Historia

Wyprawa kijowska. 10 mniej znanych faktów o polsko-ukraińskiej operacji

Ostatnia aktualizacja: 25.04.2023 05:55
25 kwietnia 1920 roku rozpoczęła się wyprawa kijowska. Współpracujące ze sobą wojska polskie i ukraińskie miały wyprzeć z Kijowszczyzny oddziały bolszewickie i doprowadzić do utworzenia niepodległej Ukrainy. Oto dziesięć kwestii związanych z tymi wydarzeniami. 
Józef Piłsudski i Symon Petlura otoczeni polskimi i ukraińskimi oficerami. Zdjęcie zostało zrobione 5 sierpnia 1920 roku w Stanisławowie (obecnie Iwano-Frankiwsk).
Józef Piłsudski i Symon Petlura otoczeni polskimi i ukraińskimi oficerami. Zdjęcie zostało zrobione 5 sierpnia 1920 roku w Stanisławowie (obecnie Iwano-Frankiwsk). Foto: WIkimedia commons/Domena publiczna

Posłuchaj
41:37 historia żywa___v2018018764_tr_0-0_73a4e228[00].mp3 Rozmowa Doroty Truszczak z prof. Andrzejem Nowakiem na temat wyprawy kijowskiej 1920 roku w audycji "Historia żywa" (PR 24.11.2018)

 

1. Józef Piłsudski chciał niepodległej Ukrainy

Polska odzyskała niepodległość w listopadzie 1918 roku, ale nie było jasne, jakie terytorium obejmować ma młode państwo. Choć granice na zachodzie kraju ustalono w 1919 roku, kwestia wschodnia wciąż pozostawała otwarta. Pogrążona w wojnie domowej Rosja, cały czas stanowiła zagrożenie dla odradzającej się Polski. Zarówno Biali Rosjanie, czyli zwolennicy caratu, jak i bolszewicy, nie brali w swoich planach pod uwagę istnienia niepodległego państwa polskiego. Marszałek Józef Piłsudski pragnął, aby oba państwa rozdzielała strefa buforowa w postaci niepodległej Litwy, Białorusi i Ukrainy.

Czytaj także:

"Wznoszę okrzyk: Niech żyje wolna Ukraina!". Piłsudski i przyjaźń polsko-ukraińska

2. Cel: Zaskoczyć wroga i rozbić jego siły na froncie południowym

Do pierwszych starć wojny polsko-bolszewickiej doszło w lutym 1919 roku. Wiosną 1920 roku bolszewicy szykowali ofensywę na froncie białoruskim. By temu zapobiec, w kwietniu Piłsudski nawiązał współpracę wojskową ze stojącym na czele Ukraińskiej Republiki Ludowej Symonem Petlurą, który dążył do utworzenia suwerennej Ukrainy. Połączone siły miały zniszczyć stacjonujące na Kijowszczyźnie wojska bolszewickie, zaskakując przygotowujących się do uderzenia na północy Rosjan. Po umocnieniu władzy Petlury w Kijowie Polacy opuściliby Ukrainę.

Kliknij w obrazek i dowiedz się więcej o wojnie polsko-bolszewickiej:

src=" //static.prsa.pl/18c6af74-3478-4b75-bc41-37b63c3bea80.file"

3. Ukraińcy na polskim żołdzie

W wyprawie kijowskiej wzięły udział dwie ukraińskie dywizje piechoty, które włączono do polskiej armii. Obie jednostki zostały sformowane i uzbrojone w Polsce. Co więcej, państwo polskie wypłacało im żołd równy stawkom, które otrzymywali polscy oficerowie i żołnierze, a decyzje te zostały podjęte dwa miesiące przed kwietniowymi porozumieniami. Obie dywizje liczyły ok. 6 tysięcy ludzi.

4. Rosjanie walczyli po obu stronach frontu

Ukraińskie jednostki nie składały się wyłącznie z Ukraińców. Sojusznicy Polaków wzmocnili swoje oddziały, prowadząc rekrutację wśród internowanych w Polsce rosyjskich żołnierzy. Dołączył do nich oddział kozaków dońskich (znad rzeki Don) pod dowództwem esauła Frołowa i kozaków kubańskich (znad rzeki Kubań) dowodzonych przez kpt. Juszewicza. Piłsudski natomiast cały czas prowadził rozmowy z rosyjskim stronnictwem, które nie popierało ani Białych, ani Czerwonych.

- Nie zapominajmy, że byli i są reprezentanci innej, nieimperialnej Rosji, ale pamiętajmy także, że zawsze byli oni w niewielkiej mniejszości – mówił w Polskim Radiu prof. Andrzej Nowak w 2018 roku. 

5. Polacy mieli przewagę

Siły polsko-ukraińskie, które ruszyły na Kijów, podzielone były na trzy armie i składały się łącznie z 9 dywizji piechoty i 1,5 dywizji jazdy. Dawało to ponad 60 tysięcy ludzi. Stacjonujące na Ukrainie dwie bolszewickie armie posiadały 7 dywizji piechoty i 1 jazdy. Przewaga była po stronie polskiej.

6. Ogłoszono sukces, choć nie osiągnięto celów 

Wojsko polskie rozpoczęło wyprawę 25 kwietnia. Błyskawicznie posuwano się naprzód, zdobywając kolejne miejscowości. W przeciągu kilku dni siły polsko-ukraińskie wyzwoliły Żytomierz, Koziatyń, Czarnobyl, Winnicę i inne ważne ośrodki na prawobrzeżnej Ukrainie. 7 i 8 maja, bez większych strat, wkroczyły do Kijowa. Ogłoszono wielki sukces, ale nie osiągnięto podstawowego celu wojskowego – nie zniszczono wojsk bolszewickich, które spokojnie wycofały się za Dniepr.

