Historia

Pałac Kultury i Nauki - kosztowny dar Stalina

Ostatnia aktualizacja: 22.07.2023 05:50
"Dar narodu radzieckiego dla narodu polskiego" kosztował Warszawę 170 przedwojennych kamienic i całkowitą zmianę układu urbanistycznego. Symbol braterstwa był w rzeczywistości symbolem podległości Józefowi Stalinowi. 68 lat temu oddano do użytku PKiN.
Widok gmachu z góry. Na pierwszym planie widoczny plac budowy Ściany Wschodniej, ul. Marszałkowską oraz pl. Defilad. Warszawa, w latach 1962-1965
Widok gmachu z góry. Na pierwszym planie widoczny plac budowy Ściany Wschodniej, ul. Marszałkowską oraz pl. Defilad. Warszawa, w latach 1962-1965Foto: Narodowe Archiwum Cyfrowe

Pałac zajmuje powierzchnię 50 hektarów, a do jego budowy zużyto 40 mln cegieł. Mierzący 237 metrów wieżowiec w momencie otwarcia był drugim najwyższym drapaczem chmur w Europie. Przewyższał go tylko gmach Uniwersytetu Moskiewskiego. Oba bliźniacze budynki zaprojektował ten sam radziecki architekt – Lew Rudniew.

Budowa

Po II wojnie światowej Warszawa była niemal całkowicie zniszczona - w efekcie bombardowań w 1939 roku, walk w Powstaniu Warszawskim i wyburzania miasta na przełomie 1944 i 1945 roku legło w gruzach 85 proc. lewobrzeżnej części stolicy . Od momentu opuszczenia miasta przez Niemców, Polacy przystąpili do odbudowy swojej stolicy. Ale decyzja o budowie Pałacu Kultury i Nauki nie należała do warszawiaków. Podjęto ją w Moskwie. Pekin, jak z czasem zaczęto nazywać budowlę, powstał po wyburzeniu ponad 170, częściowo zamieszkanych już, kamienic.


Posłuchaj
11:55 Spotkanie budowniczych Pałacu.mp3 Spotkanie radzieckich budowniczych Pałacu Kultury i Nauki z ludnością stolicy - relacja Polskiego Radia z propagandowej fety na cześć przyjaciół ze Wschodu. (PR, 20.04.1952)

 

5 kwietnia 1952 roku rządy Związku Radzieckiego i Polski podpisały umowę na budowę pałacu.

- Na podstawie tej umowy Polska otrzymuje od swojego wielkiego sojusznika i przyjaciela wspaniały dar – informował spiker Polskiego Radia w 1952 roku. - Wspaniała strzelista sylwetka pałacu będzie wymownym symbolem ideowej treści naszej socjalistycznej stolicy. Nad miastami imperialistycznego Zachodu górują gmachy giełd i banków – symbole wyzysku i niewoli mas pracujących. Nad Warszawą będzie dominować symbol najwyższych wartości ludzkich, symbol wiecznego braterstwa z narodami Związku Radzieckiego.

Propaganda komunistyczna regularnie przekazywała informacje o postępach prac. Warszawiacy mogli sami ich doglądać dzięki specjalnie wybudowanej platformie widokowej. Budowa PKiN trwała trzy lata. Łącznie wzięło w niej udział ok. 10 tys. pracowników z Polski i ZSRR.

Wręczenie prezentu

W przededniu najważniejszego święta państwowego PRL, 21 lipca 1955 roku, doszło do oficjalnego przekazania pałacu narodowi polskiemu.


Posłuchaj
02:34 nasze i kraju lat 20_22 lipca 1955_oddanie PKiN_propagandowa relacja.mp3 Propagandowa relacja z otwarcia PKiN Henryka Mirosza, wystąpienia ambasadora Związku Radzieckiego w Polsce Pantielejmona Ponomarienko i premiera Józefa Cyrankiewicza - fragment audycji "Nasze i kraju lat 20" Andrzeja Czerniewskiego. (PR, 10.08.1964)

 

- Tu, w sercu Warszawy, jeszcze przed trzema laty zalegały zwały gruzów, sterczały okaleczone mury, przygnębiające resztki domów. Dziś rozpościera się wolna, pełna powietrza i zieleni, tchnąca radością życia przestrzeń – nie krył zachwytu sprawozdawca Polskiego Radia.

