- Żegnano go jak wielkiego Amerykanina i wielkiego żołnierza – mówił Sławomir Szof. Trumna spoczywała na lawecie wojskowej, całe Stany Zjednoczone pogrążone były w żałobie. - Śmierć Eisenhowera w 1969 roku była śmiercią "człowieka legendy" – stwierdził prof. Michałek w audycji "Łysy jak Ike". - Amerykanie żegnali najważniejszego żołnierza w swoich dziejach.

Inwazja we Francji

Na czele wojsk sprzymierzonych stanął 6 czerwca 1944 roku. To pod jego dowództwem rozpoczęła się jedna z największych operacji wojennych – lądowanie żołnierzy w Normandii. Gdy pierwsze dywizje walczyły już na plażach północnej Francji, Eisenhower przemawiał przez radio do narodów zachodniej Europy:

- Dziś rano potężne siły ekspedycyjne wyruszyły ku wybrzeżom Francji. Operacja ta jest rezultatem współdziałania państw alianckich Ameryki i Europy. W ten sposób zespalamy wysiłki z toczącym już bój najeźdźcą, Związkiem Radzieckim - mówił.

 

Nigdy wcześniej w historii żaden z dowódców nie dysponował taką potęgą jak on – mówił w audycji Sławomira Szofa z cyklu "Postacie XX wieku", nadanej w czerwcu 2004 roku, historyk wojskowy - prof. Tadeusz Panecki. - Przypomnę, w pierwszym rzucie to było ok. 200 tys. żołnierzy, 4 tys. okrętów, 5 tys. barek desantowych, 11 tys. samolotów. I Eisenhower musiał ogarnąć te wszystkie elementy.

Szlify wojskowe

Był do tego znakomicie przygotowany. Skończył West Point, został szefem sztabu armii ćwiczącej w 1941 roku obronę Stanów Zjednoczonych. Później, w roku 1942 dowodził operacją lądowania wojsk w Afryce, potem na Sycylii i w południowych Włoszech. - Rzeczą najcenniejszą, którą zdobył w tym czasie Eisenhower było doświadczenie w dowodzeniu koalicyjnymi siłami zbrojnymi - skomentował prof. Panecki.

W swych pamiętnikach wojennych "Krucjata w Europie" napisał:

Przykłady historyczne świadczą o tym, że koalicje nie umieją prowadzić wojny. Nawet sława Napoleona jako świetnego dowódcy wojskowego zbladła, gdy naukowcy w uczelniach sztabowych uświadomili sobie, że zawsze walczył przeciw koalicji, a więc przeciwko podzielonym zdaniom oraz różnym interesom politycznym, gospodarczym i wojskowym.

Dlaczego nie zdobył Berlina?

Największy błąd, jaki mu się wytyka, to sprawa zaniechania zdobycia Berlina.

– Kiedy w kwietniu 1945 roku zaistniała realna szansa, by wbrew ustaleniom ze Związkiem Radzieckim zająć Berlin, Eisenhower zdecydowanie się temu sprzeciwił – komentował historyk.

Eisenhower wysuwał dwa argumenty: należało działać na froncie północnym, aby zablokować wyspy duńskie i Skandynawię przed ewentualnym pochodem Armii Czerwonej, a po drugie zdobyć redutę alpejską, tam, gdzie jego zdaniem mogliby się schronić Hitler oraz główne siły niemieckie. Proponował zatem działania oskrzydlające. Berlin pozostawał miastem otwartym.

- Eisenhower miał bardzo trudną rolę do odegrania – stwierdził drugi gość audycji, prof. Krzysztof Michałek. – Okazało się jednak, że był nie tylko świetnym planistą i organizatorem, ale także bardzo skutecznym, dobrym dyplomatą.

Stał się jednym z bohaterów II wojny światowe, to w jego kwaterze, kwaterze głównej Alianckich Sił Ekspedycyjnych w Reims, 7 maja 1945 roku, gen. Alfred Jodl podpisał akt bezwarunkowej kapitulacji III Rzeszy Niemieckiej.

Podróż do Warszawy

Warto odnotować, że gen. Dwight Eisenhower w 1945 roku odbył podróż do Warszawy, ogromne wrażenie zrobiły na nim ruiny Starego Miasta. W Belwederze, przez ówczesnego prezydenta Bolesława Bieruta, został odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Virtuti Militari. Chciał w ten sposób wyrazić szacunek dla polskich żołnierzy, którzy w siłach alianckich pomagali wyzwalać Europę.

