14 grudnia 1503 roku urodził się Michel de Nostredame, znany jako Nostradamus. Do historii przeszedł dzięki swoim przepowiedniom. Był nadwornym lekarzem i astrologiem króla francuskiego Henryka II. Pisał też proroctwa, nadając im bardzo zawiłą i tajemniczą formę.

Paco Rabanne też uwierzył

Zdaniem wielu Nostradamus należy do grona tych jasnowidzów, których przepowiednie spełniły się w największym stopniu. Ma swoich zwolenników wśród znanych osobistości tego świata. Mówił o tym w swym felietonie, wygłoszonym na antenie Rozgłośni Polskiej RWE 2 stycznia 1994 roku, Marek Gładysz:

- Na Zachodzie w przepowiednie Nostradamusa wierzy kilku znanych artystów. Jednym z nich jest żyjący w Paryżu, znany projektant mody Paco Rabanne. Być może straszne opowieści po prostu go inspirują - stwierdził dziennikarz w audycji "Sztuka i świat". - Jeżeli tak, to tym lepiej. Kreacje, które wychodzą spod igły i nożyczek artysty są bowiem szalenie ciekawe i nowatorskie. Zaczął konstruować kobiece sukienki z niecodziennych materiałów już w latach 60. Wtedy to zszywał kartki pocztowe, kawałki przezroczystej folii i płyty gramofonowe. Jego wieczorowe kreacje robiły w Paryżu furorę, chociaż trudno je było nosić.

Przepowiednie Nostradamusa dla Paco Rabanne'a brzmiały niezwykle wiarygodnie. - Mało tego ten pionier współczesnej mody wierzy również w reinkarnację. Według niego dusza ludzka wciela się kolejno w różne ciała - opowiadał na antenie Marek Gładysz. - Paryski mistrz igły twierdzi np. z całą powagą, że był kiedyś kapłanem w starożytnym Egipcie, a potem żołnierzem Napoleona. Kto wie?

Czy w przepowiedniach francuskiego astrologa Paco Rabanne odnalazł zapisy na temat swojej wielkiej kariery? Tego autor felietonu nie wyjaśnił.

Co zawierają proroctwa?

Wiadomo natomiast, jak Nostradamus zapisywał swe proroctwa. Otóż zawierał je w centuriach, czyli czterowierszach, których pozostawił równo tysiąc. Zapis jednak kryje wiele tajemnic i jest dość niejasny. Dlaczego? Na to pytanie szukała odpowiedzi Wanda Toczyska, autorka audycji nadanej w Programie Trzecim PR w 1968 roku.

- Po pierwsze przekręcał wyrazy - mówił gość programu. - Po drugie używał bardzo specjalnej terminologii, przez siebie wymyślonej, a poza tym stosował nomenklaturę znaków zodiaku, stare terminy i określenia rzymskie. Ale to wszystko jeszcze nic. Gdy już to napisał, wszystkie swoje czterowiersze poprzemieszał w kolejności, wprowadzając absolutny chaos chronologiczny - słyszymy w komentarzu.

Na indeksie Kościoła

Co sprawiło, że to właśnie Nostradamus przeszedł do historii jako ten, który najtrafniej przepowiadał przyszłość? Dużą reklamę, i to od razu, zrobiło mu umieszczenie niektórych czterowierszy na indeksie kościoła. Jeden z nich brzmiał następująco:
"Kiedy rządy nad światem obejmie władca, który będzie żył krótko i nie będzie potrafił zapewnić ludziom pokoju, łódź rybacka straci kierunek i będzie z wielkim trudem sterowana".

- Łódź rybacka została zinterpretowana jako symbol głowy kościoła katolickiego, którego władze uznały to za obrazę i zapis znalazł się na indeksie - tłumaczył gość Wandy Toczyskiej. Opowiadał także o różnych interpretacjach proroctw Nostradamusa i badaczach, którzy przekonywali światową opinię, że odkryli klucz do odczytania zapisów francuskiego astrologa. W ten sposób mogli dopasować niektóre wydarzenia do części przepowiedni, np. część komentatorów uważa, że Nostradamus w zadziwiający sposób przewidział wybuch I i II wojny światowej oraz ich przebieg.