O godz. 16:00 ambasador ZSRR w Polsce Pantalejmon Ponomarienko wręczył klucz do głównych drzwi gmachu premierowi PRL Józefowi Cyrankiewiczowi.

- Otwierając ten pałac wyrażam imieniem rządu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, imieniem ludu Warszawy, imieniem całego narodu głęboką wdzięczność dla rządu Związku Radzieckiego, dla wszystkich dzielnych i ofiarnych budowniczych naszego pałacu, dla licznych załóg fabrycznych w Związku Radzieckim. Dziękujemy wam z całego serca, towarzysze! – zakończył żywiołową przemowę Józef Cyrankiewicz.

Następnego dnia PKiN został oficjalnie otwarty dla zwiedzających. Data oczywiście nie jest przypadkowa. 22 lipca, w rocznicę ogłoszenia Manifestu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego, władze komunistyczne z pompą inaugurowały swoje inwestycje. Tego dnia w 1949 roku otwarto trasę W-Z, w 1953 oddano do użytku Stare Miasto w Warszawie, a w 1974 Trasę Łazienkowską.

Symbol

Wbrew komunistycznej propagandzie, Pekin nie był bezinteresownym prezentem wybudowanym i podarowanym przez bratni naród radziecki. Postawienie w Warszawie monumentalnego kolosa, noszącego imię Stalina, było pomysłem samego przywódcy ZSRR. Pałac nie symbolizował też "najwyższych ludzkich wartości", a dominację Sowietów nad powojenną Polską.

Wybudowanie przez wschodniego sąsiada wieżowca na gruzach przedwojennych kamienic również miało znaczenie symboliczne. Pokazywało wyższość nowych porządków, powstających na ruinach starego świata. Ogromny socrealistyczny gmach zmieniający całkowicie układ urbanistyczny odbudowywanej stolicy Polski do dziś góruję nad Warszawą.

th

Czytaj także

Warszawa nieznana. Co było w miejscu obecnego Pałacu Kultury i Nauki?

Ostatnia aktualizacja: 17.07.2014 09:34
Jak wyglądał przed wojną teren, który obecnie zajmuje PKiN? Co stało się z mieszkańcami tego kwartału miasta po wojnie? Na te i inne pytania starała się odpowiedzieć w radiowej Jedynce Magdalena Stopa, historyk sztuki i varsavianistka.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Historyk: to było wejście do miasta ruin. Na wyzwolenie Warszawa czekała w sierpniu 1944

Ostatnia aktualizacja: 17.01.2022 06:01
17 stycznia 1945 roku do zrujnowanej Warszawy wkroczyli żołnierze 1 Armii Wojska Polskiego. - W styczniu 1945 roku to było wejście do ruin miasta, a na wyzwolenie to Warszawa czekała w sierpniu i wrześniu 1944 roku – komentował historyk dr Andrzej Chmielarz. – Niestety, wtedy mieszkańcy miasta nie zostali wyzwoleni. Wyzwolono gruzy pół roku później.
rozwiń zwiń
Czytaj także

"BOS kierowało odbudową Warszawy arbitralnie", ocenia dr Artur Bojarski

Ostatnia aktualizacja: 14.02.2024 05:45
Kształt powojennej odbudowy Warszawy był wypadkową preferowanych przez architektów koncepcji urbanistycznych i potrzeb władz - ocenia autor książek "Z kilofem na kariatydę. Jak nie odbudowano Warszawy" i "Rozebrać Warszawę. Historie niektórych wyburzeń po 1945 roku".
rozwiń zwiń