Zwieńczeniem jego kariery wojskowej było stanowisko szefa połączonych sztabów Stanów Zjednoczonych, ale w lutym 1948 roku zakończył czynną służbę. Przypomniał sobie o nim Harry Truman w roku 1950, po podpisaniu Paktu Północnoatlantyckiego. Stanęła wówczas kwestia, kto stanie na czele połączonych sił w Europie. Padło na Eisenhowera, to on tworzył wszystkie struktury NATO.

"Łysy jak Ike"

Urzekał swym uśmiechem, był osoba czarującą i niezwykle lubianą. Żołnierze nazywali go "Ike". W 1952 roku zaczął ubiegać się o prezydenturę po ustępującym Harrym Trumanie. – Obie partie, zarówno republikanie, jak i demokraci starali się go przyciągnąć na swoją stronę – mówił prof. Michałek. – Bo Eisenhower był bezpartyjny, co więcej rzadko kiedy, nawet w najbliższym otoczeniu, zdradzał się ze swymi poglądami politycznymi.

Młodzi ludzie, chcąc wyrazić swe poparcie dla kandydata zorganizowali akcję "łysy jak Ike" - strzygli włosy w charakterystyczny dla generała sposób. Donosiło o tym Polskie Radio w audycji z cyklu "Muzyka i Aktualności".

Start w wyborach prezydenckich

Ostatecznie Dwight Eisenhower wystartował z ramienia Partii Republikańskiej. W listopadzie 1952 roku został prezydentem USA, mając u boku Richarda Nixona jako swego zastępcę. We wrześniu 1959 roku witał w Waszyngtonie Nikitę Chruszczowa. Cieszył się ogromną popularnością, także wśród mniejszości rasowych. Na wypuszczenie przez Rosjan pierwszego sputnika zareagował błyskawicznie, tworząc NASA i wyposażając ją w kolosalne środki finansowe.

Po opuszczeniu Białego Domu, Ike powrócił na swą farmę w Kansas. Odpoczywał, publikował swe pamiętniki. Służył radą swym następcom – Kennedy’emu, Johnsonowi i krótko Nixonowi.

Zmarł 29 marca 1969 roku, w wieku 78 lat.

- Żegnano go jak wielkiego Amerykanina i wielkiego żołnierza – mówił Sławomir Szof. Trumna spoczywała na lawecie wojskowej, całe Stany Zjednoczone pogrążone były w żałobie. - Śmierć Eisenhowera w 1969 roku była śmiercią "człowieka legendy" – stwierdził prof. Michałek. - Amerykanie żegnali najważniejszego żołnierza w swoich dziejach.

Posłuchaj biografii jednego z najbardziej wybitnych dowódców w historii.

bs/im

Proces Rudolfa Hoessa - członka NSDAP i SS, od kwietnia 1940 roku do listopada 1943 roku, komendanta KL Auschwitz-Birkenau rozpoczął się 11 marca 1947. Cztery tygodnie później niemiecki zbrodniarz został skazany na karę śmierci. Wyrok wykonano 16 kwietnia 1947 o godzinie 10:00 rano przez powieszenie na terenie obozu, obok budynku byłej komendantury i krematorium.

- Ranek był dosyć chłodny, lekka mgła, kwiecień - wspominał Mieczysław Kieta, sekretarz Międzynarodowego Komitetu Oświęcimskiego. - Przywieziono go z więzienia w Wadowicach. Był w kurtce, oczywiście bez żadnych dystynkcji. Umierał spokojnie, milcząco. Był wstrząśnięty nie tyle swoją śmiercią, co raczej ostatnim okresem życia. Miał czas, żeby się oswoić z myślą o śmierci, wiedział, co go czeka. Zdaje się, że dojrzał do pewnych rzeczy, kiedy szedł na szubienicę.

German Death Camps - zobacz serwis edukacyjno-społeczny

Na tropach zbrodni

Andrzej Szczypiorski w audycji "Tropy w popiołach", nadanej w lutym 1968 roku, przedstawił historię człowieka uważanego za największego mordercę w dziejach świata. Autor wybrał się do Szwarcwaldu, do domu, w którym urodził się przyszły zbrodniarz wojenny.