- Ale trzeba stwierdzić, że czterowiersze Nostradamusa pisane były w starofrancuskim języku i nie zawierały żadnej chronologii przyszłych, przewidywanych przez niego wydarzeń - powiedział Jan Tyszkiewicz z Rozgłośni Polskiej RWE, który w 1991 roku również zajął się przepowiedniami astrologa. - Zostawił w ten sposób spore pole dla późniejszych interpretacji jego proroctw.

Nostradamus zmarł 2 lipca 1566. A my do dziś zastanawiamy się, czy zgodnie z jego przepowiednią koniec świata nastąpi w 3797 roku.

Posłuchaj archiwalnych audycji, których bohaterem stał się nadworny astrolog króla Francji.

bs

13 marca 1697 Hiszpanie zdobyli ostatnie niepodległe miasto-państwo Majów – wyspę Tayasal na jeziorze Petén Itzá w Gwatemali.

Historię Majów przedstawiła Eliza Bojarska w audycji z cyklu "Zaginione cywilizacje", nadanej w 1985 roku. Posłuchaj audycji.

Ślady wielkiej kultury

Nazywano ich Grekami Nowego Świata. Majowie zbudowali bowiem na terenie Gwatemali, Hondurasu i południowego Meksyku cywilizację, która wywarła duży wpływ na rozwój tej części kontynentu.

Niektórzy badacze uważali, że kulturę Majów stworzyli emigranci ze starożytnego Egiptu. Zdaniem innych potęga ta wyrosła dzięki przybyszom z Azji. Nie brakowało i takich, którzy twierdzili, że to przybysze z Europy pokonali Atlantyk i osiedlili się na tych terenach.

Jak było naprawdę?

Na karaibskim wybrzeżu Gwatemali, tysiące lat przed Kolumbem osiedliły się plemiona koczownicze. Byli to najprawdopodobniej wędrowcy z bardziej suchych wyżyn i dolin górskich, którzy już umieli wyrabiać gliniane naczynia, prząść i tkać, budować domy z kamienia. Mogli spokojnie oddawać się studiom nad gwiazdami i projektowaniu świątyń. Opracowali złożony system religijny, pojęli mechanizm czasu.

Pierwsze miasta-państwa Majów powstały ok. I wieku n.e. Szczytowy okres rozkwitu kultury Majów nastąpił miedzy IV a VIII stuleciem, w epoce tzw. Starego Państwa. Poza opracowaniem kalendarza, lud żyjący na terenach dzisiejszej Ameryki Środkowej wydał uczonych, którzy odkryli tajemnicę zera matematycznego i opracowali system liczbowy na długo przed wprowadzeniem symbolów arabskich w Europie.

Zabytki ukryte przed światem

Najwspanialsze zabytki Majów przez wiele stuleci ukryte były przed ludzkim okiem. Dopiero w pierwszej połowie XIX wieku zaczęły się badania w Egipcie, Grecji, Azji. Także i na tereny Ameryki Środkowej docierali podróżnicy. Jednym z nich był amerykański archeolog John Stevens, który w 1839 roku dotarł do Copán, wspaniałego zabytku kultury i sztuki Majów. Napisał wówczas: "Miasto ruin leżało przed nami niby barka rozbita na środku morza. Nikt nie wie skąd przybyła, do kogo należała, co spowodowało jej zagładę".

Gdy Stevens dotarł nad brzeg rzeki Copán ujrzał rysujący się wyraźnie wysoki mur kamienny, obrośnięty lianami. Wśród dżungli rozsiane były kolumny, jedne wznoszące się ku niebu, inne powalone lub strzaskane. Powierzchnie pokryte były rysunkami. Oczom jego i innych uczestników wyprawy ukazały się budowle w kształcie piramid sięgające wierzchołków drzew. Z fasad pochylały się głowy jaguarów i jadowitych węży – wizerunki bogów, dla których wzniesione zostały te wspaniałe budowle. Gdziekolwiek podróżnicy skierowali wzrok, napotykali cuda, zamarłe w opuszczonych pomnikach dawnego miasta Copán.

Piramidy i hieroglify

Główny kompleks budowli położony był na szczycie pociętego tarasami wzgórza, zajmującego teren ok. 50 tys. metrów kwadratowych i wznoszącego się na wysokość 40 metrów. To sztuczne wzniesienie zwieńczone było masywną piramidą schodkową. Jednak największym osiągnięciem budowniczych Copán były tzw. schody hieroglifów. Każdy kamień użyty do ich konstrukcji miał na powierzchni głęboko wyryte rysunki, a całe schody obejmowały niemal 2 tys. znaków hieroglificznych. Każda budowla stanowiła zakuty w kamieniu kalendarz.

