Historia

Józef Czapski. Świadek Katynia, malarz, pisarz

Ostatnia aktualizacja: 12.01.2020 05:58
Do 1941 roku był więźniem sowieckiego obozu w Starobielsku. Cudem uniknął rozstrzelania. Po zwolnieniu, na rozkaz gen. Władysława Andersa szukał polskich oficerów.
Józef Czapski
Józef CzapskiFoto: PAP/reprodukcja Andrzej Rybczyński

12 stycznia 1993, zmarł Józef Czapski, malarz, pisarz i publicysta emigracyjny, współpracownik Instytutu Literackiego w Paryżu i miesięcznika "Kultura".

Józef Czapski, a właściwie hrabia Hutten - Czapski, był uczestnikiem wojny polsko-rosyjskiej 1920 roku. Brał też udział w kampanii wrześniowej w 1939 roku, po której dostał się do niewoli sowieckiej. Wiosną 1940 roku, ze względu na niemieckie pochodzenie, został przeniesiony z ostatnią grupą Polaków z obozu w Starobielsku do obozu w Pawliszczew Borze, a następnie do obozu jenieckiego NKWD w Griazowcu pod Wołogdą na dalekiej północy ZSRR. 

Katyń - zobacz serwis historyczny

Posłuchaj
00:23 Józef Czapski o mordowaniu jeńców. Józef Czapski o mordowaniu jeńców.

 

Po zwolnieniu z obozu został żołnierzem armii generała Władysława Andersa. Prowadził poszukiwania zaginionych polskich oficerów, następnie wraz z wojskiem przeszedł przez Bliski Wschód do Włoch.

Armia Andersa - zobacz serwis specjalny

ZOBACZ SERWIS SPECJALNY POLSKIEGO RADIA POŚWIĘCONY POSTACI JÓZEFA CZAPSKIEGO >>>>

Miejscem jego narodzin była Praga. W jednym z wywiadów podkreślał, że pochodząc z wielonarodowej rodziny, "polskości" musiał się dopiero uczyć. Józef Czapski podkreślał także wpływ wielkich polskich pisarzy w ostatecznym ukształtowaniu go jako Polaka.


Posłuchaj
00:19 Józef Czapski o polskości Józef Czapski o polskości

 

Po wojnie Józef Czapski osiadł w Paryżu, współpracował z Instytutem Literackim i miesięcznikiem "Kultura", wydawanym przez Jerzego Giedroycia. Mieszkał w Maisons Laffitte, gdzie znajdowała się siedziba Instytutu i redakcja "Kultury".


Posłuchaj
00:17 Józef Czapski o wpływie literatury na jego osobowość Józef Czapski o wpływie literatury na jego osobowość

 

Szczególne miejsce w dorobku Czapskiego zajmują "Wspomnienia starobielskie" oraz "Na nieludzkiej ziemi", relacje z pobytu w ZSRR pisane w latach 1942-1947. To jedne z pierwszych świadectw naocznego świadka, który przeżył łagry, a następnie poszukiwał więźniów Starobielska, Kozielska i Ostaszkowa.

Za twórczość pamiętnikarską pisarz otrzymał w 1972 roku w Zurychu literacką Nagrodę imienia Anny Godlewskiej. W okresie PRL książki Czapskiego drukowano w tak zwanym drugim obiegu, gdyż cenzura zakazała ich publikacji. Dotyczyło to między innymi esejów "Tumult i widma" oraz "Dzienników, wspomnień, relacji".

W malarstwie Józef Czapski nawiązywał do postimpresjonizmu. Używając nasyconych barw i kontrastowych zestawień kolorystycznych, uzyskiwał efekt silnej ekspresji i groteski. Malował portrety, pospolite wnętrza, martwe natury i pejzaże. Jego najbardziej znane obrazy to między innymi: "Tramwaj", "Żółty szal", "Czerwona kawiarnia", Pociąg podmiejski". Józef Czapski zmarł 12 stycznia 1993 roku.

pd

Czytaj także

Komiks o Katyniu

Ostatnia aktualizacja: 27.04.2010 19:00
Powstał komiks o zbrodni katyńskiej. Fabuła opiera się na wspomnieniach Józefa Czapskiego.
rozwiń zwiń