- Przybyłem tam gnany dziwaczną potrzebą dokonania śledztwa, zbadania tej niecodziennej postaci w jej najpełniejszym wymiarze, od początku egzystencji aż po straszny kres – mówił. - Nagle wyłoniła się wioska, cała omyta deszczem, śliczna i dostatnia, jak wszystkie tamtejsze siedziby ludzkie – opisywał autor programu.

Dom lat dziecinnych

Dom, do którego dotarł Szczypiorski był niewysoki, z tarasem i kawałkiem sadu. Powitał go człowiek w wełnianej czapeczce, skórzanych spodniach i starym golfie.

- Nie jest pan pierwszy - stwierdził. - Tu przyjeżdżają ludzie, nie powiem, żeby całe pielgrzymki, ale nie jestem tym zachwycony. Kupiłem ten dom 15 lat temu od pewnego handlarza drewnem. Musiałem utopić masę forsy w remontach, bo od pół wieku nikt się tym nie interesował. O ile wiem, Rudolf Hoess wyjechał stąd na zawsze jako mały chłopiec.

"Najwięcej czasu spędzałem w stajniach. Nigdy nie nudziło mnie głaskanie i przemawianie do koni. Nigdy żadne zwierzę nie zrobiło mi krzywdy - ani koń, ani psy, ani nawet groźne dla otoczenia byki. Najchętniej zajmowałem się czymś, gdy mnie nikt nie oglądał. Nie lubiłem, gdy mnie obserwowano" - napisał Hoess w pamiętnikach.

Andrzej Szczypiorski, patrząc na widok, jaki rozciągał się z pokoju Hoessa, zastanawiał się, co sprawiło, że człowiek ten, bez jakichkolwiek oporów, był w stanie wysłać na śmierć setki tysięcy ludzi: kobiet, mężczyzn i małych dzieci.

"Kochany ojciec"

Zwrócił na to uwagę członek Międzynarodowego Komitetu Oświęcimskiego, Jerzy Rawicz w radiowym komentarzu, nadanym w styczniu 1962 roku.

- Gdy Rudolf Hoess, były komendant obozu w Oświęcimiu powiedział mi, kiedy odwiedziłem go przed procesem w celi na Mokotowie, że kocha swoje dzieci, a zwłaszcza najmłodszą córkę, wstrząsnęło mną to bardziej niż wszystko inne podczas tej rozmowy - powiedział Jerzy Rawicz. I dodał:
- Zapytałem go, czy pomyślał kiedyś o swojej córce, która urodziła się tuż obok drutów kolczastych obozu, wówczas, gdy wydawał codzienne rozkazy zabijania tysięcy takich samych małych dzieci, jak jego ukochane dziecko. Nie odpowiedział mi na to pytanie. Myślę, że nie potrafił na nie odpowiedzieć.

***

Czytaj także:

• "Strefa interesów". Idylla w przedsionku piekła, czyli życie rodzinne komendanta Auschwitz 

***

Po wojnie Rudolf Hoess  ukrywał się pod przybranym nazwiskiem Franz Langer. 11 marca 1946 został uwięziony przez Brytyjczyków w pobliżu Flensburga. Dwa miesiące później wydano go władzom polskim. Był sądzony przez Najwyższy Trybunał Narodowy w Warszawie.

Zeznania świadków

W archiwach Polskiego Radia zachowały się zeznania świadków, więźniów KL Auschwitz, w tym powojennego premiera Polski - Józefa Cyrankiewicza, nagrane w 1947 roku.

- Byliśmy jak bezbronna, niezorganizowana masa ludzka zagnana do obozu ze wszystkich stron świata - mówił przez Trybunałem jeden ze świadków. - Masa mogąca się bronić tylko za cenę własnego życia, oddawanego w sposób taki, że nawet nie było satysfakcji ginięcia gdzieś na szańcu. Ginęło się w kloace, ginęło się pod murem, ginęło się w piwnicy, ginęło się w komorze gazowej. Bezimiennie, brzydko, w łachmanach, bez sławy i chwały.

Spowiedź

Rudolf Hoess tuż przed śmiercią poprosił o spowiednika. Był nim jezuita ojciec Władysław Lohn, ksiądz, który siedem lat wcześniej, spiesząc na pomoc uwięzionym współbraciom, sam zgłosił się do obozu, i który trafił przed oblicze komendanta KL Auschwitz-Birkenau. Ku zaskoczeniu wszystkich, Rudolf Hoess darował mu wtedy życie i wolność.