Palenque – miejsce przybyszów z Kosmosu?

Jedną z tajemnic prehistorycznej kultury Meksyku stanowi płyta na liczącej 10 tys. lat piramidzie w Palenque. Zdaniem części naukowców rysunek na tej płycie przedstawia pojazd międzyplanetarny o napędzie jonowym lub fotonowym, pilotowany przez człowieka. Podobne hipotezy wysunęli uczeni amerykańscy, badający dziwne rzeźby zdobiące Bramę Słońca w Tiahuanaco na terenie państwa Inków. Doszli do wniosku, że niektóre z tych rzeźb przedstawiają także pojazdy kosmiczne.

Badacze są przekonani, że piramida w Palenque nie była świątynia Majów, jak chcieliby tego niektórzy fantaści, ale po prostu sarkofagiem, grobowcem. Zaś rysunki, które są wyryte na budowli to po prostu abstrakcyjne symbole.

Koniec imperium

Świetność starego imperium zaczęła zanikać około IX wieku. Jakie były tego przyczyny? Trzęsienie ziemi, epidemia, fatalne daty, przepowiadające koniec świata, nagłe zmiany klimatu – to tylko niektóre z teorii.

A co jest najbliższe prawdy? Co doprowadziło do upadku wielkiej cywilizacji Majów? Posłuchaj audycji Elizy Bojarskiej z cyklu "Zaginione cywilizacje".

Secondo Pia był pierwszym człowiekiem, który otrzymał zgodę króla włoskiego i arcybiskupa Turynu na sfotografowanie słynnego Całunu. O północy 28 maja 1898 fotograf amator, w ciemni zaimprowizowanej w turyńskiej katedrze, zanurzył szklaną kliszę w wywoływaczu. Nie mógł uwierzyć w to, co zobaczył. A zobaczył twarz Chrystusa.

Historię Całunu Turyńskiego oraz wieloletnich badań, jakie nad nim prowadzono przedstawił Jan Nowak-Jeziorański na antenie Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa w kwietniu 1980 roku.  

Historia Całunu

Całun Turyński jest uważany za jedną z największych relikwii chrześcijaństwa. Przechowywany najpierw w Jerozolimie, potem przez paręset lat w Bizancjum, wystawiony po raz pierwszy na widok publiczny we Francji w 1357 roku, ostatecznie w XVII wieku trafił do Włoch. Zdaniem wierzących właśnie w to płótno owinięty został Chrystus po swojej śmierci na krzyżu i w nim złożony do grobu.
Całun Turyński obecnie przechowywany jest w królewskiej kaplicy katedry w Turynie. Ma 4 m 36 cm długości i 1 m 10 cm szerokości. Na połowie podłużnej materii widać odbicie postaci nagiego mężczyzny, słusznego wzrostu, mocno zbudowanego. Na drugiej połowie odbicie tego samego człowieka z tyłu.
Na tle Całunu, który z upływem czasu przybrał barwę kości słoniowej, rysuje się twarz z sowimi oczyma, bez wyrazu, nieomal groteskowa. Postać pokrywają liczne plamy i ślady rozmaitego kształtu, ciemniejsze i bledsze, mniejsze i większe, koloru brązowawego, jaki po wielu latach przybierają plamy po krwi.

 Secondo Pia. odkrywca wizerunku Jezusa na Całunie Turyńskim (1898). Fot. Wikipedia/domena publiczna

 

Wstrząsające odkrycie Secondo Pii

28 maja 1898 Secondo Pia przystąpił do obróbki zdjęć wykonanych w turyńskiej katedrze. I doznał największego wstrząsu w swoim życiu. Zaczęło się przed nim wyłaniać oblicze Chrystusa, zupełnie inne niż to, które oglądał gołym okiem na całunie. Zamknięte oczy, rysy i najdrobniejsze szczegóły oddane niesłychanie realistycznie, jak na zdjęciu fotograficznym. Twarz pełna cierpienia i majestatu, jakiej włoski fotograf nie oglądał na płótnach największych mistrzów malarstwa. Secondo Pia zrozumiał w tym momencie, że wizerunek oglądany dotychczas na całunie jest negatywem, który w tajemniczy sposób powstał w ciemni skalnego grobu, do którego złożono ciało Jezusa. A teraz, po dziewiętnastu wiekach,  w jego ciemni fotograficznej, obraz ten wyłania się jako pozytyw i tak naprawdę ogląda zdjęcie ukrzyżowanego.

