Historia

Hanka Ordonówna - wybitna artystka, wspaniała opiekunka i tajemnica daty urodzin

Ostatnia aktualizacja: 04.08.2021 05:40
119 lat temu, 4 sierpnia 1902 roku, przyszła na świat w Warszawie słynna polska piosenkarka i aktorka Hanka Ordonówna.
Hanka Ordonówna
Hanka OrdonównaFoto: NAC

Jej prawdziwe nazwisko brzmiało Maria Anna Tyszkiewicz z domu Pietruszyńska, jako sceniczny pseudonim przyjęła nazwisko Hanka Ordonówna, popularnie zwana Ordonką. Nosiła także pseudonim Weronika Hort - podpisywała się nim w tekstach drukowanych, jak choćby w słynnej książce "Tułacze dzieci" wydanej w Bejrucie 1948 roku. "Hort" jest najczęściej tłumaczone jako anagram: "H"anka "Or"donówna "T"yszkiewicz - ten ostatni człon otrzymała po mężu hrabim Michale Tyszkiewiczu. Pseudonim Hanka Ordonówna pojawił się w chwili, kiedy jako uczennica szkoły baletowej przy Teatrze Wielkim w Warszawie rozpoczęła występy w teatrzyku "Sfinks".

 Znamy jej słynne przeboje, jak choćby "Miłość ci wszystko wybaczy" z muzyką Henryka Warsa do słów Juliana Tuwima, "Na pierwszy znak" (Wars, Tuwim), "Córka kata" (ballada starofrancuska, Marian Hemar), "Fiakier" (Melodysta, Michał Tyszkiewicz) czy "Uliczka w Barcelonie" (Alberto Laporte / Otelo Gasparini, Michał Tyszkiewicz). Pamiętamy filmy "Szpieg w masce", "Parada Warszawy" czy "Niewolnica miłości", ale nie jesteśmy w stanie dokładnie określić daty urodzenia. W wielu miejscach w Internecie pojawiają się sprzeczne informacje, a wymieniane daty różnią się od siebie wartościami i proweniencją.

ordonówna 1200.jpg
Hanka Ordonówna – legenda polskiej sceny

Najczęściej jest wymieniana data zaczerpnięta z nagrobka na polskim cmentarzu w Bejrucie, gdzie artystka została pochowana, a brzmiący: "ŚP Maria Hanna Tyszkiewiczowa Hanka Ordonówna. Ur. 25 IX 1902 zm. 8 IX 1950. Tyś jest ucieczką moją od ucieśnienia zachowasz mię i piosenkami radosnego wybawienia uraczysz mię. Ps. XXXII. 7". Data 25 września 1902 roku została przeniesiona także na nagrobek na warszawskich Powązkach w alei zasłużonych, gdzie przeniesiono jej prochy w 1990 roku. Oprócz tej daty pojawiają się również 11 sierpnia 1904 i 23 września 1905.

Janusz R. Kowalczyk na stronach portalu "Culture.pl" dorzuca dodatkowe poszukiwania właściwej daty: "Na płycie nagrobnej Ordonki wyryto rok 1902, ale Anna Mieszkowska wyszukała kilka innych dat urodzenia artystki. Według leksykonu »Czy wiesz kto to jest?« pod redakcją Stanisława Łozy z 1938 roku Ordonówna urodziła się 11 sierpnia 1904 roku. W jedynym ocalałym dokumencie – paszporcie konsularnym, wydanym w Teheranie w 1943 roku – wpisano 23 września 1905. Nekrologi, które w prasie krajowej i emigracyjnej zamieściła rodzina, informują o roku urodzenia 1902".

Kowalczyk dorzuca jeszcze dodatkowe wyjaśnienie autorstwa Mieszkowskiej: "Jak pisała jednak Mieszkowska w książce »Była sobie piosenka«: Najprawdopodobniej urodziła się w 1900 roku. A może nawet rok lub dwa lata wcześniej? Pierwsze wzmianki o jej występach pochodzą już z roku 1916. A miała właśnie 14–16 lat, gdy jako uczennica warszawskiej szkoły baletowej występowała w przestawieniach Teatru Wielkiego, co potwierdzają liczne źródła".