"Doszedłem do gorzkiego zrozumienia, jak ciężkich zbrodni dopuściłem się przeciw ludzkości. Realizowałem część straszliwych, ludobójczych planów III Rzeszy. W ten sposób wyrządziłem człowieczeństwu najcięższe szkody, szczególnie narodowi polskiemu zgotowałem niewysłowione cierpienia. Za odpowiedzialność moją płacę życiem. Oby kiedyś Bóg wybaczył mi moje czyny. Naród polski proszę o przebaczenie" - napisał Hoess.

Nazajutrz o świcie skonał na szubienicy. Do dziś stoi ona na terenie obozu.

bs

Moment, na który wszyscy czekali

- Tak, widziałem podpisanie kapitulacji. Widziałem, jak niemieccy dowódcy wojskowi oficjalnie wyrazili zgodę na bezwarunkową kapitulację po klęsce, jaką siły zbrojne Rzeszy poniosły na lądzie, morzu i w powietrzu. Generał Jodl podpisał akt kapitulacji spokojnie, na zimno, jakby to był zwykły kontrakt handlowy. Obecni byli liczni przedstawiciele prasy i fotoreporterzy. Co chwila błyskały flesze, co nadawało temu momentowi specjalny charakter. Nie była to zwykła kapitulacja militarna: było to coś znacznie ważniejszego. Alianci uwalniali Europę od cierpień i nieszczęścia okupacji. Przywracali jej wolność – relacjonował korespondent BBC.

Akt podpisany 7 maja 1945 roku mówił o zaprzestaniu wszystkich działań morskich, lądowych i powietrznych prowadzonych przez siły niemieckie. Pod dokumentem podpisy złożył szef sztabu Naczelnego Dowództwa Wermachtu i przedstawiciel naczelnego Dowództwa Wojsk Lądowych generał-pułkownik Alfred Jodl, major Wilhelm Oxenius – przedstawiciel Naczelnego Dowództwa Lotnictwa – oraz reprezentant Naczelnego Dowództwa Marynarki Wojennej admirał Hans-Georg von Friedeburg. 

Siły alianckie reprezentowali: Amerykanin generał Walter Bedell Smith z Naczelnego Dowództwa Alianckich Sił Ekspedycyjnych oraz generał-major Iwan Susłoparow z sowieckiej Stawki Najwyższego Naczelnego Dowództwa. W spotkaniu wziął również udział generał korpusu armii Francois Sevez reprezentujący Francję. Co ciekawe, mimo iż był gospodarzem wydarzenia, to pełnił jedynie rolę obserwatora, a nie uczestnika zdarzeń.

Kapitulacja z 7 maja jest określana, jako "wstępna", ponieważ Józef Stalin kategorycznie zażądał podpisanie 8 maja drugiej, ostatecznej kapitulacji. 

Początek końca III Rzeszy

- W styczniu 1945 roku nastąpił moment, gdy okazało się, że los państwa niemieckiego w Europie jest policzony. Wielka ofensywa radziecka rozpoczęta 12 stycznia 1945 roku szła jak burza w stronę Berlina. Wojna weszła w decydującą, końcową fazę. Wszystkich nurtowało jedno pytanie: "Kiedy to się skończy?" – tłumaczył historyk wojskowości profesor Tadeusz Panecki.

Celem operacji sowieckiej było wyparcie Niemców z terenów Polski i przeniesienie frontu na ziemie III Rzeszy. Rosyjscy dowódcy planowali błyskawiczne uderzenie oraz zdobycie Berlina w nie więcej niż 60 dni. Projektu nie dało się wcielić w życie z dwóch powodów: po pierwsze wojska niemieckie stawiały zacięty opór, a po drugie ofensywa została – w związku z zabiegami wojsk alianckich zmagających się z armią III Rzeszy w Ardenach – znacząco przyśpieszona.