7. Polacy wjechali do Kijowa… tramwajem!

Do legendy przeszedł sposób, w jaki Polacy wkroczyli do stolicy Ukrainy.

- Do centrum Kijowa polskie oddziały wjechały nie na koniach, ale linią tramwajową, prowadzącą z peryferii zachodnich do centrum – wyjaśniał prof. Andrzej Nowak w audycji "Historia żywa".

Polscy żołnierze entuzjastycznie witani w Kijowie na defiladzie 8 maja 1920 roku. Fot. Wikimedia Commons/domena publiczna Polscy żołnierze witani w Kijowie na defiladzie 8 maja 1920 roku. Fot. Wikimedia Commons/domena publiczna

8. Większość Ukraińców była obojętna

Plan wyprawy przewidywał entuzjastyczne przyjęcie Petlury w Kijowie i masowe wstępowanie ochotników do ukraińskiej armii. W rzeczywistości większość Ukraińców chciała jedynie, aby wojna, która trwała od 1914 roku, wreszcie dobiegła końca. Niewielu było w stanie oddać życie za ideę niepodległej Ukrainy. Reszta pogodziła się z perspektywą przynależności do czerwonej Rosji.

9. Rządy w Kijowie trwały miesiąc

Od 1917 roku władze w Kijowie zmieniały się wielokrotnie. Piłsudski wierzył, że Petlura dzięki Polakom umocni swoją władzę i będzie rządził Ukrainą przez lata. Brak entuzjazmu Ukraińców, niewielka liczba ochotników do armii ukraińskiej i zbyt szczupłe siły polskie nie pozwoliły powstrzymać naporu bolszewików. Zaledwie miesiąc po wkroczeniu do Kijowa siły polsko-ukraińskie wycofały się z miasta w kierunku zachodnim. Rozpoczęła się wielka ofensywa Armii Czerwonej.

10. Powstała żurawiejka przypominająca o wyprawie kijowskiej

Wyprawa kijowska była jednym z ostatnich sukcesów oręża polskiego w XX wieku. Nic dziwnego, że jej uczestnicy chcieli swój udział w niej jakoś upamiętnić. 10 Pułk Ułanów Litewskich, który 8 maja dotarł do Dniepru w okolicy Łojowa, ustanowił tego dnia swoje święto pułkowe. Co więcej, powstała nawet żurawiejka, czyli krótki humorystyczny utwór śpiewany przez kawalerzystów, przypominająca o tych wydarzeniach: "W Dniepru wodach konie poi / pułk dziesiąty - pomni moi".

th

***

T. Kutrzeba, Wyprawa kijowska 1920 roku, Warszawa 1937.

Z. Karpus, Ukraiński sojusznik Polski w wojnie 1920 roku. Walka oddziałów Ukraińskiej Republiki Ludowej o boku Wojska Polskiego i ich dalsze losy, "Biuletyn IPN", nr 7-8 (116-117)/2010.

Czytaj także

Wojna polsko-ukraińska 1918-1919

Ostatnia aktualizacja: 01.11.2020 05:35
Trwający osiem miesięcy konflikt między odrodzoną Rzeczpospolitą, a dążącymi do niepodległości Ukraińcami położył się cieniem na stosunkach między oboma narodami w okresie II RP.
rozwiń zwiń
Czytaj także

"Do mieszkańców byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego". Jak Piłsudskiemu nie udało się odbudować Rzeczpospolitej Obojga Narodów

Ostatnia aktualizacja: 22.04.2023 05:50
104 lata temu Józef Piłsudski wydał w Wilnie odezwę "Do mieszkańców byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego". Dokument był manifestem programowym jego koncepcji ładu Europy Środkowo-Wschodniej.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Wyprawa kijowska - zamiary niewymierzone na siły?

Ostatnia aktualizacja: 25.04.2023 06:00
Podjęta wiosną 1920 roku ofensywa na Kijów była ambitną próbą wyprzedzenia bolszewickiego natarcia i zniszczenia sił wroga. Wojsko Polskie było wspierane przez ukraińskich żołnierzy, którzy walczyli o własne niepodległe państwo. Niestety, nie udało się zrealizować żadnego z tych celów.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Traktat Ryski zakończył wojnę z bolszewikami

Ostatnia aktualizacja: 15.04.2023 05:55
102 lata temu, 15 kwietnia 1921 roku Sejm RP ratyfikował Traktat Ryski, kończący wojnę polsko-bolszewicką.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Wojna na Ukrainie. Ukraińcy nie pierwszy raz w historii odpierają atak Rosji

Ostatnia aktualizacja: 27.02.2022 05:55
Ponad sto lat temu Ukraińska Republika Ludowa musiała bronić swojej niepodległości i suwerenności już niespełna miesiąc po powstaniu. W grudniu 1917 roku została zaatakowana przez bolszewików, a niedługo później również przez Białych Rosjan, czyli zwolenników władzy carskiej. I chociaż walki ostatecznie zakończyły się zwycięstwem Armii Czerwonej, ukraińska tożsamość niepodległościowa nie zamarła, stale pielęgnowana przez działaczy krajowych i emigracyjnych. 
rozwiń zwiń