Bank Kronenberga, który przetrwał do czasów obecnych
Proces uprzemysłowienia ziem polskich był uwarunkowany rozwojem bankowości.
- Największym polskim bankiem w drugiej połowie XIX wieku, bankiem, który funkcjonuje do dziś, był Bank Handlowy, założony w Warszawie w 1870 roku - mówił w Polskim Radiu prof. Piotr Szlanta. - Bank i jego oddział w Petersburgu prowadził działalność w różnych dziedzinach. Obecnie bank ma siedzibę dokładnie w tym samym miejscu co w XIX wieku.
Jego twórcą był Leopold Kronenberg, syn żydowskiego emigranta z Niemiec.
- Już od dzieciństwa był wychowywanych w kulturze polskiej, co zaowocowało jego konwersją na chrześcijaństwo i działalnością niepodległościową - przypominał historyk w audycji "Kronika polska".
Inspirował w sferach ziemiańskich program pracy organicznej. W 1861 roku znalazł się we władzach konspiracyjnego Obozu Białych, wspomagał finansowo powstanie. W obawie przed represjami za tę działalność niepodległościową w 1863 roku musiał na kilka miesięcy opuścić Polskę i wyjechał do Francji. Do kraju powrócił po upadku powstania, po wpłaceniu poważnej łapówki carskim urzędnikom w wysokości pół miliona rubli (godziwa pensja wynosiła 40 rubli).
05:56 Kronenberg-1.mp3 "Działalność Leopolda Kronenberga", audycja Ryszarda Kołodziejczyka i Andrzej Sowy z cyklu "Kronika polska" (PR,12-08-2001)
Finansista, inwestujący w większość branż przemysłu na ziemiach polskich
Początkiem potęgi finansowej Kronenberga było przejęcie od władz rosyjskich kontroli nad spółką zarządzającą monopolem tytoniowym w Królestwie Polskim. Choć osobiście był przeciwnikiem palenia, nie przeszkadzało mu to w przejmowaniu zysków z jego sprzedaży. Zdobyty w ten sposób majątek zainwestował w wielu dziedzinach m.in. w cukrownictwie, przemyśle hutniczym i wydobywczym, ale przede wszystkim w kolejnictwie. Zbudował Kolej Terespolską, przejął kontrolę nad Kolejami Warszawsko-Wiedeńską i Nadwiślańską. Kiedy umierał jego majątek szacowano na bajońską wówczas sumę 20 mln rubli.
08:08 Kronenberg-2.mp3 "Leopold Kronenberg - największy polski kapitalista XIX wieku", audycja Andrzeja Sowy i Ryszarda Kołodziejczyka z cyklu "Kronika niezwykłych Polaków" (PR, ) 22-08-2002)
Działalność zawodową Kronenberg potrafił połączyć ze społecznikowską. Założył Wyższą Szkołę Handlową (obecnie SGH), wykupił "Gazetę Codzienną", przemianowaną z czasem na "Gazetę Polską", która stała się jednym z bardziej opiniotwórczych mediów w Królestwie Polskim. Był głównym darczyńcą Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynnego. Filantropijna działalność nie kolidowała z życiem w luksusie, czego symbolem był wzniesiony przez niego Pałac Kronenberga. Gmach, uznawany za jeden z najokazalszych w Warszawie, znajdował się u zbiegu ulic Królewskiej i Małachowskiego. Został zniszczony podczas ostrzału stolicy w 1939 roku i rozebrany w 1962 roku.
Pałac Kronenberga krótko po zakończeniu budowy
Łapówkarz, czy budowniczy nowoczesnej gospodarki?
W 1866 roku w uznaniu zasług Leopold Kronenberg otrzymał od cara Aleksandra II tytuł szlachecki barona.
Dr Agnieszka Janiak-Jasińska w audycji Andrzeja Sowy z cyklu "Na historycznej wokandzie" zarzucała Kronenbergowi, że nie było przedsięwzięcia, do którego przemysłowiec doszedłby uczciwie.
- Doszedł do swojego majątku tylko dzięki szczęściu, protekcji i łapówkom - mówiła.
Historyk zwracała uwagę, że były to czasy ucisku politycznego, w których nie można było dojść do majątku w sposób uczciwy, jedynie dzięki własnej pracy i zdolnościom.
14:57 Kronenberg-3.mp3 "Na historycznej wokandzie. Leopold Kronenberg", audycja Andrzej Sowy (PR, 6.11.2002)
Przemysłowca w tej samej audycji bronił prof. Andrzej Notkowski.
- To co robił Kronenberg, to było budowanie podstaw nowoczesnej, polskiej gospodarki, nowoczesnej polskiej cywilizacji miejsko-przemysłowej - mówił.
Profesor odnotował, że w połowie XIX wieku Kronenberg był jednym z najbogatszych ludzi w zaborze rosyjskim. Zmarł w 1878 roku w Nicei, a został pochowany w grobie rodzinnym na Cmentarzu Ewangelicko-Reformowanym, czyli kalwińskim w Warszawie. Jego nagrobek został odrestaurowany z funduszów Banku Handlowego.
ag
