77 lata temu, 2 sierpnia 1945 roku, w pałacu Cecilienhof w Poczdamie pod Berlinem zakończyła się ostatnia konferencja przedstawicieli Wielkiej Trójki: ZSRS, USA i Wielkiej Brytanii. Jej postanowienia stały podstawą powojennego ładu w Europie.

Losy Niemiec

Celem spotkania było uregulowanie problemów wynikających z kapitulacji III Rzeszy i zakończenia II wojny światowej. Na konferencji zdecydowano o całkowitym rozbrojeniu, zdenazyfikowaniu, zdemilitaryzowaniu oraz zdecentralizowaniu gospodarczym i administracyjnym Niemiec, a także o ukaraniu zbrodniarzy wojennych.

W trwającym od 17 lipca 1945 spotkaniu wzięli udział: prezydent Stanów Zjednoczonych Harry Truman, przywódca Związku Radzieckiego Józef Stalin oraz premier Wielkiej Brytanii Winston Churchill, którego od 28 lipca zastąpił Clement Attlee.

- To była trzecia konferencja Wielkiej Trójki, w innym już jednak składzie - mówił prof. Paweł Wieczorkiewicz w audycji Andrzeja Sowy z cyklu "Dźwiękowy przewodnik po najnowszej historii ZSRR", nadanej w październiku 1997 roku. - Umarł, trzeba powiedzieć: za późno dla świata, Franklin D. Roosevelt. Jego następca Harry Truman był słabo zorientowany w arkanach polityki międzynarodowej. Uczył się jej dość szybko, ale w Poczdamie nie mógł być jeszcze równoprawnym partnerem dla Stalina - wyjaśnił.

Polscy żołnierze na frontach II wojny światowej - zobacz serwis historyczny

Sprawa polska

W Poczdamie wytyczono też zachodnią granicę Polski na Odrze i Nysie Łużyckiej. Oddano w zarząd Polsce część terytorium III Rzeszy zwaną Ziemiami Odzyskanymi (Szczecin, ziemie na wschód od Odry i Nysy Łużyckiej, obszar Wolnego Miasta Gdańska, południowa część Prus Wschodnich). Podczas konferencji podjęto decyzję w sprawie wysiedlenia Niemców z obszaru Polski, Czechosłowacji i Węgier.

Zwycięska koalicja antyhitlerowska uzgodniła ponadto kwestię reparacji i odszkodowań wojennych, które miały zostać wyegzekwowane od Niemiec. Na wniosek Stalina Polskę wyłączono z bezpośredniego udziału w spłatach. W późniejszym czasie Moskwa miała przyznać Polsce 15 % swojej części odszkodowań.

Postanowienia konferencji poczdamskiej (zakończyła się 2 sierpnia 1943) stały się podstawą powojennego układu sił na kontynencie. Dały początek podziałowi Europy na dwa rywalizujące ze sobą bloki.

pd/bs

Wiele materiałów dotyczy Wojny Falklandzkiej z Argentyną i ujawnia rozbieżności w rządzącej Partii Konserwatywnej w kwestii konfliktu. Po zajęciu archipelagu przez argentyński desant, premier Thatcher natrafiła na opór wśród członków swego gabinetu przeciwnych próbie odbicia wysp.

W archiwum znajdują się jednak również opinie "szeregowych" Torysów. Są wśród nich i takie, że ta wojna przyćmi fiasko wyprawy na Kanał Sueski z 1956 roku, że najlepiej po cichu zrzec się archipelagu, a zatopić tylko na pokaz parę argentyńskich okrętów. Archiwum zawiera odręczne notatki pani Thatcher w sprawie postępów wojny, niewysłany, ostry w tonie list do prezydenta Reagana, odrzucający jego ofertę mediacji, a także zachowany przez Żelazną Damę egzemplarz gazety "Daily Mail" z początku konfliktu z nagłówkiem wyrażającym powątpiewanie, czy sprawdzi się w godzinie wojennej próby.

Od trzech lat Churchill College publikuje wybór prywatnych archiwów pani Thatcher z okresu jej rządów - równolegle z publikacją przez archiwum państwowe dokumentów oficjalnych, odtajnianych po upływie 30 lat. Jest to nowa praktyka - nigdy dotąd nie publikowano jeszcze za życia premiera dokumentów prywatnych szefa rządu.

mr

Mała wielka królowa

Wiktoria Hanowerska urodziła się 24 maja 1819 roku. Zaledwie 18 lat później zasiadła na tronie brytyjskim.