Konfabulacja i fałszerstwo?

To niezwykłe odkrycie nie przyniosło włoskiemu fotografowi szczęścia. Obiegło prasę całego świata jako sensacja stulecia i wywołało fale wątpliwości i podejrzeń. Pia oskarżony został o dokonanie retuszu i fałszerstwa. Bronić się nie mógł. Całun tylko przez 8 dni był wystawiony na widok publiczny i spoczął z powrotem w srebrnej skrzyni.

Sześć miesięcy później francuski ksiądz katolicki wystąpił z tezą, że wizerunek na całunie jest fałszerstwem i malowidłem typowym dla XIV w., kiedy to relikwie mnożyły się w sposób, który na pewno trudno byłoby nazwać cudem. Ale sprawa Całunu Turyńskiego i jego prawdziwości nie dawała ludziom spokoju. 4 lata później pracę nad płótnem rozpoczęła grupa uczonych na Sorbonie. W 1902 roku Yves Delage, prof. anatomii porównawczej, zdeklarowany ateista, znany z awersji do wszystkiego co miało posmak metafizyczny, wygłosił w auli uniwersyteckiej odczyt, który zakończył kategorycznym stwierdzeniem: "Proszę panów, człowiek utrwalony na całunie jest Chrystusem".

Reakcja świata nauki na rewelację francuskiego uczonego była zdecydowanie wroga. Uznano, że jego konkluzja dyskredytuje go jako uczonego.

Porównanie wizerunku Jezusa na Całunie oraz monecie z czasów cesarza Justyniana z VIII wieku. Fot. Wikipedia/domena publiczna

Kolejne badania, nietypowe eksperymenty

Całun został wystawiony ponownie na widok publiczny w roku 1931. Wtedy dokonano 12 zdjęć i powiększeń, które wydobyły na jaw nowe szczegóły. Fotograf robił i wywoływał zdjęcia przy świadkach. Sporządzono notarialnie poświadczony protokół. Od tego czasu całun stał się przedmiotem badań całej rzeszy uczonych; katolików, protestantów, ateistów, archeologów, lekarzy, biologów, historyków a nawet kryminologów. Dokonywano różnych eksperymentów, łącznie z wieszaniem ludzi na pasach skórzanych na krzyżu, przebijano gwoździami amputowane ręce i nogi, przebijano bok i badano okoliczności, w jakich woda gromadzi się w płucach przed skonaniem i po śmierci.

Nauka o Całunie

W związku z szerokimi badaniami Całunu Turyńskiego, których celem jest potwierdzenie lub zaprzeczenie jego autentyczności powstała nawet odrębna nauka – syndonologia od słowa "sindon" czyli prześcieradło, użytego w greckim, najstarszym tłumaczeniu Ewangelii. I kongres syndonologów odbył się w Rzymie, w 1950 roku. Dziewiętnaście lat później eksperci ze specjalnej komisji powołanej przez arcybiskupa Turynu, Michele Pellegrino wykonali, jako pierwsi, kolorowe zdjęcia całunu. W 1973 roku kolejni badacze pobrali próbki 14 nici, wyciągając je z różnych miejsc tkaniny.

Chrystus w trójwymiarze

W latach 70. do badań nad Całunem Turyńskim włączyli się również eksperci ze Stanów Zjednoczonych, z FBI, Agencji Atomowej.

– Przyłączają się dwaj rzeczoznawcy z laboratorium Amerykańskiej Komisji Energii Atomowej i dwaj badacze przestrzeni kosmicznej: dr Jack Johnson i dr Eric Jumper – słyszymy w audycji. – Do badań użyto ultranowoczesnych mikroskopów, aparatów fotograficznych, instrumentów służących do wykrywania fałszerstw, kamer do fotografowania ciał niebieskich i komputerów. Dr Johnson przeżywa wstrząs podobny do tego, jakiego doznał pod koniec XIX w. Secondo Pia, gdy udaje mu się przy pomocy komputera odtworzyć trójwymiarowe oblicze Chrystusa.