12 stycznia Armia Czerwona licząca ponad dwa miliony żołnierzy przekroczyła linię frontu usadowioną na Wiśle oraz Narwi i zaczęła przeć naprzód. Sowieci mieli przewagę liczebną i z łatwością oskrzydlali zgrupowania przeciwnika, odcinając go od dostaw jedzenia, broni i amunicji. Długie i wyniszczające oblężenia miast nie były konieczne, ponieważ miejskie ośrodki szybko poddawały się pod rosyjskim naporem. Kielce zostały zdobyte 15 stycznia, Radom i Częstochowa 16, Warszawa 17, a Kraków i Łódź 18 oraz 19. W ostatnim tygodniu miesiąca Armia Czerwona dotarła do Poznania i niedługo później zaczęła forsować linię Odry.

Szczególnie zaciekle Niemcy bronili się na swoich terenach. Zmęczeni i sfrustrowani żołnierze rosyjscy odpowiadali brutalnymi atakami na ludność cywilną, gwałtami i grabieżami. Wojska radzieckie wciąż jednak posuwały się w stronę stolicy III Rzeszy – dotarły tam już w połowie kwietnia.

O samobójstwie austriackiego wąsacza

Tak zwana "Operacja berlińska" rozpoczęła się 16 kwietnia i trwała aż do kapitulacji miasta 2 maja 1945 roku. Sowieci zaatakowali z trzech stron – oddziały 1. Frontu Białoruskiego pod dowództwem marszałka Gieorgija Żukowa uderzyły na centrum Berlina, 1. Front Ukraiński marszałka Iwana Koniewa osłaniał południowe rejony miasta, a północne 2. Front Białoruski pod dowództwem marszałka Konstantego Rokossowskiego. W ten sposób Rosjanie odcięli Niemców od wsparcia, które było masowo ściągane do stolicy ze wszystkich frontów. Armia Czerwona górowała nad nazistami zarówno liczebnie, jak i pod względem ilości i jakości sprzętu wojskowego. Zdobycie miasta było tylko kwestią czasu.

I tak 30 kwietnia 1945 roku doszło do wydarzenia, które przesądziło o załamaniu się defensywy niemieckiej.

- Podaje się do wiadomości, że dziś po południu w swojej kwaterze dowódcy w kancelarii Rzeszy nasz wódz Adolf Hitler padł za Niemcy – ogłaszano przez radio.

Samobójstwo przywódcy niemieckiego było symbolem klęski III Rzeszy. Jeszcze tego samego dnia flaga radziecka zawisła nad Reichstagiem. Opór stawiały jeszcze tylko nieliczne oddziały ufortyfikowane w twierdzy Spandau i w gmachu Kancelarii Rzeszy, jednak i one zrezygnowały z walki kolejno 1 i 2 maja. Niedługo później generał Helmut Weidling podpisał rozkaz kapitulacji wszystkich jednostek garnizonu berlińskiego. Miasto zostało zdobyte, a niedługo później oficjalnie zakończyła się II wojna światowa.

Jb

Bibliografia:
1. Renata Chrzanowska, 70 lat temu rozpoczęła się operacja berlińska, dzieje.pl, https://dzieje.pl/aktualnosci/70-lat-temu rozpoczela-sie-operacja-berlinska.
2. 70 lat temu rozpoczęła się ofensywa styczniowa Armii Czerwonej, dzieje.pl, https://dzieje.pl/aktualnosci/70-lat-temu-rozpoczela-sie-ofensywa-styczniowa-armii-czerwonej

Przejmowanie żydowskich firm, niewolnicza praca i produkcja broni dla niemieckich nazistów - to tylko przykłady tego, jak bogaciły się rodziny niemieckich przemysłowców.

W roku 1946 Guenther Quandt – założyciel najbardziej kultowego niemieckiego imperium przemysłowego i protoplasta dynastii, która do dzisiaj kontroluje firmę BMW – został aresztowany pod zarzutem kolaboracji z nazistami. Quandt twierdził przed sądem, że do wstąpienia do NSDAP zmusił go jego arcyrywal, minister propagandy Joseph Goebbels. Zapadł wyrok uniewinniający. Jednakże biznesmen kłamał - czytamy w opisie publikacji.

Pokolenia spadkobierców Quandta, a także spadkobierców innych niemieckich miliarderów wzbogaciły się dzięki nazistom jeszcze bardziej, podczas gdy ich rozrachunek z mroczną przeszłością należało (w najlepszym razie) uznać za niekompletny - opisuje autor "Nazistowskich miliarderów".