"Biedna mała królowa! Jest w wieku, w którym dziewczynka potrafi zaledwie wybrać kapelusz, a oto stawia jej się zadania, przed którymi cofnąłby się archanioł..." - pisał o nowej władczyni Thomas Carlyle.

W momencie kiedy Wiktoria zasiadała na tronie, Wielka Brytania była pogrążona w trwającym od dziesięcioleci kryzysie dynastycznym. – Rodzina królewska była bardzo niepopularna, więc ta nowa osoba na tronie, osiemnastoletnia dziewczyna, budziła różne emocje – mówiła dr Dorota Babilas z Instytutu Anglistyki Uniwersytetu Warszawskiego, autorka książki "Wiktoria znaczy zwycięstwo. Kulturowe oblicza królowej".

"Jestem bardzo młoda i może niedoświadczona w wielu sprawach" – zapisała w swoim dzienniku Wiktoria. Często mawiała "jesteśmy dość niscy jak na królową". Ta mała wielka królowa, jak ją nazywano, miała 144 cm wzrostu i ważyła 82 kilogramy.

Babcia europejskich władców

Kiedy Wiktoria wstępowała na tron, widziano w jej osobie szansę na odrodzenie monarchii. Liczono przede wszystkim na odnowę moralną na dworze królewskim, ponieważ jej bezpośredni poprzednicy zyskali sobie miano "niegodziwych stryjów". Zasłużyli sobie na to określenie m.in. ze względu na swoją liberalną moralność i rozrzutność. Wszyscy uważali, że ta skromnie wychowana dziewczyna będzie lepszą królową kraju.

W wieku 20 lat, w 1840 roku, poślubiła księcia Alberta z dynastii Sachsen-Coburg-Gotha. Urodziła mu dziewięcioro dzieci. – Nie lubiła dzieci, bo odrywały ją od męża. Ciąża była dla niej ciemną stroną małżeństwa – mówił prof. Mariusz Misztal, autor książki "Królowa Wiktoria". Dzisiaj mówi się, że Wiktoria była babką Europy. Jej wnuki oraz prawnuki zasiadały na tronach Wielkiej Brytanii, Szwecji, Hiszpanii, Belgii.

Epoka wiktoriańska

Okres jej długiego panowania, który nazwano epoką wiktoriańską, był dobrym czasem dla brytyjskiego imperium. Kolonizowano coraz to nowe terytoria, w gospodarce odnotowano silny wzrost, a system demokratyczny się umacniał (królowa w sprawach państwowych, zawsze brała pod uwagę wolę większości w parlamencie).

– Tak naprawdę Wiktoria miała bardzo ograniczony wpływ na realne decyzje polityczne. Mówiono, że wręcz przeszkadzała w rządzeniu, bo wymagała niekończących się objaśnień, dodatków do dokumentów, które tylko opóźniały proces decyzyjny – wyjaśniał prof. Mariusz Misztal.

 

Za rządów Wiktorii znacznie wzrosła pozycja i popularność monarchii. Kolejne okrągłe rocznice jej panowania w 1887 i 1897 roku stały się okazją do demonstracji potęgi imperium brytyjskiego.

Epoka wiktoriańska kojarzy się z wieloma ograniczeniami życia społecznego o charakterze moralnym, głównie ze względu na ukochanego męża Wiktorii księcia Alberta, który był surowy i pryncypialny. Wiktoria była całkowicie inna. Królowa była wybuchowa, kochliwa, namiętna, o ognistym temperamencie. Dla jej męża ważne było stosowne zachowanie, nienaganne maniery, poczucie obowiązku, oszczędności, bezwarunkowa akceptacja ciężkiej pracy i ani słowa o intymnym życiu w rodzinie.

Pamiętniki angielskiej królowej

Jako królowa, Wiktoria prześcignęła swojego dziadka Jerzego II Hanowerskiego i stała się najdłużej panującym brytyjskim monarchą. Na tronie zasiadała przez 63 lata, do śmierci - 22 stycznia 1901 roku. Nad jej imperium, dzięki olbrzymim terytorialnie koloniom, słońce nigdy nie zachodziło.

Po śmierci królowej, która miała miejsce w 1901 roku, jej córka Beatrycze ocenzurowała pamiętniki matki, bezpowrotnie niszcząc wspomnienia, w których najprawdopodobniej było to, co stawiało ich autorkę w nie najlepszym świetle.

mk