Nowe fakty

Na temat Całunu powstają całe stosy literatury naukowej. Badacze, na podstawie przeprowadzonych analiz, ujawniają wiele nowych faktów dotyczących ukrzyżowania Jezusa. Część z nich zaczęła nawet nazywać Całun Turyński "Piątą Ewangelią".
Do jakich konkluzji doszli uczeni po tylu badaniach? - Nie znaleziono dowodów, aby Całun Turyński miał być fałszerstwem – słyszymy w audycji Jana Nowaka-Jeziorańskiego. - Przeciwnie, dotychczasowe badania wykazują zgodność, jakie tradycja i historia wiążą z całunem, czyli zgodność z tym, co przekazała nam Ewangelia i świadectwa dotyczące płótna na przestrzeni dwóch tysięcy lat.
Setki badań, diagnoz, ekspertyz - jak choćby powtarzane niezliczoną ilość razy próby odbicia ciała ludzkiego na płótnie - nie powiodły się. - Nie przyniosły rezultatów, choćby częściowo zbliżonych do obrazu takiego, jaki widzimy na Całunie Turyńskim - mówił autor programu.

Trudne pytania

Wciąż wiele pytań pozostaje bez odpowiedzi. Co się działo z całunem, zanim został po raz pierwszy wystawiony na widok publiczny w roku 1357? Jakim sposobem lniane płótno mogło przetrwać w tak idealnym stanie ok. 2 tys. lat? Czy możliwe jest fałszerstwo przez owinięcie w płótno ciała ludzkiego, któremu zadano za życia lub po zgonie rany opisane w Ewangelii?
Czy doczekamy się badań, które doprowadzą do ostatecznej konkluzji, że postać na całunie przedstawia Chrystusa?

Posłuchaj, jakiej odpowiedzi udziela Jan Nowak-Jeziorański w swej audycji pt. "Tajemnice Całunu Turyńskiego".

bs

Historię Kaspara Hausera przypomniał Andrzej Zajączkowski w audycji ”Kształt człowieczeństwa” nadanej w kwietniu 1984 roku. Gościem programu był doc. dr Andrzej Jakubik .
- Postać, a zarazem mit Kaspara Hausera możemy nazwać skandalem egzystencji - mówił autor programu. - Jednostka rzucona w absurdalny świat społeczny nie umie się w nim odnaleźć i dlatego przez całe swoje życie, krótkie i tragiczne, skazana jest na walkę z otoczeniem - wyjaśnia.

Egzemplum na skalę świata

Kaspar Hauser - tajemniczy znajda - początkowo nie mógł narzekać na brak zainteresowania. Dosłownie cała Norymberga odwiedzała wieżę, w której został osadzony. Z jego bełkotu trudno było coś wywnioskować; na większość pytań odpowiadał niezrozumiale: ”nie wiem albo nie mogę powiedzieć”.
Wreszcie z rozmaitych jego, często pozostających ze sobą w sprzeczności, wypowiedzi ułożono względnie spójną wersję biografii.

Nz.: "Kaspar Hauser" - repr. fot. portretu Johanna Georga Laminita (1775-1848). Wikimedia Commons/dp

Skazany na samotność
Okazało się, że chłopiec od urodzenia miał przebywać w kompletnej izolacji, odcięty od świata, uwięziony w piwnicy, w specjalnie wykopanym w ziemi schowku. Żywił się chlebem i wodą, bawił zaś dwoma drewnianymi konikami. Nie wychodził na zewnątrz, nie wstawał, nie chodził, siedział na ziemi, spał na słomie, nie umiał prawie mówić, pisać, czytać, trudność sprawiało mu nawet poruszanie się i chodzenie. Nie znał żadnych konwencji społecznych, religijnych i towarzyskich.
Uspołecznić, dostosować, wyedukować
Andrzej Zajączkowski i doc. dr Andrzej Jakubik w rozmowie zwrócili uwagę na dramat człowieka trafiającego w otoczenie, którego nie rozumie i które jego też nie potrafi zaakceptować, bo jest inny, nie przystaje do ”cywilizowanego świata”.
- Ci ludzie, którzy po raz pierwszy widzą Kaspara Hausera, zamykają go w więzieniu - słyszymy w audycji. - To jest znamienne. Dlatego, że jest inny, dlatego, że oni nie są przygotowani na tego rodzaju osobowość, nie są przygotowani na tego rodzaju wrażliwość - dodają eksperci.
- Zadziałał mechanizm obronny społeczności - stwierdził doc. dr Andrzej Jakubik. - Pojawił się ktoś nie taki jak wszyscy, indywidualność. Więc jaka jest pierwsza reakcja? Uwięzić, sprawdzić, czy taki ktoś może w ogóle z nami przebywać. A druga reakcja: eksperymentować na nim, spróbować go przystosować do tych norm, zwyczajów, zasad, edukacji społecznej, które my uznajemy za najbardziej wartościowe i obowiązujące - dodał.
Przypadek Kaspara Hausera był swoistą próbą dla ówczesnego społeczeństwa. Jedni chcieli go przystosować do istniejących norm, inni uważali, że trzeba go całkowicie odrzucić.