Potworne dziedzictwo dynastii

Wiele tych osób dalej kontroluje sporą część światowej gospodarki jako właściciele powszechnie znanych, dostępnych na całym globie marek. Potworne dziedzictwo dynastii, które dominowały w takich przedsiębiorstwach jak Daimler-Benz, współzakładały firmę Allianz i nadal zarządzają spółkami Porsche, Volkswagen czy BMW długo ukrywano przed opinią publiczną, aż dotąd - ujawnia publikacja.

Książka Davida de Jonga, opisuje prawdziwą historię gromadzenia przez najbogatsze niemieckie dynastie biznesowe szemranych pieniędzy i władzy dzięki uczestnictwu w potwornościach Trzeciej Rzeszy. Korzystając z bogatych, niewykorzystywanych dotąd źródeł, de Jong pokazuje przejmowanie przez niemieckich magnatów finansowych spółek żydowskich, ich starania o niewolniczą siłę roboczą oraz intensyfikację produkcji broni na potrzeby hitlerowskiej armii w okresie, gdy płonęła prawie cała Europa.

Czytaj także:

• W czasie wojny BMW wykorzystywało niewolniczą pracę więźniów

Co jednak najbardziej szokujące, autor ujawnia polityczny oportunizm Stanów Zjednoczonych, dzięki któremu nazistowscy miliarderzy mogli uniknąć konsekwencji swoich zbrodni i ukryć krew, która po dziś dzień plami tuzy niemieckiej i światowej gospodarki.

Tego nigdy nie zrobisz po przeczytaniu tej książki

"Po przeczytaniu tej książki już nigdy nie zasiądziesz za kierownicą Volkswagena, nie ubezpieczysz domu w Allianz ani nie sięgniesz po pizzę Dr. Oetkera w supermarkecie bez mdłości i niepokoju" - napisał w recenzji książki brytyjski dziennik "The Daily Telegraph".

- Zainteresowałem się tym tematem podczas mojej pracy w Bloomberg News w Nowym Jorku w 2011 r. – powiedział PAP autor książki, która stała się międzynarodowym bestsellerem. Pozytywne recenzje "Nazistowskich miliarderów" ukazały się na całym świecie m.in. w amerykańskich dziennikach "The New York Times" i "Wall Street Journal". Prawa do pozycji wydanej przez giganta wydawniczego HarperCollins, sprzedano już w 17 wersjach językowych, na 26 kwietnia zaplanowana jest jej polska premiera.

Udział w zbrodniach i związki z nazistami

Autor wyjaśnia, że podczas pracy dla Bloomberga opisywał historie, które często opowiadały o splocie świata finansów i powiązań rodzinnych. - To co mnie uderzyło, że firmy takie jak BMW czy Porsche, a przede wszystkim kontrolujące je rodziny, celebrowały podczas przeróżnych gal biznesu, nagród prasowych itp. biznesowe dziedzictwo swoich przodków – ojców i dziadków, ale nawet nie wspominały o ich udziale w zbrodniach i ich związkach z nazistami – mówi De Jong.

W swojej książce opisuje on historię pięciu niemieckich rodzin, które wzbogaciły się dzięki współpracy z nazistami - Quandt, Flick, Von Finck, Porsche-Piëch i Oetker. - Wybrałem rodziny, które ciągle należą do najbogatszych i najbardziej wpływowych rodów w Niemczech – podkreśla autor. De Jong opisuje sposoby jak budowały one fortuny współpracując z nazistami m.in. przy produkcji broni na dużą skalę, wykupowaniu żydowskich przedsiębiorstw oraz poprzez pracę robotników przymusowych.

Oportunizm aliantów

Autor zauważa, że dla USA i Wielkiej Brytanii Trzecia Rzesza po wojnie była już przeszłością, a rosnąca siła Związku Radzieckiego i Bloku Wschodniego była realnym niebezpieczeństwem, dlatego potrzebowały one silnych Niemiec, z silną gospodarką. To jego zdaniem tłumaczy brak poważnych rozliczeń "nazistowskich miliarderów", którzy wyszli z II wojny światowej bez poważniejszych konsekwencji.

- Większość tych rodzin charakteryzowała się chciwością i prawdopodobnie robiłyby one interesy w każdym systemie, gdyż były one zainteresowane wyłącznie rozwijaniem swoich interesów, potęgi oraz fortun – twierdzi dziennikarz, który jest obecnie korespondentem holenderskiego dziennika "Financieele Dagblad" na Bliskim Wschodzie.

pg,pap