      czas trwania gwarancji;
•      pozostałe podstawowe dane potrzebne do dochodzenia roszczeń z gwarancji.

Co ciekawe wystawienie gwarancji nie jest obowiązkowe. Jeżeli do produktu załączono jednak gwarancję, stanowi ono dodatkowe uprawnienie i tylko od nas zależeć będzie czy z niego skorzystamy w momencie składania reklamacji. Nie mamy jednak takiego obowiązku.

Jeżeli dokument gwarancyjny nie zawiera obowiązków gwaranta, takiego oświadczenia nie uważa się za gwarancję, na przykład napis na opakowaniu "5 lat gwarancji". Prawo nie narzuca czasu trwania gwarancji, wobec czego gwarant może określić go według swego uznania.

Skorzystanie z uprawnień przysługujących na podstawie gwarancji nie ma wpływu na odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu rękojmi.

Najpierw naprawa albo wymiana

Stwierdzając wady lub niezgodności produktu mamy prawo domagać się od sprzedawcy nieodpłatnej naprawy towaru albo jego wymiany. O wyborze naprawy lub wymiany decyduje konsument, ale sprzedawca nie zawsze musi uznać i zrealizować wybraną opcję. Dopóki jest możliwa wymiana albo naprawa, nie możemy żądać zwrotu pieniędzy za wadliwy towar. Jeżeli wymiana nie jest możliwa, pozostaje nam naprawa.

Sprzedawca jednak nie powinien sam zadecydować, że zamiast wymiany towaru na nowy naprawi go bez naszej zgody. Sprzedawca nie będzie musiał wymieniać towaru na nowy tylko wtedy, gdy nie jest to możliwe albo wymaga nadmiernych kosztów i sprzedawca to udowodni. Warto też dodać, że żądanie wymiany może być ograniczone przepisem art. 5 Kodeksu cywilnego, zakazującego nadużywać prawa podmiotowego.

Zwrotu pieniędzy możemy domagać się tylko wtedy, gdy niezgodność towaru z umową jest istotna i wystąpi choć jedna z następujących sytuacji:

•      sprzedawca nie jest w stanie doprowadzić towaru do stanu zgodnego z umową poprzez wymianę ani naprawę, bowiem jest to niemożliwe lub wymaga nadmiernych kosztów;
•      naprawa albo wymiana nie została wykonana przez sprzedawcę w odpowiednim czasie;
•      naprawa albo wymiana naraża kupującego na znaczne niedogodności.

Oznacza to, że zwrotu pieniędzy od razu, bez żądania najpierw wymiany albo naprawy, możemy domagać się tylko w przypadku, gdy wymiana albo naprawa narażałyby nas na znaczne niedogodności. Gdy niezgodność towaru z umową nie jest istotna, możemy jedynie żądać obniżenia ceny.

Sprzedawca ma 14 dni

W polskim prawie konsument musi złożyć reklamację w ciągu roku od wykrycia niezgodności z umową. Przekroczenie tego terminu spowoduje utratę uprawnień i sprzedawca nie będzie ponosił odpowiedzialności. Warto zgłaszać reklamację na piśmie, aby w razie wątpliwości wykazać fakt zawiadomienia sprzedawcy.

Aby reklamacja była skuteczna, muszą się w niej znaleźć podstawowe informacje: data zgłoszenia, określenie sprzedawcy i kupującego, określenie towaru, który jest niezgodny z umową oraz opisanie tych niezgodności (wad) i co wybieramy – nieodpłatną naprawę czy wymianę.

Sprzedawca ma obowiązek ustosunkować się do naszej reklamacji w terminie 14 dni kalendarzowych, liczonych od dnia następnego po dniu, w którym ją złożyliśmy. Nieudzielenie odpowiedzi w tym terminie oznacza uznanie reklamacji. Powinna być wtedy załatwiona tak, jak napisaliśmy w dokumencie reklamacyjnym.

Kto ponosi koszty naprawy?

Z kolei czas na naprawę gwarancyjną powinien być określony w karcie gwarancyjnej. Jeżeli go nie wskazano – niezwłocznie, ale nie później niż w terminie 14 dni. Koszty naprawy lub wymiany towaru ponosi sprzedawca. Podobnie jest w przypadku odesłania wadliwego towaru na adres wskazany przez sprzedawcę.

Jeżeli w wyniku reklamacji z tytułu gwarancji, gwarant zwrócił rzecz wolną od wad, albo dokonał istotnych napraw w reklamowanej rzeczy, termin gwarancji liczony jest na nowo od momentu dostarczenia rzeczy kupującemu. Jeżeli w wyniku reklamacji gwarant wymienił części w reklamowanej rzeczy, wówczas termin gwarancji biegnie na nowo dla wymienionych części. W pozostałych przypadkach termin gwarancji wydłuża się o czas, w którym osoba uprawniona nie mogła korzystać z rzeczy z powodu jej wady.

PolskieRadio24.pl, konsument.gov.pl, federacja-konsumentow.org.pl, DoS