Nz.: Grób Kaspara Hausera na cmentarzu w Ansbach. Wikimedia Commons/cc. Fot.: Tomasz Kamiennik
Inny, czyli jaki?
Kim jestem? Skąd przychodzę? Dokąd idę? - to pytania, które poprzez dzieje Kaspara Hausera dotykają zagadki istnienia ludzkiego.
- On jest przykładem dwóch krańcowości, dwóch sytuacji ekstremalnych - mówił gość audycji. - Z jednej strony jest wyrazem tęsknoty społeczeństwa do człowieka natury, jakby powiedział Jean-Jacques Rousseau: ”człowieka dzikiego, dobrego”. A z drugiej strony tęsknoty do tego, żeby wszyscy byli do siebie podobni, przystosowani.
11 grudnia 1833 roku Kaspar Hauser został potajemnie wywabiony z domu i śmiertelnie zraniony nożem. Zmarł trzy dni później, zabierając swą tajemnicę do grobu.  
Zagadka Kaspara
Jego wychowawca napisał: ”Ten człowiek narodził się dopiero będąc dorosłym. Hauser był namiastką człowieka, bez rozumu, bez mowy, niecywilizowany jak ktoś, kto spadł z innej planety. Dopiero, gdy trafił niespodziewanie w nowe otoczenie, rozwijać się zaczęło się w nim to, co spontanicznie ludzkie. A gdy został zamordowany, zaczęto w nim szukać jakiejś deformacji. Nikt wtedy nie spostrzegł, że deformacja ta tkwiła w społeczeństwie, które chce mierzyć wszystkich jedną miarą”.
Pochowano go na wiejskim cmentarzu, stawiając nagrobek, który głosił ”Tu spoczywa Kaspar Hauser, zagadka swoich czasów. Narodził się w nieznanych okolicznościach, jego śmierć owiana jest tajemnicą”. Posłuchaj historii Kaspara Hausera.

bs

Szukano jej za Słupami Herkulesa, w pewnym momencie utożsamiano z Atlantydą Wyspy Kanaryjskie, a nawet Maderę. W XVI wieku uważano, że może Ameryka jest Atlantydą.

- W czasach kiedy powstała historia jako nauka krytyczna najczęściej szukano Atlantydy na Krecie - mówił w "Naukowym zawrocie głowy" dr Sebastian Duda - filozof i teolog. Rozmowa o Atlantydzie, a także mitycznym potopie gość radiowej Jedynki anonsował poniedziałkowy dodatek do Gazety Wyborczej "Ale Historia", w którym te tematy będą poruszone. Bo z potopem też jest bardzo dziwnie. O wielkiej katastrofie, z której uratowała się najczęściej rodzina pisano w róznych źródłach, nawet w Chinach. Ogółem w prawie 200 źródłach na różnych częściach świata. Więc kiedyś taki kataklizm musiał nastąpić.
W drugiej części programu rozmowa o wielkiej klęsce wojsk niemieckich w bitwie pod Kurskiem. 5 lipca minie 70 rocznica rozpoczęcia tej największej batalii pancernej II wojny światowej. Przypomina ją Bartosz Wieliński - publicysta. Bo ta bitwa przesądziła o losach wojny na wschodzie. - To była hekatomba. W pewnym momencie 1,4 tys. czołgów strzelało do siebie z bliska - przypomina. Jego artykuł na ten temat ukaże się także w dodatku "Ale Historia".
Rozmawiała Katarzyna Kobylecka.
(ag)