Te wszystkie poszukiwania, choć uprawnione, nie brały pod uwagę jednego z najważniejszych źródeł informacji o narodzinach dziecka. Na  stronie "Genealodzy.pl" udostępniono całkiem niedawno (w 2019 roku) potwierdzone zapisy daty urodzenia na podstawie metryki chrztu, zawarte w aktach stanu cywilnego parafii rzymskokatolickiej Narodzenia NMP w Warszawie-Leszno. Tam pod liczbą porządkową 1927 w Księdze U-1902 znajdują się właściwe zapisy, co prawda w języku rosyjskim, choć nazwisko ojca Władysława Pietruszyńskiego zostało dodatkowo zapisane po polsku. Stąd wiemy, że nie tylko paszport konsularny był jedynym oficjalnym dokumentem, dokumentem, którego dane mogą wynikać z przedstawieni innych niż właściwe dat. 

Nie wydaje się też trafione poszukiwanie wcześniejszej daty urodzenia ze względu na wiek debiutu - trzeba wiedzieć, że wielu artystów debiutowało w bardzo młodym wieku, nawet licząc sobie choćby 12-14 lat, a Hanka Ordonówna w "Sfinksie" zaczęła śpiewać w wieku 16 lat i przez krytykę nie byłą dobrze potraktowana: "Debiut ten wypadł bardzo niefortunnie. Można było o nim rzeczywiście powiedzieć tylko: »Szkoda słów«. Przypominam sobie recenzję z tego programu. Pewien znany i ceniony krytyk, którego opinia była wtedy wyrocznią, pisał: »[…] a jeżeli chodzi o p. Ordonównę, jestem zdania, że kotów i dzieci na scenie pokazywać nie należy«. Była to, jak łatwo się domyślić, aluzja do dziecinnego wyglądu i bardzo jeszcze wtedy piskliwego głosu Ordonki" - pisał Kazimierz Ródzki. Jak widać postrzegano ją jeszcze jako dziecko.

Najwłaściwszą datą urodzenia wydaje się ta podawana w metryce chrztu, niezależnie od tego nic nie stoi na przeszkodzie byśmy obchodzili rocznicę urodzin tej wybitnej artystki nie tylko 4 sierpnia, ale też w innych wyznaczanych przez biografów dniach. Zachęcamy też do poznania historii życia Ordonki - wybitnych występów, uwięzienia przez Gestapo na Pawiaku, po donosie wieloletniego partnera estradowego Igo Syma, który okazał się być konfidentem. Uwolniona dzięki staraniom męża trafiła razem z nim do Wilna, gdzie w 1941 aresztowało ją NKWD i zesłało do łagru w Uzbekistanie. Poważnie  chora już artystka stała się ulubienicą dzieci, którymi zaopiekowała się, a były to sieroty po polskich wygnańcach. Razem z nimi uciekała przed terrorem stalinowskich władz najpierw do Bombaju w Indiach, a później do Bejrutu w Libanie.

Warto pochylić się na jej wspaniałym życiorysem i wyszukać różne smaki z przebogatej kariery estradowej... a także poetyckiej i pisarskiej. 

PP

Czytaj także

Aleksander Wat - poeta na opak

Ostatnia aktualizacja: 29.07.2023 05:40
"Byłem wszystkim tym, czym należy być, tylko nie we właściwym czasie. Byłem politykiem, kiedy trzeba było być poetą i byłem poetą, kiedy trzeba było być politykiem. Byłem komunistą, gdy porządni ludzie byli antykomunistami, zostałem antykomunistą, gdy rozsądni ludzie szli do komunizmu" - mówił o sobie pisarz i poeta.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Kazimiera Iłłakowiczówna. Poetka i sekretarka Piłsudskiego

Ostatnia aktualizacja: 16.02.2024 05:40
16 lutego 1983 roku zmarła Kazimiera Iłłakowiczówna. Była nie tylko oryginalną poetką, ale także sekretarką Józefa Piłsudskiego. Karierę urzędniczki postrzegała w kategoriach służby Polsce. Posługiwała się biegle sześcioma językami.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Mieczysława Ćwiklińska - wybitna aktorka swojej epoki

Ostatnia aktualizacja: 28.07.2021 05:40
49 lat temu, 28 lipca 1972 roku, odeszła w Warszawie jedna z najbardziej rozpoznawalnych polskich aktorek, wspaniała, wybitna i pełna humoru Mieczysław Ćwiklińska. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Ignacy Matuszewski. Zapomniany pułkownik

Ostatnia aktualizacja: 03.08.2023 05:41
U progu niepodległości był współtwórcą wywiadu, a we wrześniu 1939 roku zasłużył się organizacją ewakuacji polskiego złota. Ze względu na swój radykalny antykomunizm celowo pozostał zapomniany.
rozwiń zwiń